Dự hội nghị có Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn, Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Văn Phúc, lãnh đạo các đơn vị thuộc Bộ GD&ĐT; đại diện các sở GD&ĐT, các cơ sở giáo dục đại học, trường cao đẳng sư phạm.
Công tác pháp chế được xác định là nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu
Nhận định năm học 2023-2024, công tác pháp chế đạt nhiều kết quả, Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Văn Phúc cho biết: Chúng ta đã hoàn thành nhiều văn bản quy phạm pháp luật quan trọng, thực hiện tốt công tác kiểm tra, rà soát, xử lý văn bản quy phạm pháp luật; công tác phổ biến, giáo dục pháp luật…góp phần tạo ra hành lang pháp lý thuận lợi cho việc triển khai các chính sách, chương trình của Bộ. Những nỗ lực này không chỉ giúp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước mà còn thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội.
Theo Thứ trưởng, ngày 18/5/2024, Chính phủ ban hành Nghị định 56/2024/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 55/2011/NĐ-CP quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức bộ máy của tổ chức pháp chế.
Nghị định 56 có những quy định mới, như: quy định chế độ hỗ trợ cho người làm công tác pháp chế; quy định trách nhiệm của người đứng đầu đơn vị sự nghiệp công lập trong việc xây dựng, củng cố tổ chức pháp chế ở đơn vị sự nghiệp công lập và bảo đảm kinh phí, điều kiện cần thiết cho hoạt động pháp chế ở đơn vị sự nghiệp công lập.
Điều này thể hiện vai trò của tổ chức pháp chế, cán bộ làm công tác pháp chế từ trung ương đến địa phương và các đơn vị sự nghiệp công lập, trong đó có cán bộ pháp chế ngành giáo dục, đã được ghi nhận và coi trọng.
Đây cũng là điều kiện thuận lợi để cán bộ pháp chế tiếp tục phát huy hơn nữa năng lực của mình, giúp hoàn thiện thể chế ngành Giáo dục, đưa các văn bản quy phạm pháp luật đi vào đời sống và góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả quản lý nhà nước ngành Giáo dục.
Bên cạnh đó, Thứ trưởng cũng chia sẻ một số khó khăn, thách thức công tác pháp chế cũng đã và đang phải đối mặt. Trong đó có hạn chế về biên chế, nguồn lực hoạt động; trong khi đó khoa học công nghệ phát triển nhanh chóng, đời sống và nhu cầu xã hội biến động liên tục.
Điều này đòi hỏi cán bộ pháp chế luôn không ngừng trau dồi, cập nhật kiến thức, kỹ năng để thích nghi với sự phát triển. Từ đó có thể tham mưu, tư vấn ban hành các quy định pháp luật vừa đảm bảo tính pháp lý, vừa đảm bảo tính khả thi, phù hợp với thực tiễn, đặc biệt là có tính ổn định cao.
Ngoài ra, đặc thù nhiệm vụ công tác pháp chế để có thể hoàn thành thuận lợi, hiệu quả cũng đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ từ các cơ quan, đơn vị khác; do vậy, rất cần sự chung tay, góp sức của toàn ngành.
Thứ trưởng khẳng định: Công tác pháp chế trong ngành Giáo dục được Lãnh đạo Bộ GD&ĐT hết sức quan tâm, được xác định là nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu để góp phần hoàn thiện, xây dựng thể chế cho toàn Ngành.
Do đó, tại Hội nghị, Thứ trưởng đề nghị tập trung thảo luận, chia sẻ thông tin, kinh nghiệm, đánh giá chính xác, khách quan, toàn diện về những việc đã làm được và chưa làm được; phân tích rõ nguyên nhân hạn chế, bất cập; hiến kế để thiết kế được khung pháp lý, cơ chế chính sách bảo đảm đồng bộ, thúc đẩy sự phát triển của ngành; phát hiện những vấn đề mới phát sinh để đề ra các giải pháp tháo gỡ, khắc phục. Trên cơ sở đó, cùng đề ra phương hướng, nhiệm vụ trọng tâm cho năm học 2024 - 2025, thực hiện ngày càng tốt hơn công tác pháp chế của ngành Giáo dục.
Nhiều kết quả quan trọng
Báo cáo kết quả thực hiện công tác pháp chế ngành giáo dục năm học 2023 - 2024, Vụ trưởng Vụ Pháp chế Mai Thị Anh cho biết: Trong giai đoạn từ tháng 9/2023 đến tháng 30/8/2024, Bộ GD&ĐT đã ban hành và trình ban hành được 53 văn bản, bao gồm: 2 Nghị định, 1 Nghị quyết của Chính phủ; 1 Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, 27 Thông tư, 22 Quyết định cá biệt của Bộ trưởng (bằng số lượng văn bản so với cùng thời gian trong năm học 2022 - 2023).
