Sáng 27/11, Báo Giáo dục và Thời đại phối hợp Đại học Bách khoa tổ chức Hội thảo "Xây dựng môi trường không khói thuốc: Cần sự chung tay của cả xã hội".
Chương trình là diễn đàn trao đổi đa chiều giữa cơ quan báo chí, nhà trường, đội ngũ chuyên gia y tế, các tổ chức xã hội và đặc biệt là sinh viên - những người trẻ đang trực tiếp chịu ảnh hưởng và cũng là nhân tố quan trọng trong việc tạo ra sự thay đổi tích cực.
Qua hội thảo, Ban tổ chức mong muốn lan tỏa thông điệp mạnh mẽ về một môi trường học đường và rộng hơn, một cộng đồng, xã hội sạch khói thuốc. Đồng thời, đóng góp những kiến nghị thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả phòng chống tác hại của thuốc lá.
Tham dự Hội thảo có Nhà báo Nguyễn Đức Tuân, Phó Tổng Biên tập Báo Giáo dục và Thời đại; PGS.TS Trần Ngọc Khiêm - Phó Giám đốc Đại học Bách khoa Hà Nội; ThS. bác sĩ Ninh Thị Phương Mai - Khoa Nội nhi Tổng hợp (Bệnh viện E); bà Phạm Ánh Tuyết - chuyên viên chính, Cán bộ Ban công tác sinh viên (Đại học Bách khoa Hà Nội). Dự chương trình còn có đại diện các cơ quan thông tấn báo chí; thầy, cô giáo, giảng viên, sinh viên của Đại học Bách Khoa Hà Nội.
Gắn kết nhà trường – gia đình – chính quyền – tổ chức xã hội
Phát biểu khai mạc hội thảo, Nhà báo Nguyễn Đức Tuân - Phó Tổng biên tập Báo Giáo dục và Thời đại khẳng định, Hội thảo là hoạt động ý nghĩa nằm trong chuỗi chương trình tuyên truyền vì sức khỏe học đường, góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng về tác hại của thuốc lá và thúc đẩy hành động cụ thể hướng tới “trường học không khói thuốc” - một mục tiêu thiết thực, nhân văn và cấp bách.
Theo Điều tra toàn cầu về sử dụng thuốc lá năm 2023, nước ta có khoảng 15,4 triệu người hút thuốc lá. Trung bình mỗi năm hơn 40.000 người tử vong vì các bệnh liên quan đến thuốc lá. Bộ Y tế cho biết, khoảng 75% trẻ em vẫn bị phơi nhiễm khói thuốc thụ động, đặc biệt tại các khu vực công cộng, gia đình và thậm chí một số cơ sở giáo dục.
Khi khói thuốc trở thành “người bạn đồng hành bất đắc dĩ”, chúng ta không chỉ đối mặt với vấn đề sức khỏe cộng đồng, mà còn đối mặt với nguy cơ ảnh hưởng trực tiếp đến thế hệ tương lai của đất nước. Việt Nam đã ban hành Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá. Những năm qua, các bộ ngành và địa phương đều có chương trình xây dựng môi trường không khói thuốc. Ngành Giáo dục cũng đã có nhiều mô hình tốt.
Theo Nhà báo Nguyễn Đức Tuân, với chủ đề “Xây dựng môi trường không khói thuốc: Cần sự chung tay của cả xã hội”, đây không chỉ là khẩu hiệu, mà còn là lời nhắc nhở rằng: Nhà trường không thể thành công nếu gia đình vẫn hút thuốc trong nhà. Các đoàn thể, tổ chức thanh niên khó lan tỏa thông điệp nếu môi trường xung quanh vẫn đầy hình ảnh hút thuốc công khai. Các cơ quan báo chí truyền thông sẽ mất đi hiệu quả nếu các quy định, chế tài không được thực thi nghiêm túc.
