Một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong
Tham luận tại Hội nghị tập huấn nâng cao năng lực truyền thông về phòng chống tác hại thuốc lá ngày 21/11, ThS. Phan Thị Hải - Phó Giám đốc Quỹ phòng, chống tác tại của thuốc lá, Bộ Y tế đã nêu rõ: “Thuốc lá chứa 7.000 hóa chất trong đó có 69 chất gây ung thư và là nguyên nhân gây nên 25 loại bệnh như: các bệnh ung thư, tim mạch, các bệnh về hô hấp và sinh sản.”
Theo số liệu của WHO cập nhật đến năm 2021, tại Việt Nam, sử dụng thuốc lá gây ra 85.500 ca tử vong mỗi năm. Hút thuốc lá thụ động gây ra 18.800 ca tử vong. Tổng cộng là 104.300 ca tử vong/năm vì các bệnh có liên quan đến thuốc lá.
Phần lớn những người chết vì thuốc lá là những người trong độ tuổi lao động, tử vong sớm. Gánh nặng bệnh tật do sử dụng thuốc lá sẽ rõ rệt hơn trong 10 - 20 năm tới khi những người hút thuốc hiện nay phải đối mặt với những tác động đến sức khỏe.
Ths. Phan Thị Hải cho biết, việc sử dụng thuốc lá cũng đang gây thiệt hại lớn về kinh tế. Ước tính sơ bộ của Hội Kinh tế Y tế Việt Nam năm 2022 chỉ ra tổng chi phí liên quan đến khám chữa bệnh, ốm đau và tử vong sớm do các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá là 108.000 tỷ đồng một năm. Con số này lớn gấp 5 lần so với đóng góp của nguồn thu thuế thuốc lá cho ngân sách quốc gia.
ThS. Nguyễn Tuấn Lâm, Chuyên gia phòng chống tác hại thuốc lá của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) chia sẻ, năm 2010, tỉ lệ người trưởng thành hút thuốc lá là 47%, đến năm 2015 là 45%, năm 2021 là 41%, tuy nhiên ước tính hiện nay tỉ lệ này bắt đầu đi lên nếu không có biện pháp can thiệp về thuế. Con số này có thể tăng lên 43% vào năm 2030, điều này thể hiện qua sản lượng sản xuất và tiêu dùng tăng lên. Các biện pháp kiểm soát (như in cảnh báo bằng hình ảnh, truyền thông, tăng thuế, môi trường không thuốc lá…) đã phát huy tác dụng ở mức nhất định nhưng chưa đủ.
Tăng thuế, giảm tiêu thụ
Ngân hàng thế giới và Tổ chức Y tế thế giới đánh giá, chính sách giá và thuế là một trong những chính sách quan trọng nhất để kiểm soát tiêu dùng thuốc lá. Tăng thuế cũng là biện pháp giúp giảm tiêu dùng thuốc lá. Tuy nhiên thuế và giá thuốc lá của Việt Nam hiện đang ở mức thấp, tác động của chính sách thuế đến giảm tiêu dùng còn hạn chế.
ThS. Phan Thị Hải nhấn mạnh, giá thuốc lá tại Việt Nam rất thấp, chỉ khoảng 0.9 USD/bao, xếp thứ 15/19 quốc gia trong khu vực Tây Thái Bình Dương. Trên thị trường, có khoảng 40 nhãn hiệu thuốc lá được bán với giá dưới 10.000 đồng/bao, nhiều loại chỉ từ 7.000-8.000 đồng/bao. Mức giá này khiến thuốc lá dễ tiếp cận với người thu nhập thấp, trẻ em và thanh thiếu niên.
Theo các chuyên gia, trong bối cảnh đó, khuyến nghị việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt ở mức cao với thuốc lá là cần thiết. Thuế thuốc lá ở mức cao đủ để giảm tiêu dùng và được thực hiện sớm sẽ giúp cứu sống nhiều người, giảm tổn thất kinh tế - xã hội.
Để đạt được hiệu quả giảm tiêu dùng thuốc lá, Tổ chức Y tế Thế giới khuyến cáo: Cần bổ sung thuế tuyệt đối (để chuyển sang hệ thống thuế hỗn hợp) với mức đủ lớn và tăng thuế theo một lộ trình đều đặn để giá thuốc lá theo kịp mức tăng thu nhập. Dần hướng tới mức thuế tối ưu chiếm 75% giá bán lẻ, góp phần đạt mục tiêu giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá.
