Lao động tay nghề cao
Nghiên cứu quốc tế đã xác định những kỹ năng quan trọng, ảnh hưởng tới kết quả việc làm và tăng trưởng kinh tế. Các kỹ năng đó bao gồm: Nhận thức như đọc viết, làm toán, tư duy sáng tạo và phê phán hoặc giải quyết vấn đề; Cảm xúc xã hội và các đặc điểm hành vi như khả năng hoàn thành nhiệm vụ và làm việc nhóm; kỹ năng công việc hoặc nghề nghiệp cụ thể như kỹ thuật.
Việc hình thành kỹ năng nhận thức và cảm xúc xã hội bắt đầu sớm trong cuộc đời của mỗi người và chúng cung cấp nền tảng cần thiết cho việc tiếp thu các kỹ năng kỹ thuật sau này thông qua đào tạo thêm và học tập suốt đời. Nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới (WB) cho thấy, các kỹ năng nhận thức và cảm xúc xã hội được sử dụng ngày càng nhiều trong các công việc ở Ba Lan. Thông điệp của nghiên cứu này là: Chuẩn bị cho tương lai bắt đầu bằng việc trang bị cho trẻ em và thanh thiếu niên những kỹ năng nền tảng về nhận thức và cảm xúc xã hội đúng đắn.
Ba Lan đang làm tốt ở mặt trận này. Bằng chứng từ Chương trình Đánh giá HS quốc tế (PISA), đánh giá năng lực toán học, đọc và khoa học của nhóm 15 tuổi ở hơn 60 quốc gia trên thế giới ba năm một lần, cho thấy sự chuyển biến ấn tượng trong bộ kỹ năng nhận thức của thanh thiếu niên ở Ba Lan. Quốc gia này đã nâng điểm số môn Toán, môn Đọc và Khoa học lên tương đương với những gì HS sẽ học được trong một năm học bổ sung.
Tỷ lệ HS đạt thành tích cao đã tăng lên và tỷ lệ các em có thành tích kém giảm xuống. SV từ các nền kinh tế - xã hội nghèo và khá giả đều thấy sự cải thiện về hiệu suất. Điểm PISA của Ba Lan hiện cao hơn mức trung bình của OECD và ở cùng mức với các nước như Phần Lan và Đức. Tất cả những điều này đã đạt được với mức chi tiêu cho giáo dục ổn định, vào khoảng 5% GDP và thấp hơn mức trung bình của OECD.
Lý do cho thành công
Ba Lan đã theo đuổi một loạt cải cách giáo dục toàn diện từ đầu những năm 1990. Các chính quyền liên tiếp áp dụng những kỳ thi chuẩn hóa ở cuối cấp tiểu học, THCS, THPT, chuyển giao trách nhiệm quan trọng từ trung ương đến địa phương; cải cách chương trình giảng dạy, đầu tư vào phát triển chuyên môn của GV và mở rộng quyền tự do lựa chọn sách giáo khoa của họ.
Ngày nay, Ba Lan là một điển hình ở châu Âu và toàn cầu về cách hiện đại hóa giáo dục để trang bị cho thế hệ tiếp theo những kỹ năng nhận thức cơ bản cần thiết cho các công việc trong thế kỷ 21. Các quốc gia ở châu Âu, đặc biệt là những nước có hệ thống giáo dục và kết quả học tập giống với Ba Lan của những năm 1990, đang xem xét kinh nghiệm của nước này, từ đó thực hiện các cải cách của riêng họ.
Tuy nhiên, bất chấp nhiều thành công, một số thách thức vẫn còn. Thứ nhất, thành tích giải quyết vấn đề của Ba Lan trong bài đánh giá PISA gần đây thấp hơn nhiều so với mức trung bình của OECD, cho thấy cần phải tăng cường các kỹ năng nhận thức ngoài đọc, toán và khoa học.
Thứ hai, có bằng chứng cho thấy, khoảng cách về thành tích được tìm thấy trước đây giữa các trường dạy nghề và phổ thông cho HS 15 tuổi trước cuộc cải cách năm 1999 vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay ở giáo dục THPT. Học nghề không nên đi kèm với đọc và toán, bởi HS chỉ có thể thành công trong việc học các kỹ năng nghề nếu họ có kỹ năng nhận thức vững vàng.
Thứ ba, công bằng vẫn là một vấn đề cần được chú ý thêm. Sự khác biệt về thành tích toán học giữa các nhóm xã hội cao nhất và dưới cùng tương đương với gần ba năm đi học - một khoảng cách rộng hơn so với mức trung bình của OECD và rộng hơn nhiều so với các quốc gia có thành tích hàng đầu khác như Nhật Bản và Hàn Quốc. Nền tảng kinh tế - xã hội vẫn quan trọng đối với hiệu suất. Làm thế nào để Ba Lan có thể xây dựng thành công và đưa hệ thống giáo dục của mình lên một tầm cao mới?
Nền tảng thành công được đặt ra ngay từ khi học sinh còn nhỏ. Ba Lan có nhiều dư địa để mở rộng việc cung cấp các chương trình chăm sóc và giáo dục mầm non, bao gồm cả việc đưa ra các chính sách khuyến khích trẻ em từ 3 - 4 tuổi đi học mẫu giáo. Việc tiếp cận với dịch vụ chăm sóc và giáo dục mầm non có chất lượng đã được chứng minh ở Ba Lan và trên toàn cầu để dẫn đến những cải thiện đáng kể trong kết quả học tập của HS, đặc biệt là ở trẻ em có hoàn cảnh khó khăn.