“Một xã hội văn minh, khỏe mạnh, an toàn là kết quả tinh thần trách nhiệm của từng cá nhân, gia đình, cộng đồng và từng cơ quan. Hội thảo không chỉ trao đổi để nhận diện vấn đề, mà quan trọng hơn là cùng nhau chia sẻ những mô hình hiệu quả, những giải pháp có thể áp dụng ngay, những chính sách cần được tăng cường, cũng như vai trò mới của từng lực lượng trong bối cảnh thuốc lá thế hệ mới đang ngày càng len lỏi vào đời sống…”- Nhà báo Nguyễn Đức Tuân chia sẻ.
Là cơ quan ngôn luận của Bộ GD&ĐT, Báo GD&TĐ xác định rõ trách nhiệm lan tỏa thông tin chính xác, khoa học, đáng tin cậy về tác hại của thuốc lá và các sản phẩm thuốc lá mới; tuyên truyền các mô hình tốt, giải pháp hay từ nhà trường, địa phương, tổ chức Đoàn - Hội; đấu tranh với những hành vi vi phạm, gây ảnh hưởng đến trẻ em và người học. Đặc biệt; tạo ra các diễn đàn đối thoại, kết nối giữa nhà quản lý – chuyên gia – phụ huynh – giảng viên/giáo viên – học sinh. Hội thảo sẽ có những phân tích sâu sắc và cập nhật, nhất là về tình hình hút thuốc chủ động, thụ động và xu hướng sử dụng thuốc lá điện tử ở Việt Nam. Cùng với đó là những giải pháp mang tính liên ngành, giúp kết nối nhà trường – gia đình – chính quyền – tổ chức xã hội. Đồng thời, những kiến nghị rõ ràng, có cơ sở khoa học và thực tiễn để góp phần hoàn thiện chính sách, đặc biệt trong bối cảnh thuốc lá thế hệ mới gây ra nhiều thách thức.
“Một môi trường không khói thuốc không chỉ là nỗ lực bảo vệ sức khỏe. Đó là nền tảng cho một hệ thế hệ trẻ phát triển toàn diện; là biểu hiện của nếp sống văn minh, hiện đại và cũng là thước đo cho sự quan tâm của xã hội đối với tương lai của chính mình. Hội thảo hôm nay sẽ tạo nên những gợi mở thiết thực, góp phần xây dựng một môi trường sống lành mạnh hơn cho mỗi gia đình, mỗi trường học và toàn cộng đồng…”- nhà báo Nguyễn Đức Tuân tin tưởng.
Sinh viên phải tiên phong nói không với thuốc lá
Phát biểu chào mừng Hội thảo, PGS.TS Trần Ngọc Khiêm - Phó Giám đốc Đại học Bách khoa Hà Nội nhấn mạnh ý nghĩa chương trình và khẳng định, Hội thảo góp phần giải quyết mối đe dọa lớn đối với sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là thế hệ trẻ và môi trường học đường.
Theo PGS.TS Trần Ngọc Khiêm, Hội thảo ra không gian để trao đổi kiến thức, chia sẻ kinh nghiệm giữa các nhà quản lý, chuyên gia y tế và giáo dục. Điều này vô cùng cần thiết để đưa ra các biện pháp phòng chống thuốc lá phù hợp với thực tiễn trường học. Đồng thời, là cơ hội để tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho sinh viên và cộng đồng xã hội về tác hại của khói thuốc, giúp xây dựng môi trường học đường không khói thuốc.
“Hội thảo có sự tham gia của nhiều lực lượng: cơ quan báo chí, các cơ sở giáo dục, chuyên gia y tế và sinh viên. Chính sự đóng góp từ các nhóm tham gia khác nhau sẽ giúp các khuyến nghị về xây dựng môi trường không khói thuốc trở nên thuyết phục hơn, lan tỏa mạnh mẽ hơn và có khả năng được áp dụng rộng rãi hơn…”- PGS.TS Trần Ngọc Khiêm khẳng định.
