Bồi dưỡng kỹ năng số cho nhà giáo: Nền tảng để chuyển đổi số

Điều này nhằm mang lại thành công và giải quyết những thiếu sót, ảnh hưởng đến hệ thống giáo dục hiện nay ở Việt Nam.

Phát triển kỹ năng số cho giáo viên

Trường Tiểu học số 1 Hòa Sơn (Hòa Vang, Đà Nẵng) xác định mục tiêu năm học 2024 - 2025 là sử dụng công nghệ thông tin để đổi mới phương pháp giảng dạy, thiết kế các hoạt động giảng dạy theo hướng phát triển năng lực của học sinh, khai thác nguồn học liệu mới, học liệu mở phục vụ bài dạy của giáo viên hiệu quả.

Thầy Trần Đức An - Hiệu trưởng nhà trường chia sẻ: “Những năm qua, nhà trường yêu cầu đội ngũ giáo viên tự bồi dưỡng nâng cao năng lực, tích cực học tập thông qua các lớp tập huấn, video bài giảng, ứng dụng phần mềm dạy học. Để triển khai tốt Chương trình GDPT 2018, đội ngũ giáo viên được xem như yếu tố cốt lõi. Sự chủ đông của giáo viên trong ứng dụng công nghệ, khai thác nguồn học liệu mới, học liệu mở phục vụ bài dạy sẽ tạo những giờ học chất lượng cho học sinh”.

Còn theo cô Phạm Thị Vân - Tổ trưởng tổ chuyên môn lớp 4, 5, Trường Tiểu học số 1 Hòa Khương (huyện Hòa Vang), với học sinh nhỏ tuổi, độ quan sát trực quan tốt, vì vậy khi ứng dụng công nghệ, sử dụng thiết bị sẽ kích thích việc nhìn - nghe của các em. Điều này giúp khơi gợi trí tò mò, khả năng tưởng tượng, kích thích tư duy khám phá, từ đó dần hình thành niềm đam mê đối với bài học.

Chuyển đổi số dần hiện hữu trong các cơ sở giáo dục. Hầu hết giáo viên biết xây dựng những tiết học, chuyên đề có ứng dụng công nghệ để làm mới bài giảng của mình như: Plicker, Classpoint, Canva, QR code, video tương tác… Các trường học được đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị giảng dạy cũng tạo điều kiện cho giáo viên, học sinh trải nghiệm công nghệ tiên tiến, hiện đại, đáp ứng nhu cầu đổi mới giáo dục toàn diện.

Tuy vậy, theo cán bộ quản lý các trường, việc chuyển đổi số vẫn gặp khó khăn nhất định. Cụ thể, các dữ liệu tham khảo số có nhiều nguồn khác nhau như sách điện tử, thư viện điện tử, ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm, bài giảng điện tử, phần mềm học điện tử, phần mềm ứng dụng mô phỏng thí nghiệm… nên nhà trường, thầy cô mất thời gian chọn lọc thiết kế bài học sao cho tối ưu nhất.

Ông Lê Văn Hoàng - Trưởng phòng GD&ĐT huyện Hòa Vang (Đà Nẵng) nhận xét, các trường học có sự thay đổi rõ nét khi triển khai sử dụng các giải pháp kết nối, trao đổi thông tin trong công tác quản lý cũng như dạy và học. Các trường tiểu học, THCS trên toàn huyện đã thực hiện ký số học bạ, sổ theo dõi và đánh giá học sinh, bảng tổng hợp kết quả đánh giá giáo dục.

Đối với các trường học sử dụng phần mềm quản lý điểm, quản lý trường học của nhà cung cấp dịch vụ khác hệ thống cơ sở dữ liệu ngành GD&ĐT mở rộng, Phòng GD&ĐT Hòa Vang yêu cầu rà soát, kiểm tra và chịu trách nhiệm kết quả đồng bộ dữ liệu. Nhà trường có trách nhiệm yêu cầu nhà cung cấp dịch vụ đồng bộ chính xác, đầy đủ các thông tin để phục vụ công tác quản lý, khai thác, sử dụng, nhất là dữ liệu đủ để sinh ra học bạ, sổ theo dõi và đánh giá để ký số điện tử trên phần mềm cơ sở dữ liệu ngành GD-ĐT mở rộng, dữ liệu phục vụ công tác xét tốt nghiệp, tuyển sinh đầu cấp.

