Diệu kỳ mảnh đất "cõi trời"

(GD&TĐ) - Đó là mảnh đất Điện Biên nằm ở phía Tây Bắc của Tổ quốc, có đường biên giới giáp Lào và Trung Quốc có diện tích rộng hơn 3.000km2, cách Hà Nội gần 500km đường bộ, là tỉnh miền núi gắn đầy truyền thuyết, sự tích, cùng những chiến công lịch sử oai hùng của dân tộc từng làm “chấn động địa cầu”.

Ai đặt tên cho đất “cõi trời” từ bao giờ 

Chúng tôi đến Điện Biên vào những ngày cuối thu không tấp nập du khách như vào mùa hoa ban nở, hay những dịp tháng 5, tháng 7, nên cái thành phố gắn đầy truyền thuyết, sự tích cùng những chiến công lịch sử oai hùng của dân tộc từng làm “chấn động địa cầu” cũng bỗng yên ả trầm mặc hơn, làm lòng người cũng trở nên phiêu lãng. Tiếp chúng tôi mấy anh trong Hội Văn học- Nghệ thuật Thành phố Điện Biên cho biết: Vốn được mảnh đất Điện Biên này được gọi là “cõi trời” bởi theo sử sách lưu truyền thì mảnh đất này ngày xưa tiếng Thái gọi là đất “Mường Then”, sau gọi chệch là Mường Thanh (tức đất nhà Trời). Năm Đinh Dậu chúa Trịnh Sâm đặt vùng đất này thành phủ Ninh Biên, đến năm Tân Sửu (1841), Thiệu Trị nguyên niên mới đặt là Điện Biên Phủ.

Nghe kể từ xa xưa mảnh đất này đã nổi danh gắn liền với hạt gạo thơm ngon và là vựa lúa lớn nhất vùng núi phía Bắc, thế nên trên những vùng đất có người Thái cư trú ngày nay vẫn truyền khẩu: “Nhất Thanh, nhì Lò, tam Than, tứ Tấc” đó là cách xếp hạng thứ bậc cho các đồng lúa Mường Thanh (Điện Biên Phủ), Mường Lò (Yên Bái), Mường Than (Lai Châu), Mường Tấc (Sơn La). Mỗi khi kể chuyện khai thiên lập địa người Thái thường nói đến đất Mường Thanh như một nơi khởi tổ, phát sinh ra loài người. 

Đến mảnh đất oai hùng, niềm tự hào của dân tộc

Mặc dù là đất nhà trời, nhưng bất an qua nhiều thế kỷ do nạn xưng hùng, cát cứ của các chúa đất gây nên cảnh huynh đệ tương tàn, triền miên loạn lạc. Có thời kỳ, cả giặc Phẻ từ Vân Nam sang cướp phá, chiếm đất của các tù trưởng bản địa, chúng tràn xuống cả Sơn La gây bao thống khổ cho lương dân. Nhiều thủ lĩnh địa phương đứng lên hô hào nhân dân chống lại, song không thành công phải cầu cứu quân của thủ lĩnh nông dân Hoàng Công Chất lên dẹp giặc giúp. Giặc tan, thiên hạ thái bình, dân tứ xứ dồn về xây bản dựng mường, vùng đất này yên ổn, trù phú dần lên. Các thương lái từ Ai Lao, Xíp Xoong Păn Na (Trung Quốc) kéo đến làm ăn, buôn bán đông vui. Sang thế kỷ 19, miền đất này lại bị xáo động mất đi không khí yên hàn. Cả chúa đất và lũ giặc cỏ nổi lên tranh giành ảnh hưởng, cướp bóc. Năm Quý Mùi (1883), vua Tự Đức băng hà, cũng là năm nước ta bắt đầu thuộc Pháp. Giặc Cờ vàng (Cơ lương) vượt biên giới tràn vào Tây Bắc Việt Nam. Nhân dân Điện Biên dưới sự lãnh đạo của thủ lĩnh “Chương hán” nổi dậy chống giặc và ách thống trị của chúa đất Đèo Văn Trì.

Như nắng hạn gặp mưa rào, giữa lúc bị họa xâm lăng của Pháp năm Ất Dậu (1885) Chiếu Cần Vương của ông vua trẻ Hàm Nghi chống Pháp dội về, các tù trưởng dân tộc Thái Tây Bắc yêu nước đã hô hào nhân dân đứng lên chống Pháp. Phong trào nhân dân chống Pháp kéo dài âm ỉ gần 30 năm sau đó. Điện Biên là nơi tập kết của nhiều nhóm nghĩa quân, nhưng lực bất tòng tâm, lực lượng hao tổn, họ phải rút dần lên phía Bắc. Năm 1915 Pháp đưa lên đây một binh đoàn để chống lại nghĩa quân.