Phó Giám đốc Đại học Bách khoa cho biết, nhà trường luôn xác định phòng, chống tác hại thuốc lá là một phần quan trọng trong chiến lược phát triển bền vững, cả về giáo dục, sức khỏe và môi trường. Từ năm 2012, khi Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá có hiệu lực, Đại học Bách khoa Hà Nội đã nghiêm túc thực hiện lệnh cấm hút thuốc hoàn toàn trong khuôn viên trường. Không chỉ sinh viên, mà giảng viên, cán bộ, nhân viên nhà trường đều được quán triệt và tuân thủ nghiêm túc quy định này. Đây là cam kết lâu dài của Nhà trường trong việc tạo môi trường học tập, giảng dạy trong lành, an toàn cho tất cả mọi người. Việc cấm hút thuốc trong khuôn viên trường cao đẳng, đại học là quy định được Luật Phòng chống tác hại thuốc lá nêu rõ, và Nhà trường đã thực hiện nghiêm túc.
Về công tác truyền thông, để hưởng ứng Ngày Thế giới không thuốc lá (31/5) hàng năm, Đại học Bách Khoa Hà Nội tổ chức các hoạt động mang tính lan toả mạnh mẽ. Đoàn viên Thanh niên Nhà trường chủ động tham gia truyền thông, chia sẻ thông tin, vận động sinh viên và cộng đồng ủng hộ lối sống không khói thuốc.
“Trong hoạt động phòng chống tác hại của thuốc lá, Đại học Bách khoa Hà Nội xác định sinh viên, đoàn viên, thanh niên chính là lực lượng tiên phong. Sinh viên có sức trẻ, năng lực truyền thông, khả năng lan tỏa cao. Khi các bạn nói không với thuốc lá sẽ tạo ảnh hưởng lớn đến bạn bè, em khóa sau, và cả cộng đồng xung quanh. Đoàn viên, sinh viên cũng là đối tượng dễ bị ảnh hưởng, nên sự tham gia của các bạn là nhân tố quyết định để đẩy mạnh nhận thức và thay đổi hành vi trong thế hệ trẻ…”- PGS.TS Trần Ngọc Khiêm tin tưởng. Đồng thời khẳng định, Đại học Bách khoa Hà Nội kiên quyết, kiên trì xây dựng môi trường không khói thuốc, không chỉ khẩu hiệu mà bằng hành động cụ thể, giải pháp bền vững.
Mỗi sinh viên là một đại sứ không khói thuốc
Tại tham luận “Những tác động của thuốc lá và thuốc lá thụ động đối với sức khỏe và đời sống của người trẻ hiện nay”, ThS. bác sĩ Ninh Thị Phương Mai, Khoa Nội Nhi Tổng hợp (Bệnh viện E) chia sẻ về cơ chế gây hại của khói thuốc đối với sức khỏe con người – từ hệ hô hấp, tim mạch đến tâm lý, khả năng tập trung và cả năng suất học tập, lao động.
Theo ThS. bác sĩ Phương Mai, nếu như hình ảnh của thế hệ trước gắn liền với điếu thuốc lá truyền thống ám khói đen sì, thì hiện nay đang đối mặt với một "kẻ thù" mang lớp vỏ bọc hoàn toàn khác - hào nhoáng hơn, thơm tho hơn và công nghệ hơn. Đó là Thuốc lá điện tử (Vape, Pod, Shisha điện tử). Nữ bác sĩ đánh giá, thuốc lá thế hệ mới không có hình dáng xấu xí, mà được thiết kế như một chiếc USB sành điệu, một cây bút highlight, hay thậm chí là một món đồ chơi (Toy pod) với đủ màu sắc neon bắt mắt.