Đến nay, 100% học sinh trường mầm non, tiểu học, THCS trên địa bàn huyện Hòa Vang có mã định danh cá nhân; 100% trường tiểu học, THCS triển khai sổ điểm, sổ theo dõi và đánh giá điện tử, thí điểm học bạ điện tử; 100% trường tiểu học, THCS triển khai giải pháp kết nối, trao đổi thông tin với phụ huynh qua hình thức tin nhắn hoặc email, website, ứng dụng di động như Zalo, Messenger…

Theo các tiêu chí trong Bộ chỉ số đánh giá mức độ chuyển đổi số, Phòng GD&ĐT Bắc Trà My (Quảng Nam) đạt mức độ đáp ứng tốt - mức độ 3. Nhờ chuyển đổi số, phòng và các trường học trên địa bàn huyện có thể chủ động, linh hoạt, tương tác, cập nhật thông tin, nhiệm vụ nhanh chóng, chủ động hơn trong công việc.

Tuy nhiên, đại diện phòng GD&ĐT cho rằng, để ngành GD-ĐT chuyển đổi số hiệu quả, Nhà nước nên đầu tư hệ thống LMS, LCMS. Trong đó, hệ thống LMS là nền tảng công nghệ giúp tổ chức và quản lý quá trình học tập trực tuyến; hệ thống LCMS quản lý nội dung học tập, cung cấp công cụ chuyên nghiệp để xây dựng, quản lý tài liệu đào tạo.

Mô hình học tập kết hợp

Trường Đại học Kinh tế (Đại học Đà Nẵng) triển khai hình thức học tập kết hợp (Blended Learning) từ giữa năm học 2023 - 2024. Blended Learning giúp kết hợp giữa giảng dạy trực tiếp trên lớp và học tập trực tuyến thông qua phát triển nền tảng học Study - Arts.

Theo PGS.TS Lê Văn Huy - Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế (Đại học Đà Nẵng), Study - Arts không chỉ giúp sinh viên linh hoạt hơn trong tiếp cận kiến thức mà còn tối ưu hóa sử dụng các nguồn học tập số. Nền tảng học trực tuyến của trường được tích hợp nhiều công cụ như video giảng dạy, tài liệu học tập điện tử, diễn đàn trao đổi trực tuyến, các bài kiểm tra tương tác. Điều này không chỉ giúp giảng viên dễ dàng quản lý lớp học mà còn tạo điều kiện cho sinh viên truy cập vào kho học liệu phong phú, từ đó nâng cao trải nghiệm học tập.

Study - Arts cũng giúp việc quản lý và đánh giá tiến độ học tập của sinh viên trở nên minh bạch và khoa học hơn. Sinh viên có thể theo dõi kết quả học tập, phản hồi từ giảng viên và tiến độ hoàn thành các bài tập một cách dễ dàng. Các tính năng này không chỉ giúp cải thiện chất lượng giảng dạy còn tạo ra môi trường học tập số hóa toàn diện, nơi sinh viên có thể tiếp cận kiến thức một cách chủ động và liên tục.

PGS.TS Lê Văn Huy cho rằng, trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra sâu rộng, các cơ sở giáo dục đại học buộc phải nhanh chóng thích ứng và đổi mới các hình thức giảng dạy.

Một trong những trụ cột quan trọng của quá trình này là sự phát triển các phương thức giáo dục tiên tiến. Xây dựng học liệu, trong đó có học liệu giảng dạy theo phương pháp trực tiếp kết hợp với trực tuyến được nhà trường chú trọng để đồng bộ cải tiến nội dung chương trình học và tối ưu hóa các phương thức tổ chức giảng dạy, chuẩn bị cho sinh viên năng lực cần thiết trong kỷ nguyên số. Giảng viên phải được tập huấn thực hành ứng dụng thiết kế bài giảng tương tác với công cụ AI, hỗ trợ tương tác và đánh giá các học phần…

Tại Đại học Đà Nẵng, trong Chiến lược Ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số, đơn vị xây dựng lộ trình chuyển từ mô hình đại học truyền thống sang đại học số, hướng tới đại học thông minh, dựa trên các trụ cột của Cách mạng Công nghiệp 4.0 là trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn và IoT.