Căm thù bọn thực dân cướp nước, lũ tay sai bán nước, không chỉ có người Thái chống Pháp, mà cả người Mông ở vùng cao cũng đứng lên chống giặc cứu dân, cứu nước. Năm Mậu Ngọ (1918) người thanh niên dân tộc Mông Giàng Tả Chay quê ở Tà Phìn- Điện Biên cũng dấy cờ tụ nghĩa chống giặc Pha Lăng, làm cho giặc mất ăn, mất ngủ, sinh lực bị tiêu hao trong cả ngàn ngày.

24 năm sau, Cách mạng Tháng Tám 1945 thành công, người dân Điện Biên tưởng như vĩnh viễn được giải phóng, sống dưới chế độ dân chủ cộng hòa, nhưng đến đầu năm 1946, quân Pháp từ Vân Nam trở lại tái chiếm Điện Biên. Nhân dân ở đây lại cùng cả nước tham gia kháng chiến chống Pháp dưới sự lãnh đạo của Đảng và Bác Hồ.

Thu Đông năm 1952, “Bộ đội ta vâng lệnh Cha Già, về đây giải phóng quê nhà”, Điện Biên được giải phóng, bắt đầu tái thiết bản mường quê hương.

Ngày 20/11/1953, lúa trên cánh đồng Mường Thanh đang chín vàng, tướng Pháp Nava lại cho quân nhảy dù tái chiếm Điện Biên, xây dựng thành một tập đoàn 49 cứ điểm quân sự kiên cố mạnh nhất Đông Dương. Nava khi đó đã huênh hoang tuyên bố: Mục đích của Điện Biên Phủ là bẻ gẫy cẳng Việt Minh.

Khi hoa ban đang nở trắng núi rừng Tây Bắc, ngày 13/3/1954 chiến dịch Điện Biên Phủ mang mật danh “Trần Đình” mở màn. Sau 55 ngày đêm chiến đấu vô cùng dũng cảm của bộ đội, dân công và thanh niên xung phong… chiến dịch đã kết lúc lúc 17 giờ chiều ngày 7/5/1954, ngày cuối cùng của mùa Xuân Giáp Ngọ toàn thắng đã về ta. 49 cứ điểm trong tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ bị tiêu diệt hoàn toàn, 11.000 tên giặc bị bắt làm tù binh, trong đó có 01 thiếu tướng, 16 đại tá, trung tá, 20 tiểu đoàn pháo binh, 10 đại đội ngụy bị xóa sổ đã thực sự làm chấn động địa cầu.

Còn đó niềm tự hào hãnh diện của mảnh đất anh hùng

Chiến tranh đã lùi xa, cùng năm tháng trôi qua với biết bao sự biến động của xã hội trong các thời kỳ lịch sử, một vùng đất đã từng mang những tên gọi khác nhau, duy có cái tên Mường Thanh - Điện Biên vừa mang tính huyền thoại vừa mang tính lịch sử thì hầu như không thay đổi.

Thung lũng Điện Biên ngày nay đẹp như bức tranh đa sắc màu. Từ khu trung tâm hành chính được quy hoạch hợp lý, dành lại diện tích cũ cho phát triển thương mại, dịch vụ, du lịch, nhưng vẫn giữ nguyên vẹn cánh đồng Mường Thanh, và điểm nhấn là quần thể di tích lịch sử Điện Biên Phủ được bảo tồn, tạo không gian đô thị này kết hợp hài hoà với cánh đồng Mường Thanh, đan xen với những bản làng văn hoá truyền thống của người Thái và các dân tộc anh em khác là các khu du lịch sinh thái mà thiên nhiên ban tặng cho tỉnh Điện Biên, tạo nên đặc trưng rất riêng của Điện Biên Phủ là du lịch lịch sử – sinh thái – văn hoá.

Khắp khu vực lòng chảo, đâu đâu cũng thấy những chứng tích lịch sử ghi lại chiến thắng oanh liệt của quân và dân ta. Đó là những giao thông hào, hố bom, Sở chỉ huy chiến dịch Điện Biên Phủ - Mường Phăng, các cứ điểm Him Lam, Bản Kéo, Độc Lập, các đồi A1, C1, D1, E1, hầm Đờ-cát, đèo Pha Đin… tất cả như đã được hóa thân vào sắc xanh của cỏ cây hoa lá, trong tiếng gió rì rào từ xa vọng lại... Nó như có “phép thuật” khiến cho bất cứ một ai từng đến nơi đây dẫu chỉ một lần thả hồn phiêu diêu theo những dải mây trắng bềnh bồng, chiêm ngưỡng vẻ đẹp hùng vĩ tráng lệ của thung lũng Điện Biên và tắm mình trong bầu không khí linh thiêng vĩnh hằng của mảnh đất đã đi vào lịch sử, thơ ca và nhạc họa, sẽ làm cho mỗi người được mở rộng tâm thức và được bồi đắp tâm hồn để thêm yêu, thêm quý, thêm trân trọng những giá trị thiêng liêng của mảnh đất này.

Minh Tư