Năm học 2023 - 2024, Bộ GD&ĐT đồng thời tập trung nguồn lực để xây dựng các văn bản có tác động lớn đến toàn ngành Giáo dục, như: dự án Luật Nhà Giáo; dự thảo Chiến lược phát triển giáo dục giai đoạn 2022 - 2030 và tầm nhìn đến năm 2045; dự thảo Khung cơ cấu hệ thống giáo dục quốc dân và Khung trình độ quốc gia Việt Nam; các dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về đổi mới chương trình giáo dục mầm non và về phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em mẫu giáo 3 đến 5 tuổi tại một số tỉnh, thành phố…
Năm học 2023 - 2024, các sở GD&ĐT tiếp tục tập trung vào việc nâng cao chất lượng công tác xây dựng văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực giáo dục tại địa phương; nỗ lực nâng cao chất lượng, hiệu quả của công tác pháp chế theo hướng kiện toàn và phát huy vai trò của tổ chức pháp chế.
Theo báo cáo về Bộ GD&ĐT, 63/63 sở GD&ĐT có bộ phận pháp chế, cơ bản hoạt động theo chức năng, nhiệm vụ quy định tại Nghị định số 55/2011/NĐ-CP của Chính phủ (được sửa đổi bổ sung bởi Nghị định số 56/2024/NĐ-CP).
Tổ chức pháp chế của các cơ sở giáo dục đại học cũng đã phát huy tốt vai trò chủ trì, phối hợp với các bộ phận liên quan tư vấn, tham mưu những vấn đề pháp lý quy định tại Quy chế tổ chức và hoạt động của nhà trường.
Tính đến tháng 8/2024, có 171/174 cơ sở giáo dục đại học công lập (không tính cơ sở giáo dục đại học thuộc quân đội, công an), 58/60 cơ sở giáo dục đại học tư thục đã thành lập Hội đồng trường. 242/242 cơ sở giáo dục đại học thành lập phòng hoặc bố trí cán bộ làm công tác pháp chế.
Ngoài ra, công tác rà soát, hệ thống hóa văn bản quy phạm pháp luật được Bộ GD&ĐT tiến hành thường xuyên, đúng quy định. Năm học 2023 - 2024, Bộ GD&ĐT đã ban hành nhiều văn bản để tổ chức triển khai thực hiện trong toàn ngành.
Bộ GD&ĐT đã ban hành kế hoạch hằng năm về công tác phổ biến, giáo dục pháp luật của ngành Giáo dục; trong đó chỉ đạo, hướng dẫn các đơn vị thuộc Bộ, các sở GD&ĐT, cơ sở giáo dục đại học thực hiện có trọng tâm, trọng điểm, hiệu quả nhiệm vụ công tác phổ biến, giáo dục pháp luật
Về phương hướng, nhiệm vụ trọng tâm công tác pháp chế năm học 2024-2025, Vụ trưởng Mai Thị Anh cho biết: Bộ GD&ĐT sẽ tiếp tục củng cố, kiện toàn tổ chức và hoạt động của tổ chức pháp chế hiện có; xác định rõ việc thành lập mới (hoặc chưa thành lập mới) ở những nơi chưa có tổ chức pháp chế nhưng đã đủ điều kiện theo quy định; quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể và biện pháp, giải pháp về chế độ, điều kiện đảm bảo cho hoạt động của các tổ chức pháp chế/cán bộ làm công tác pháp chế tại các sở GD&ĐT, các cơ sở giáo dục đại học, trường cao đẳng sư phạm.
Đồng thời, tiếp tục thể chế hóa các quan điểm, chủ trương của Đảng và Nhà nước về phát triển GD-ĐT; tập trung rà soát văn bản quy phạm pháp luật để đề xuất điều chỉnh, sửa đổi bổ sung hoặc thay thế, kịp thời xử lý những nội dung mâu thuẫn, chồng chéo, bất cập…; tăng cường công tác phổ biến giáo dục pháp luật; đẩy mạnh hoạt động theo dõi, đánh giá tình hình thi hành pháp luật về giáo dục để kiến nghị các biện pháp xử lý phù hợp, nhằm nâng cao hiệu quả công tác thi hành pháp luật.
