Áp lực đầu năm đại học: Làm thế nào để sinh viên không 'gục ngã'?

Những gánh nặng chồng chất ấy dễ khiến họ rơi vào trạng thái căng thẳng, lo âu, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe tinh thần.

Khi áp lực bủa vây

Theo dữ liệu khảo sát đầu môn học của sinh viên Khoa Mạng máy tính và Truyền thông, Trường Đại học Công nghệ Thông tin (Đại học Quốc gia TPHCM) cho thấy, trong tuần đầu tiên, nhiều sinh viên bày tỏ cảm giác “ngợp” vì cách học khác phổ thông, tốc độ nhanh, khối lượng kiến thức nhiều, cộng thêm chuyện đi lại xa, kẹt xe hay khó làm quen với bạn mới.

“Em còn nhớ nhà và chưa theo kịp cách học ở đại học. Sau một thời gian chắc sẽ quen, nhưng nỗi nhớ nhà vẫn là lớn nhất”, Nguyễn Thành Đạt, sinh viên năm nhất Trường Đại học Công nghệ Thông tin chia sẻ.

Với sinh viên năm hai, năm ba, áp lực không còn đến từ việc hòa nhập mà chuyển sang những thách thức học thuật và tài chính. Học phí tăng, lịch học kín, số tín chỉ lớn khiến nhiều em vừa học vừa làm thêm để trang trải. Không ít sinh viên rơi vào vòng xoáy lo âu khi vừa lo giữ điểm số, vừa lo kiếm tiền.

“Mỗi học kỳ em phải đóng hơn 20 triệu đồng. Gia đình ở quê không dư dả nên em đi làm thêm buổi tối. Nhiều hôm học cả ngày, làm cả tối, về đến phòng chỉ muốn ngủ, không còn sức mà ôn bài”, Lê Trọng Phú, sinh viên năm ba Trường Đại học Hoa Sen cho biết.

Trên các diễn đàn sinh viên cũng không khó bắt gặp những chia sẻ đầy lo âu của sinh viên năm cuối khi bước vào giai đoạn thực tập, làm khóa luận và chuẩn bị tốt nghiệp. Nhiều sinh viên rơi vào áp lực kép: Vừa phải tìm kiếm nơi thực tập phù hợp, vừa phải cải thiện điểm số để đủ điều kiện ra trường.

“Điều khiến em căng thẳng nhất là mãi không tìm được chỗ thực tập đúng chuyên ngành. Bạn bè xung quanh đã ổn định nơi làm rồi, còn em thì loay hoay nộp hồ sơ khắp nơi mà chưa có kết quả. Cộng thêm khóa luận nặng nề, nhiều lúc em mất ngủ triền miên”, một nữ sinh viên năm cuối chia sẻ trên diễn đàn Trường Đại học Ngoại ngữ - Tin học TPHCM.

Một số sinh viên cho biết, sự căng thẳng còn đến từ kỳ vọng của cha mẹ. “Gia đình kỳ vọng em ra trường có việc làm ngay, lương cao. Nhưng thực tế ngành học khó xin việc đúng chuyên môn. Em vừa lo học, vừa lo không biết sau này có làm ba mẹ thất vọng không”, Mai Khánh Duy, sinh viên năm ba thuộc một trường đại học khối khoa học xã hội - nhân văn tại TPHCM tâm sự.

Duy chia sẻ thêm: Dù rất yêu thích ngành học, nhưng vẫn thường xuyên rơi vào áp lực khi chứng kiến bạn bè khối kinh tế, công nghệ đã có việc làm thêm đúng chuyên ngành, trong khi cơ hội nghề nghiệp của bản thân còn khá mơ hồ.

“Em không hối hận vì lựa chọn, nhưng mỗi lần nghĩ đến tương lai lại cảm thấy bất an. Em mất ngủ, có lúc thức tới sáng rồi đi học luôn sau cả đêm thức trắng”, Duy nói.

Cần bệ đỡ tinh thần vững chắc

Trước thực tế sinh viên dễ rơi vào “stress”, lo âu khi trở lại giảng đường, các chuyên gia tâm lý cho rằng, việc nhận diện sớm và tìm kiếm hỗ trợ kịp thời là vô cùng quan trọng. Trong vai trò chuyên gia tâm lý lâm sàng, ThS Trần Thị Ngọc Tuyền (Hiệu trưởng Trường Tiểu học Việt Anh, phường Tân Tạo, TPHCM) phân tích: Sau kỳ nghỉ hè, sinh viên như vừa trải qua một “khoảng ngủ đông” ngắn hạn.