Đồng thời, không có mùi hôi khó chịu mà thay vào đó là hương trà sữa, hương bạc hà, hay hương trái cây nhiệt đới. “Bởi vì ngành công nghiệp thuốc lá biết rằng: Giới trẻ ghét sự hôi hám nhưng lại yêu thích sự sành điệu. Họ đang bán cho chúng ta một ảo tưởng. Ảo tưởng rằng cầm cây Pod trên tay là trưởng thành, nhả khói ra là nghệ thuật, là chill…”- nữ bác sĩ vạch chỉ ra.
ThS. bác sĩ Phương Mai nhấn mạnh: “Sản phẩm hào nhoáng - Dòng đời tăm tối. Chúng ta đang trả tiền để mua chất độc Nicotine tàn phá não bộ, làm giảm khả năng tập trung và trí nhớ vào đúng giai đoạn chúng ta cần học tập và sáng tạo nhất (độ tuổi dưới 25). Vậy thì, chúng ta không thể tự nhận mình là người sống Xanh (Green Lifestyle) nếu trên tay vẫn cầm điếu thuốc hay cây Pod và thản nhiên nhả khói vào bầu không khí chung. Xây dựng môi trường không khói thuốc, chính là hành động bảo vệ môi trường thiết thực nhất mà chúng ta có thể làm ngay bây giờ”.
Từ thực trạng trên, ThS. bác sĩ Phương Mai gửi đi thông điệp: Tuổi trẻ là để trải nghiệm, để tự do. Nhưng đừng để sự tự do bị xiềng xích bởi cơn nghiện Nicotine. Đừng để lá phổi của mình trở thành bộ lọc khí thải. “Mỗi bạn học sinh, sinh viên hãy trở thành một đại sứ không khói thuốc. Nếu bạn chưa hút: Tuyệt đối không thử, dù chỉ một hơi. Nếu bạn đang hút: Hãy dũng cảm vứt bỏ nó ngay hôm nay. Tìm kiếm sự giúp đỡ từ phòng y tế nhà trường hoặc tổng đài hỗ trợ cai nghiện. Và quan trọng nhất: Hãy bảo vệ quyền được hít thở không khí sạch của chính mình. Hãy Cool bằng tri thức và sức khỏe, đừng Cool bằng khói thuốc...”- ThS. bác sĩ Phương Mai chia sẻ.
Phòng, chống tác hại thuốc lá vào quy chế công tác sinh viên
Chia sẻ tại Hội thảo, bà Phạm Ánh Tuyết - chuyên viên chính, cán bộ Ban công tác sinh viên – Đại học Bách khoa Hà Nội nhấn mạnh, nhà trường đặc biệt chú trọng trong truyền thông để thay đổi nhận thức cho cán bộ, giảng viên, nhân viên và sinh viên. Cụ thể, Đại học Bách khoa Hà Nội đã lồng ghép nội dung phòng, chống tác hại của thuốc lá vào quy chế nội bộ, nội dung sinh hoạt chính trị, nội dung giáo dục sức khỏe cho sinh viên, vào các buổi đào tạo, hội thảo, tuần sinh hoạt công dân sinh viên định kỳ.
Nhà trường cũng đã đưa quy định cấm hút thuốc trong quy chế công tác sinh viên của Đại học. Để xây dựng môi trường học đường không khói thuốc, bà Phạm Ánh Tuyết gợi mở nhiều giải pháp, đặc biệt là những chiến dịch truyền thông. Đơn cử, các trường có thể tổ chức các hoạt động như: Hội thảo, tọa đàm “sống không khói thuốc” dành cho sinh viên, giảng viên; Cuộc thi viết bài, video, tiểu phẩm về tác hại thuốc lá, đặc biệt là thuốc lá điện tử; Treo băng-rôn, khẩu hiệu, áp phích trên trang web và tại khuôn viên trường (cơ sở giảng dạy, ký túc xá, khu thể thao…) để nhắc nhở quy định không hút thuốc. Theo bà Phạm Ánh Tuyết, mỗi cán bộ, giảng viên và sinh viên có thể tham gia giám sát việc tuân thủ quy định cấm hút thuốc trong khuôn viên trường; báo cáo vi phạm; đề xuất trường tự xây dựng “quy định cấm khói thuốc” cụ thể như cấm hút thuốc trong lớp, phòng họp, thư viện, hành lang, khu ký túc xá,...