Tại hội nghị, các ý kiến tập trung thảo luận, chia sẻ thông tin, kinh nghiệm, đánh giá những việc đã làm được và chưa làm được; phân tích nguyên nhân hạn chế, bất cập; hiến kế để thiết kế được khung pháp lý, cơ chế chính sách bảo đảm đồng bộ, thúc đẩy sự phát triển của ngành; phát hiện vấn đề mới phát sinh để đề ra giải pháp tháo gỡ, khắc phục. Trên cơ sở đó, cùng đề ra phương hướng, nhiệm vụ trọng tâm cho năm học 2024 - 2025, thực hiện ngày càng tốt hơn công tác pháp chế của ngành Giáo dục.
Một số vấn đề cụ thể được trao đổi liên quan đến xây dựng hệ thống văn bản quản lý, điều hành; thực hiện quy định về các khoản thu trong giáo dục; thực tiễn triển khai các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến công tác tuyển sinh đại học; xây dựng, thực hiện các văn bản pháp luật liên quan đến lĩnh vực khoa học và công nghệ trong các cơ sở giáo dục đại học; hình thức công tác phổ biến, giáo dục pháp luật trong nhà trường…
Lưu ý những cái “không” trong công tác pháp chế
Nhấn mạnh vai trò ngày càng quan trọng của công tác pháp chế, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho biết: xây dựng thể chế, công tác pháp luật được xem là một nhiệm vụ rất quan trọng của Chính phủ. Thủ tướng cũng chỉ đạo ráo riết các Bộ trưởng, trưởng ngành phải trực tiếp chỉ đạo công tác xây dựng văn bản quy phạm pháp luật.
Đối với ngành Giáo dục, Bộ trưởng nhắc đến 4 trụ cột quan trọng trong quá trình đổi mới, đó là: con người - lực lượng nhà giáo; thể chế; hạ tầng, cơ sở vật chất và chuyển đổi số. Trong đó, con người, cơ sở vật chất, chuyển đổi số đều xoay quanh vấn đề thể chế. Nếu thể chế không thông thoáng, không mở đường, không chặt chẽ đủ để quản lý thì cũng không phát triển được 3 vấn đề còn lại; thể chế yếu kém sẽ không giải phóng được nguồn lực và các yếu tố khác.
“Một trường đại học nếu xây dựng được quy chế nội bộ thật tốt, sẽ giải phóng được nguồn lực, sự sáng tạo, năng lượng từ bên trong được tốt nhất; sẽ phát huy, định hướng được tốt nhất và có cơ hội phát triển bền vững nhất”, Bộ trưởng ví dụ về tầm quan trọng của công tác pháp chế.
Năm học 2023-2024, ngành Giáo dục đã đạt được nhiều kết quả tích cực, trong đó có đóng góp quan trọng của những người làm công tác pháp chế. Ghi nhận điều này, Bộ trưởng đồng thời lưu ý một số vấn đề nhằm thực hiện tốt hơn công tác pháp chế trong thời gian tới, trong đó nhấn mạnh một số cái “không”, đó là:
Không được phép coi nhẹ mảng công tác này; phát huy cao độ tham mưu của bộ phận pháp chế để không làm gì trái luật và trái với các quy định; không để chậm trễ trong ban hành, thay thế, hoàn thiện, bổ sung hệ thống các văn bản quy định nội bộ khi các chính sách đã thay đổi, điều chỉnh; không làm qua loa, làm ứng phó; không nên “thi thoảng giật mình” mà cần thường xuyên rà soát; không bao giờ được đổ lỗi cho việc không biết, không hiểu; không bỏ sót cái cần ban hành; không góp ý các văn bản quy phạm pháp luật một cách qua loa, tắc trách.
Bộ trưởng cũng đặc biệt nhấn mạnh vai trò người đứng đầu trong công tác pháp chế. Trong đó lưu ý người đứng đầu phải quan tâm chỉ đạo, dành thời gian, nguồn lực, trực tiếp chỉ đạo triển khai nội dung này; quan tâm tính chuyên nghiệp của bộ phận tham mưu.
Nói riêng về công tác giáo dục pháp luật, Bộ trưởng quan tâm đến giáo dục ý thức tuân thủ pháp luật cho học sinh, sinh viên và nhắc đến tinh thần tuân thủ pháp luật như một phẩm chất vô cùng quan trọng, bên cạnh 5 phẩm chất chủ yếu được đưa ra trong Chương trình GDPT 2018 là: yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm.
Cho biết nhiệm vụ trọng tâm cho năm học 2024-2025 đã được đề cập trong báo cáo tổng quan của Vụ Pháp chế, Bộ trưởng một lần nữa nhấn mạnh trách nhiệm của người đứng đầu các sở GD&ĐT, cơ sở giáo dục đại học, đặc biệt trong việc cập nhật kịp thời quy định mới và đóng góp ý kiến có trách nhiệm trong xây dựng văn bản quy phạm pháp luật.
