Theo các cụ cao niên tại 2 làng Quang Ốc và Nội Rối cùng thuộc xã Bắc Lý (huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam), nguyên cớ của việc trai gái 2 làng mấy trăm năm qua không qua lại kết hôn với nhau không phải do thù oán gì sâu nặng, hay chịu sự ép buộc của tôn giáo, luật lệ hà khắc nào cả.

Cũng không phải trai gái 2 làng này không xinh đẹp, dịu dàng, siêng năng mà do chiếc đinh được ông cai điền thổ đóng vào cột đình làng Quang Ốc lúc bấy giờ để ghi nhớ về một lời thề.

Con đường được làng Quang Ốc đắp trong một đêm.

Theo lời kể lại thì trước đây 2 làng Quang Ốc và Nội Rối là thông gia với nhau. Con gái của Trưởng bạ làng Quang Ốc kết hôn với con trai Trưởng bạ làng Nội Rối.

Cuộc sống của hai làng vẫn êm ả, yêu quý nhau nhưng đến khi cuốn sổ ghi chép điền thổ (địa chính) của gia đình ông Trưởng bạ làng Quang Ốc bị mất thì xung đột xảy ra.

Câu chuyện ly kì được các cụ cao niên trong hai làng Nội Rối và Quang Ốc kể lại rằng, hôm đó bên nhà Trưởng bạ làng Quang Ốc có giỗ, cô con dâu đã xin phép bên chồng về nhà ăn giỗ. Khi trở về nhà thì thấy bố đẻ mang quyển sổ bìa xanh, bìa đỏ, bìa vàng ra phơi rồi ngồi trông coi rất cẩn thận. Thấy kỳ lạ nên cô con dâu trở về nhà kể lại cho chồng và bố chồng biết.

Trưởng bạ làng Nội Rối nghe vậy liền bảo con dâu về nhà ngoại nhà lấy cho bố mượn cuốn sổ màu xanh (sổ điền thổ). Cô con dâu tốt bụng dù nghi ngờ nhưng đã quay về lấy cuốn sổ màu xanh của bố đẻ đưa cho bố chồng xem, vì tin tưởng bố chồng xem xong rồi trả.

Có được cuốn sổ trong tay, Trưởng bạ làng Nội Rối không màng đến tình thông gia giữa 2 làng mà mang sổ đi nộp thuế, xem đây như đất làng mình rồi chiếm luôn đất của làng Quang Ốc.

Đình Làng Quang Ốc hướng về phía làng Nội Rối.

Lúc này Trưởng bạ làng Quang ốc mới biết được sự tình là sổ điền đã bị lấy mất, liền đi đến quan để phân rõ sự tình nhưng chỉ nói mà không có sổ nên quan không đồng ý.

Biết thất thế, Trưởng bạ làng Quang ốc đã huy động bà con, thanh niên trong làng ngay trong một đêm đào, đắp một con đường mà làng Nội Rối chưa cắm đất của mình để phân rõ ranh giới đất đai của hai làng.

Để cho chắc chắn, người dân trong làng huy động toàn bộ nhân lực di chuyển đình làng từ giữa làng ra ngoài gần con đường mới đắp, ngoảnh hẳn mặt về phía làng Nội Rối để khẳng định “chủ quyền” của làng.

Sau đấy, một cuộc họp trong làng được tổ chức tại đình Quang Ốc. Nguyên nhân mất sổ điền là do con gái của Trưởng bạ đánh cắp mang sang nhà chồng, gây tổn hại đến đất đai của làng.

Để không có chuyện tương tự nào xảy ra nữa mọi người trong buổi họp đã thống nhất đưa ra lời thề là: “Từ nay và về sau, gái làng Quang Ốc sẽ không lấy trai làng Nội Rối”.

Làng Nội Rối và Quang Ốc chỉ cách nhau 1 cánh đồng.

Để chứng minh và dặn dò con cháu sau này, các cụ đã dùng chiếc đinh gỗ đóng vào cột đình. Ai muốn kết hôn với người Nội Rối thì phải nhổ chiếc đinh đó ra, nếu không sẽ vướng phải lời thề độc, chết 1 đời cha, 3 đời con. Gần 400 năm nay, chiếc đinh vẫn “yên vị” một chỗ và lời thề vẫn chưa được phá bỏ.

Cụ Nguyễn Văn Cửu, năm nay gần 100 tuổi và là người cao tuổi nhất làng Quang Ốc cho biết, hàng trăm năm qua trai gái hai làng không lấy nhau là có thật.

Lời nguyền ấy không chỉ được kể truyền miệng từ đời này sang đời khác mà người dân ở hai làng đến tận bây giờ vẫn có những “bằng chứng thép”.

Mép đất đang còn ở cánh đồng của hai làng mà các cụ cao niên kể được làng Quang Ốc đào trong một đêm để phân chia đất đai giữa 2 làng. Mép đất chạy dài 1 km từ cầu Cao đến xã Nhân Đạo hiện nay.

Các cụ già kể lại câu chuyện trai gái hai làng hàng trăm năm không cưới nhau.

Cũng theo lời các cụ 2 làng kể lại, vì dân làng vội vã đắp đất trong đêm mà nhiều người bị sứt tay, mẻ chân. Chiếc đinh trong cột đình vẫn còn lại đó. Và đặc biệt xưa nay chỉ có đình làng Quang Ốc mới dựng ở đầu làng, cách mép đất khoảng 100m, hướng về phía làng Nội Rối, theo như chuyện xưa kể là để làm bằng chứng cho làng bên không lấy được đất.

Theo các cụ cao niên tại hai làng Quang Ốc và Nội Rối, nguyên cớ của việc trai gái hai làng mấy trăm năm qua không qua lại kết hôn với nhau chẳng phải do oán nặng thâm thù gì, chẳng biết có phải qua lời nguyền xưa hay không nhưng quan hệ giữa hai làng rất tốt, chưa bao giờ xảy ra chuyện xích mích.

Chiếc đinh mà mọi người cho rằng gắn với lời nguyền. Tuy nhiên, trong lời nguyền có nói đến đinh được đóng ở cột đình làng, còn đây là ở xà đình nên không ai dám khẳng định chắc chắn.

Làng Quang Ốc và Nội Rối nay chỉ cách nhau một bờ đất, đi trên đường chính chỉ mất 10 phút từ làng này sang làng kia. Câu chuyện lời thề của tổ tiên xưa vẫn còn hiện hữu vào đời sống văn hóa, tâm linh của con cháu họ hôm nay.

Những ngôi nhà cao tầng, khang trang, những con đường đổ bê tông là diện mạo mới ở hai làng Quang - Nội, con cháu hai làng cũng kết tình bạn hữu, lứa học sinh 2 làng học cùng lớp, cùng trường, có những tình bạn đẹp nhưng ý định kết hôn giữa trai gái hai làng thì không hề có.

Cũng theo cụ Cửu thì câu chuyện này hiện vẫn là điều khó hiểu, là ẩn số đối với thế hệ hậu sinh, nhưng hiện nó được xem như là nét văn hóa của làng, dù sau này lời thề đó có thể được hóa giải.