Qua thời gian, nó dần dẫn tới xơ hóa nhu mô tụy, gây suy giảm chức năng tụy nội tiết và ngoại tiết. Tỷ lệ mắc bệnh thay đổi tùy từng nước, ở châu Âu là 7/100.000 dân và châu Á là 14/100.000 dân.
Nghiện rượu được coi là nguyên nhân hàng đầu gây viêm tụy mạn (chiếm khoảng 90% các trường hợp). Rượu gây kết tủa và làm tăng độ nhớt của dịch tiết tuyến tụy.
Từ đó, dẫn đến sự phát triển của các nút protein trong các ống dẫn nhỏ của tụy. Sau đó, hình thành sỏi gây viêm và xơ hóa tiến triển, dẫn đến hủy hoại tế bào tụy ngoại tiết, tế bào hình sao và tế bào biểu mô ống tụy.
Rượu cũng dẫn đến kích hoạt sớm trypsinogen và các enzym tiêu hóa khác trong chính các tế bào tụy ngoại tiết. Điều này dẫn tới quá trình tự phá hủy trong nhu mô tụy dẫn đến tình trạng viêm tụy.
Viêm tụy mạn được coi là yếu tố nguy cơ phát triển ung thư tụy. Tỷ lệ xuất hiện ung thư tụy ở bệnh nhân viêm tụy mạn là 1,8 - 3% sau 10 năm và 4% sau 20 năm. Các nghiên cứu trên thế giới đã chỉ ra rằng, nguy cơ ung thư tụy cao gấp 16 lần ở bệnh nhân viêm tụy mạn.
Khi viêm tụy tái phát nhiều lần gây ra tái tạo tế bào, dẫn đến viêm mạn tính, làm mất chức năng tế bào, phá hủy tuyến và làm tăng quá trình tân tạo tế bào. Việc tăng số lượng tế bào biểu mô ống tụy là yếu tố quan trọng hình thành ung thư tụy.
Ung thư tụy có tiên lượng rất xấu, dù có nhiều tiến bộ trong chẩn đoán và giảm được tỷ lệ tử vong và biến chứng sau mổ. Tỷ lệ sống sau 1 năm 68%, 2 năm 46,7% và 5 năm là 18,7%.
Một trường hợp cụ thể là bệnh nhân P.T.N. (nam, 38 tuổi). Anh N. có thói quen sử dụng rượu sớm từ năm 16 tuổi kèm hút thuốc lá, mỗi ngày trung bình 1 bao. Cách vào viện một tháng, anh N. xuất hiện đau bụng vùng thượng vị âm ỉ kèm theo vàng mắt, vàng da tăng dần, gầy sút 5kg trong vòng 1 tháng.
Bệnh nhân nhập Bệnh viện Bạch Mai trong tình trạng gầy, da niêm mạc vàng đậm, đau nhiều thượng vị lan sau lưng, ăn uống kém.
Sau thăm khám, các bác sĩ chẩn đoán người bệnh bị tắc mật do viêm tụy mạn, sỏi tụy, theo dõi u đầu tụy.
Kết quả giải phẫu bệnh cho thấy, bệnh nhân mắc ung thư biểu mô tuyến tụy trên nền viêm tụy mạn tính, di căn 34 trên 78 hạch nạo vét được.
Sau mổ, bệnh nhân ổn định. Bệnh nhân ra viện sau 9 ngày mổ và được hẹn khám lại để xét điều trị bổ trợ. Tuy phẫu thuật thành công, nhưng tiên lượng trường hợp này sẽ rất nặng do tụy viêm đã ung thư hóa và di căn hạch.
Bác sĩ Nguyễn Thành Khiêm, Khoa Phẫu thuật tiêu hóa - Gan mật tụy, Bệnh viện Bạch Mai, cho biết, viêm tụy mạn thường tiến triển âm thầm, khi phát hiện ra bệnh thường ở giai đoạn muộn. Các triệu chứng của viêm tụy mạn thường không đặc hiệu. Vì vậy, người dân cần phải kiểm tra sức khỏe định kỳ hằng năm. Đặc biệt là những bệnh nhân có nguy cơ như tiểu đường, kém hấp thu, bệnh nhân uống rượu nhiều năm...
Theo bác sĩ Khiêm, khi phát hiện ra bệnh, nên điều trị hoặc khám theo dõi tại các cơ sở chuyên khoa. Nếu không quản lý tốt sẽ dẫn đến các biến chứng nguy hiểm có thể ảnh hưởng đến tính mạng.
