Tại Hội nghị tổng kết công tác tuyển sinh giai đoạn 2015 - 2023, triển khai công tác tuyển sinh năm 2024, 2025, Bộ GD&ĐT đặc biệt lưu ý đến việc xét tuyển sớm và đề nghị các cơ sở đào tạo rà soát, đánh giá hiệu quả của phương thức này.
Xét tuyển sớm như: Học bạ, phỏng vấn, tổ chức các bài thi đánh giá năng lực, năng khiếu… ngày càng được nhiều trường đại học sử dụng trong tuyển sinh những năm gần đây, nhất là sau khi Luật Giáo dục đại học sửa đổi (Luật 34) có hiệu lực. Chỉ riêng năm 2023, cả nước có 214/322 cơ sở đào tạo xét tuyển sớm, trong đó xét tuyển từ kết quả học tập cấp THPT chiếm 30,24%, thi đánh giá năng lực, đánh giá tư duy chiếm 2,57%, các phương thức khác (bao gồm 12 phương thức) chiếm 14,10%.
Việc các trường đại học mở ra nhiều phương thức xét tuyển sớm không chỉ rộng cơ hội lựa chọn cho thí sinh, mà còn góp phần giảm tải hệ thống tuyển sinh, tạo điều kiện cho các trường tuyển chọn được đầu vào như ý.
Thế nhưng, bên cạnh mặt tích cực, thực tiễn xét tuyển sớm thời gian qua cũng bộc lộ một số hạn chế. Không nhiều thí sinh chọn xét tuyển sớm đặt ở vị trí nguyện vọng 1 - nguyện vọng cao nhất. Trong số trên 375.500 thí sinh trúng tuyển xét tuyển sớm năm 2023 chỉ có trên 147.000 thí sinh đăng ký nguyện vọng 1 (trúng tuyển sau lọc ảo). Có nghĩa là chưa đến 40% thí sinh quyết định nhập học bằng phương thức này. Căn cứ xác định chỉ tiêu xét tuyển sớm cũng chưa rõ ràng, công tác dự báo chưa tốt.
Tại hội nghị về công tác tuyển sinh mới đây, Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Hoàng Minh Sơn nêu ví dụ: Một trường có 100 chỉ tiêu ngành nhưng ấn định 60 chỉ tiêu xét tuyển sớm, vậy dựa vào căn cứ nào để xác định chỉ tiêu này? Có trường còn chưa dự báo được tỷ lệ ảo nên đưa lên 200, lúc đăng ký vào đã hơn 100, không còn chỉ tiêu cho thí sinh xét tuyển bằng phương thức khác. Có trường chỉ tiêu tuyển thực vượt rất nhiều. Có trường để không bị vượt lại siết chặt chỉ tiêu phương thức khác dẫn đến tình trạng điểm chuẩn nhảy vọt.
Một hạn chế khác là khi xét tuyển sớm, dữ liệu về ưu tiên tuyển sinh có sai sót khá nhiều trong hậu kiểm. Đặc biệt, trong các phương thức xét tuyển sớm, xét điểm học bạ THPT đã và đang khiến nhiều người lo ngại, bởi tình trạng “làm đẹp” điểm.
Từ năm 2020, Bộ GD&ĐT thực hiện đối sánh trung bình điểm thi các môn, trung bình điểm thi từng môn thi tốt nghiệp với điểm học bạ, kết quả cho thấy còn tồn tại độ vênh nhau khá lớn giữa điểm thi tốt nghiệp THPT và điểm học bạ tại nhiều trường, địa phương. Riêng môn Tiếng Anh, có năm nhiều địa phương điểm chênh tới 2 điểm. Thực tế này đã khiến dư luận khá căng thẳng về việc bảo đảm công bằng cho thí sinh. Câu hỏi bỏ hay không việc xét tuyển sớm từng được dư luận đặt ra.
Xét tuyển sớm mang đến nhiều mặt tích cực và đây cũng là xu hướng chung của không ít trường đại học trên thế giới, phù hợp với Luật Giáo dục đại học, nên tiếp tục duy trì ở những mùa tuyển sinh tới. Vấn đề quan trọng là cần quản lý, tổ chức xét tuyển sớm để bảo đảm công bằng, nhất là ở trường có tính cạnh tranh cao.
Thực tế trong các phương thức xét tuyển sớm, có phương thức không hiệu quả, gây nhiễu cho thí sinh và hệ thống xét tuyển; có tổ hợp tuyển sinh không phù hợp, không cần thiết, phải mạnh dạn loại bỏ.
Cùng với việc thực hiện chế tài đủ mạnh để các trường tổ chức tuyển sinh rõ ràng, công khai, minh bạch, bảo đảm chất lượng, cần quyết liệt rút ngắn khoảng cách giáo dục giữa các địa phương; đẩy mạnh đổi mới kiểm tra, đánh giá ở bậc phổ thông, để điểm học bạ thực sự đáng tin cậy, phản ánh đúng năng lực người học.