“Khi quay trở lại guồng học tập với tốc độ nhanh, các em dễ rơi vào chênh vênh. Tùy từng giai đoạn học, áp lực sẽ khác nhau, nhưng nếu để căng thẳng kéo dài, giấc ngủ rối loạn, cảm xúc bất ổn thì đó là những tín hiệu cảnh báo cần được quan tâm”, ThS Tuyền nói.

Theo ThS Tuyền, có thể nhận diện vấn đề sức khỏe tâm thần qua 4 nhóm biểu hiện: Cảm xúc, hành vi, cơ thể và nhận thức. Về cảm xúc, sinh viên thường thấy buồn bã, trống rỗng, dễ cáu gắt, mất hứng thú với những điều từng yêu thích. Về hành vi, có sinh viên thu mình, tránh giao tiếp, sa sút học tập, thậm chí tìm đến các hành vi rủi ro. Với cơ thể, có sinh viên mắc chứng rối loạn giấc ngủ, thay đổi khẩu vị, đau đầu, mệt mỏi triền miên là những dấu hiệu đáng chú ý.

Cuối cùng, ở góc độ nhận thức, nhiều sinh viên thường xuyên dằn vặt bản thân, suy nghĩ tiêu cực, khó đưa ra quyết định, thậm chí xuất hiện ý nghĩ muốn tự làm hại bản thân.

“Đây là những cờ đỏ cảnh báo. Một vài ngày tồi tệ là bình thường, nhưng khi tình trạng này kéo dài hơn hai tuần, các em cần can đảm lên tiếng để được hỗ trợ. Đừng coi việc đi gặp chuyên gia tâm lý là điều gì bất thường. Đó là hành động thể hiện sự yêu thương và tôn trọng chính bản thân mình”, ThS Tuyền nhấn mạnh.

Chuyên gia cũng chỉ ra các bước để sinh viên tìm kiếm sự hỗ trợ hiệu quả: Đầu tiên là dám nhìn thẳng vào khó khăn của mình thay vì chối bỏ; Nói chuyện với một người tin cậy như bạn thân, thầy cô hoặc người thân trong gia đình; Tận dụng nguồn lực như phòng tham vấn/tư vấn tâm lý của trường, giảng viên cố vấn học tập, hoặc các đường dây nóng, trung tâm tâm lý uy tín bên ngoài.

Ở góc độ nhà trường, việc xây dựng môi trường học tập lành mạnh không chỉ dừng lại ở truyền thụ kiến thức chuyên môn. Những mô hình hỗ trợ tâm lý như “Không gian chia sẻ” tại Trường Đại học Công nghệ Thông tin (Đại học Quốc gia TPHCM) là ví dụ tiêu biểu. Không gian này hoạt động định kỳ vào thứ ba và thứ sáu hằng tuần, nơi sinh viên có thể tìm đến để bày tỏ những khúc mắc học tập, khó khăn trong mối quan hệ hay cả những nỗi lo thầm kín, từ đó nhận được sự lắng nghe và hỗ trợ kịp thời.

Không chỉ Trường Đại học Công nghệ Thông tin, nhiều trường đại học khác tại TPHCM cũng đang đầu tư mạnh mẽ cho sức khỏe tinh thần sinh viên. Tại Trường Đại học Khoa học Tự nhiên (Đại học Quốc gia TPHCM), Phòng Hỗ trợ chăm sóc sức khỏe tinh thần trực thuộc Phòng Công tác sinh viên ra đời với sứ mệnh chăm sóc tâm lý, tinh thần cho sinh viên, cán bộ, giảng viên, nhân viên toàn trường; Hỗ trợ đa dạng từ khó khăn học tập, quan hệ bạn bè cho đến mất mát, khủng hoảng cá nhân.

Khối trường ngoài công lập cũng không đứng ngoài xu hướng này. Chẳng hạn, Trường Đại học Văn Hiến đã thành lập Trung tâm Tham vấn tâm lý, cung cấp dịch vụ miễn phí cho sinh viên. Chỉ với vài bước đơn giản qua fanpage chính thức, sinh viên có thể đặt lịch tham vấn và được hỗ trợ trong không gian an toàn, bảo mật

Ngoài ra, gia đình cũng là một trụ cột quan trọng. ThS Tuyền cho rằng, thay vì chỉ quan tâm đến kết quả học tập, cha mẹ cần lắng nghe nhiều hơn, tạo điều kiện cho con chia sẻ áp lực.