Với đà tiến bộ như vừa qua, chẳng mấy chốc quốc gia thuộc Liên Xô cũ sẽ nổi lên như một cường quốc giáo dục…
Trẻ bình đẳng hưởng thụ giáo dục
Năm 2012, trong kì thi khảo sát học sinh quốc tế (PISA), học sinh 15 tuổi Estonia xếp thứ 11 về toán và đọc, thứ 6 về khoa học – trên tổng số 65 quốc gia tham gia khảo sát.
Không chỉ “vượt mặt” các nước phương Tây như Pháp và Đức, thậm chí ngang bằng với Phần Lan về toán và khoa học, Estonia cũng có số học sinh điểm thấp ít nhất trong toàn bộ nhóm các quốc gia thuộc châu Âu, khoảng 10% ở môn Toán và 5 % ở môn Khoa học. Sự chênh lệch đặc biệt rõ với học sinh Mỹ ở cả 3 môn. Hơn 1/4 học sinh Mỹ có điểm khảo sát PISA thấp ở môn Toán…
Một điểm ưu việt trong hệ thống giáo dục Estonia là chênh lệch trình độ học vấn giữa đối tượng giàu – nghèo rất ít.
Estonia hiện có 1,3 triệu dân với sự đa dạng văn hoá. Mặc dù học sinh đến từ nền tảng gia đình khác nhau, các trường học Estonia cung cấp trải nghiệm giáo dục bình đẳng cho mọi học sinh. Đây là một phần di sản của kỉ nguyên Xô viết và được Chính phủ Estonia giữ nguyên định hướng. Bình đẳng trong giáo dục được thể hiện rõ qua kết quả PISA.
Trong kì thi Toán PISA 2012, hơn 1/3 học sinh thuộc diện gia đình thu nhập thấp nằm trong số những học sinh có kết quả cao nhất nước. Estonia có sự chênh lệch nhỏ thứ hai về kết quả thi giữa những học sinh giàu nhất và nghèo nhất trong các quốc gia thuộc tổ chức OECD.
Nhiều yếu tố tạo nên thành công
Có nhiều nhân tố khác đóng góp vào thành công của Estonia trong kì thi PISA ngoài nhân tố bình đẳng giáo dục: Giáo dục được xã hội ưu tiên; giáo viên được trao quyền tự chủ lớn…
Tại Estonia, giáo viên chủ nhiệm “theo” học sinh từ lớp 1 đến lớp 3, thậm chí tới lớp 6. Nhờ vậy có thể tạo mối quan hệ sâu sắc giáo viên – học sinh. Điều này tạo điều kiện cho giáo viên hỗ trợ và ngăn ngừa học sinh chệch khỏi “đường ray”.
Trẻ em Estonia được thụ hưởng phúc lợi giáo dục từ rất sớm. Ngay từ khi 18 tháng tuổi, trẻ đã được nhà trẻ nhận miễn phí. Từ tiểu học cho tới trung học, học sinh không chỉ được miễn học phí mà còn được nhận bữa trưa miễn phí. Giáo viên còn có thể không biết chính xác đứa trẻ có nền tảng gia đình giàu hay nghèo. Bậc đại học, cao đẳng vẫn tiếp tục miễn học phí.
Tại Estonia cũng có trường tư nhưng vẫn chiếm tỉ lệ khá nhỏ trong hệ thống giáo dục. Các trường học Estonia không phân biệt theo sắc tộc, kinh tế…, học sinh được phân ngẫu nhiên học chung cùng lớp.
Các trường học tại Estonia dạy chung một chương trình quốc gia cho tới lớp 9. Từ lớp 9, học sinh quyết định có học tiếp trung học phổ thông 3 năm nữa để vào đại học hay sẽ chuyển sang học nghề.
Khoảng 2/3 học sinh lớp 9 Estonia lựa chọn học tiếp lên THPT, theo Bộ Giáo dục và Nghiên cứu Estonia. Học sinh THPT có thể lựa chọn lĩnh vực phân môn như khoa học và toán hay nhân văn. Lựa chọn này dựa trên mối quan tâm nhiều hơn là dựa trên điểm số thi cử.
