Mới đây, PGS.TS Lê Thành Đồng, Viện trưởng Viện Sốt rét – Ký sinh trùng – Côn trùng TP.HCM cho biết qua công tác giám sát, Viện cùng đơn vị phòng chống và điều trị bệnh ký sinh trùng khu vực phía Nam đã phát hiện ổ bệnh sán dây lợn (Taenia solium) từ những con lợn ở thôn Bù Gia Phúc I, xã Phú Nghĩa, huyện Bù Gia Mập (tỉnh Bình Phước).
Các ấu trùng hình hạt gạo trong thịt heo.
Ăn thịt lợn sống, hàng loạt người mắc bệnh
Theo đó, đã có nhiều trường hợp người nhiễm bệnh sán dây lợn ở địa phương này và các xã lân cận được tìm ra.
"Kết quả xét nghiệm những con lợn nghi ngờ bị nhiễm ấu trùng sán dây lợn (lợn gạo) cho thấy các mẫu thịt lợn bị nhiễm ấu trùng sán với mật độ rất cao (50-70 nang ấu trùng/kg thịt). Các bộ phận của lợn như cơ, não, lưỡi đều nhiễm nang ấu trùng" – PGS Đồng nói.
Mẫu sán dây thu hồi tại Phòng khám bệnh Chuyên khoa Ký sinh trùng, Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng TP.HCM.
Trước tình hình này, Viện Sốt rét – Ký sinh trùng – Côn trùng TP.HCM đã kết hợp với các đơn vị chức năng tiến hành điều tra xét nghiệm máu chẩn đoán huyết thanh bệnh ấu trùng sán dây lợn ở người tại các xã của khu vực gồm Phú Nghĩa, Đak Ơ, Bù Gia Mập của huyện Bù Gia Mập, tỉnh Bình Phước.
Ngoài 108 người đã được xác định mắc bệnh sán dây lợn, cơ quan chức năng không loại trừ khả năng có thể còn nhiều người mắc chưa được phát hiện.
Mẫu thịt heo tại huyện Bù Gia Mập, Bình Phước khiến hàng loạt người nhiễm sán dây lợn.
Theo các BS, đây là một tình trạng nhiễm bệnh rất cao, khả năng lây lan rất lớn do tập quán chăn nuôi lợn thả rong, ăn uống, sinh hoạt của nhân dân khu vực, liên quan nhiều đến nhiễm bệnh từ thịt lợn chưa nấu chín.
Viện Sốt rét – Ký sinh trùng – Côn trùng TP.HCM đã thông báo cho y tế địa phương về tình trạng nói trên để phối hợp tổ chức phòng chống dịch bệnh cho nhân dân. Tuy nhiên, đến nay việc điều trị cho những người nhiễm bệnh chỉ được thực hiện một số rất ít.
Nguyên nhân có thể do địa phương thiếu thuốc điều trị, các biện pháp tuyên truyền vệ sinh ăn uống, vệ sinh môi trường chưa được giải quyết triệt để.
Bệnh sán dây lợn hay còn gọi là sán dải heo, lợn gạo phân bố ở nhiều nơi trên thế giới. Ở Việt Nam, bệnh xuất hiện ở tất cả các vùng miền, các tỉnh thành. Theo số liệu được báo cáo qua các nghiên cứu, qua các cơ sở điều trị đến nay có ít nhất 55 tỉnh, thành có ca bệnh nhiễm ấu trùng sán lợn.
Căn bệnh nguy hiểm có thể gây liệt nửa người, mù lòa do nhiễm sán dây lợn
Theo các BS, điều rất đáng quan tâm là tình trạng nhiễm bệnh này có thể xảy ra ở nhiều địa phương có phong tục, tập quán và tình trạng chăn nuôi lợn thả rông tương tự như ở các xã của huyện Bù Gia Mập nhưng chưa được phát hiện.
Tùy thuộc ăn hay nuốt phải trứng, nang ấu trùng mà sán dây lợn biểu hiện ở các thể bệnh khác nhau.
Tiêu bản ấu trùng sán dây lợn.
Nếu người ăn phải trứng sán dây lợn nhiễm trong thức ăn, sau khi ăn hay nuốt phải trứng sán, trứng sẽ vào dạ dày, nở ra ấu trùng. Đến ruột non, ấu trùng xuyên qua thành ống tiêu hóa vào máu và di chuyển đến ký sinh tại các cơ vân, não, mắt…
Trong trường hợp người bệnh có con sán trưởng thành trong ruột thì khi đốt sán già rụng có thể bị trào ngược lên dạ dày do phản ứng của nhu động ruột, tương tự như ăn phải đốt sán mới. Do đó số lượng ấu trùng sẽ rất lớn.
Ấu trùng sán theo máu đến các cơ, mắt hay não của người và sẽ hóa nang. Tùy thuộc vào vị trí ký sinh của nang sán mà có những biểu hiện khác nhau.
Bệnh sán dây lợn có thể gây động kinh, liệt nửa người hoặc mù.
Nếu nang sán nằm trong cơ sẽ thấy có những u nhỏ chắc, kích thước khoảng 1-2cm hoặc bằng hạt đỗ, hạt lạc, di động dễ, không ngứa, không đau.
Nếu nang sán nằm trong não, người bệnh có thể bị động kinh, liệt tay, chân hay liệt nửa người, nói ngọng, rối loạn trí nhớ hoặc đau đầu dữ dội. Nang sán nằm trong mắt có thể khiến bệnh nhân bị tăng nhãn áp, giảm thị lực hoặc mù.
Nếu người bệnh ăn phải thịt lợn sống có chứa các nang sán (lợn gạo), khi đến dạ dày ấu trùng sán sẽ thoát nang và bám dính vào ruột non rồi phát triển thành sán dây trưởng thành.
Sán dây trưởng thành tạo ra hàng ngàn đốt sán mới, mỗi đốt có khoảng 50.000 trứng khiến chiều dài của sán trưởng thành lên tới 2-12 m, ký sinh trong ruột non nhiều năm.
Bệnh sán dây trưởng thành thường không biểu hiện triệu chứng rõ rệt, chủ yếu gây đau bụng, rối loạn tiêu hóa nhẹ.
Người dân tuyệt đối không ăn thịt sống để tránh bị nhiễm sán dây lợn.
Người bệnh thường xuyên có những cảm giác khó chịu, bứt rứt. Có những đốt sán tự rụng theo phân ra ngoài, đốt sán là những đoạn nhỏ, dẹt, trắng ngà như xơ mít, đầu sán phẳng. Một số trường hợp phát hiện thấy có trứng sán trong phân.
Điều trị bệnh sán dây và ấu trùng sán dây lợn, về nguyên tắc phải chẩn đoán sớm và can thiệp kịp thời ngay khi phát hiện có đốt sán. Thuốc điều trị bệnh và ấu trùng bệnh sán dây lợn là praziquantel, niclosamide và albendazole.
Để phòng bệnh sán dây và ấu trùng sán dây lợn, các BS khuyên người dân không ăn các thực phẩm sống như thịt lợn, nem chua, thịt lợn tái (dễ gây nguy cơ nhiễm sán dây trưởng thành); rau sống (nguy cơ bệnh ấu trùng sán lợn).
Cần quản lý phân tươi, quản lý chặt chẽ tiêu chuẩn vệ sinh các lò mổ. Sử dụng hố xí hợp vệ sinh, không nuôi lợn thả rông.