Theo lộ trình này, năm 2024, Đại học Đà Nẵng xây dựng và hoàn thiện các hạ tầng công nghệ thông tin tập trung; kho dữ liệu chung; hệ thống thông tin quản lý MIS, theo vết sinh viên tốt nghiệp, khảo sát sự hài lòng của người học...

Năm 2025, Đại học Đà Nẵng tiếp tục rà soát, xây dựng, hoàn thiện các hạ tầng chính sách liên quan đến chuẩn cơ sở dữ liệu, kiến trúc tổng thể hệ thống, an toàn thông tin và an ninh mạng… Với hạ tầng nhân lực, ngoài nâng cao năng lực đội ngũ, PGS.TS Nguyễn Mạnh Toàn - Phó Giám đốc Đại học Đà Nẵng cho biết sẽ hình thành đơn vị chuyên trách trong công tác chuyển đổi số cấp Đại học Đà Nẵng; nâng cao năng lực số cho cán bộ, giảng viên và sinh viên.

Cùng đó, trong hạ tầng số, Đại học Đà Nẵng ưu tiên đầu tư xây dựng Trung tâm Sản xuất học liệu số; bổ sung nguồn dữ liệu cho Data Warehouse; xây dựng Data Center và các hệ thống GTS, SSS đến các trường đại học thành viên, đơn vị thuộc và trực thuộc; phát triển các tính năng, phân hệ cho Hệ thống MIS: Văn phòng số, tổ chức cán bộ, học liệu số, cơ sở vật chất…

Hợp tác công - tư trong chuyển đổi số

Từ nguồn ngân sách tự chủ tài chính, Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học Trà Dơn (Nam Trà My, Quảng Nam) vừa lắp đặt hệ thống bảng thông minh cho các phòng học. Ngoài ra, nhà trường được trang bị thêm 18 máy tính xách tay cho phòng Tin học để học sinh thực hành.

Thầy Hiệu trưởng Lê Huy Phương cho biết: “Trong thực hiện chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ thông tin tại các trường học vùng khó thì nguồn kinh phí Nhà nước đầu tư cho cơ sở hạ tầng là vấn đề mấu chốt để có được nền tảng ban đầu. Việc xã hội hóa nguồn lực để phục vụ chuyển đổi số trong giáo dục sẽ khó tạo sự đồng bộ mà chỉ nên là nguồn bổ sung, nâng cấp các điều kiện cơ sở vật chất”.

Cùng quan điểm, GS.TS Trần Văn Nam - nguyên Giám đốc Đại học Đà Nẵng cho rằng, cần thúc đẩy một số nền tảng cơ bản quan trọng phục vụ giáo dục như: Hạ tầng kết nối 5G, mạng lưới viễn thông… và hành lang pháp lý về an toàn thông tin; chính sách về giáo dục hướng đến đào tạo nguồn nhân lực và nâng cao năng lực số; tạo điều kiện phát triển hệ sinh thái các công ty đầu tư về công nghệ giáo dục (EdTech), tập trung vào việc sử dụng công nghệ trong giáo dục như AI, ML, Blockchain…

Chính vì thế, cần khuyến khích các công ty khởi nghiệp EdTech để tạo ra các giải pháp sáng tạo thúc đẩy khả năng tiếp cận, cung cấp chất lượng giáo dục bình đẳng cho tất cả đối tượng không phân biệt giàu nghèo hay vị trí địa lý.

Trong nền kinh tế số và xã hội công nghệ, các doanh nghiệp và trường đại học cần hợp tác chặt chẽ. “Trường đại học tập trung vào xây dựng “nền móng” tri thức, tinh thần, ý chí đổi mới sáng tạo và nhất là kiến tạo nền tảng văn hóa số. Doanh nghiệp hợp tác để đào tạo thực hành, đồng thời là môi trường thực tế để phát hiện vấn đề, phát minh sáng chế, đổi mới sáng tạo.

Doanh nghiệp trong và ngoài nước sẽ góp sức cùng các trường đại học đầu tư nghiên cứu, môi trường học tập, cập nhật nhu cầu của thị trường lao động. Khi cung cầu gặp nhau, cơ hội cho nhau ngày càng cao, góp phần cạnh tranh với thị trường rộng mở thúc đẩy phát triển. Chỉ có tri thức khoa học và nền tảng văn hóa mới có thể định vị các doanh nghiệp và con người trong bối cảnh thế giới nhiều biến động”, PGS.TS Võ Văn Minh - Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm (Đại học Đà Nẵng) nhấn mạnh.