Bên cạnh đó, Nhà trường có đội ngũ tư vấn sinh viên kết hợp với trung tâm y tế trong trường học để hỗ trợ cai thuốc cho sinh viên hoặc giảng viên có nhu cầu. Tăng cường truyền thông về tác hại thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng trong học sinh, sinh viên kể từ khi Nghị quyết 173/2024 có hiệu lực để đưa nội dung tuyên truyền đến các trường đại học nhằm đảm bảo rằng sinh viên giảng viên đều nắm rõ quy định.
Bà Phạm Ánh Tuyết cũng cho biết, các nhà trường kết với các tổ chức y tế công cộng: Mời chuyên gia từ Bộ Y tế, Quỹ phòng chống tác hại thuốc lá tới giảng dạy, nói chuyện tại trường. Đồng thời, tận dụng mạng xã hội như Facebook, TikTok, Instagram, livestream, podcast để truyền tải thông điệp tác hại thuốc lá, đặc biệt tới sinh viên trẻ.
Sinh viên nói không với thuốc lá
Sinh viên nói không với thuốc lá là chủ đề được sinh viên Lê Hải Bình - lớp kỹ thuật máy tính 03 - Trường Công nghệ thông tin và Truyền thông (Đại học Bách khoa Hà Nội) trình bày tại Hội thảo. Hải Bình bộc bạch, là sinh viên, đặc biệt là sinh viên nam, bản thân em hiểu rằng có những lúc bản thân dễ bị cuốn vào những lời rủ rê của bạn bè: “thử một hơi cho biết”; hay lúc áp lực bài vở, chuyện cá nhân khiến mình muốn tìm một thứ gì đó để giải tỏa.
Em cho rằng, chính những khoảnh khắc ấy lại là cánh cửa khiến nhiều bạn bước vào con đường hút thuốc lúc nào không hay. Chỉ một lần thử vì tò mò, vì muốn hòa đồng, hay vì phút chốc buồn bã… rất dễ dẫn đến sự lệ thuộc và tạo nên thói quen khó bỏ. Hải Bình cũng cam kết, bản thân kiên quyết nói không với thuốc lá dưới mọi hình thức và có trách nhiệm tích cực tuyên truyền trong bạn bè, người thân, cộng đồng dân cư về tác hại của thuốc lá. Cùng với đó, tham gia các hoạt động của nhà trường, Đoàn Thanh niên nhằm xây dựng môi trường học tập lành mạnh; gương mẫu tuân thủ quy định cấm hút thuốc trong khuôn viên Đại học Bách khoa Hà Nội. Đồng thời, tin tưởng với sự gương mẫu của sinh viên, việc phòng chống tác hại thuốc lá sẽ lan tỏa mạnh mẽ hơn, hiệu quả hơn.
“Có lẽ, sinh viên nào cũng mong muốn được học tập, sinh hoạt trong một môi trường trong lành, không bị ảnh hưởng bởi khói thuốc; không xuất hiện các sản phẩm thuốc lá trá hình, thuốc lá điện tử trong ký túc xá, lớp học hay khuôn viên nhà trường. Một môi trường mà mỗi sinh viên đều nhận thức rõ trách nhiệm với sức khỏe bản thân và cộng đồng…”- nam sinh viên lan tỏa thông điệp.
Sau phần tham luận, tại chương trình thảo luận mở, Ban tổ chức cùng chuyên gia tại Hội thảo đã giải đáp nhiều thắc mắc về các tình huống liên quan đến thuốc lá trong và ngoài trường học được sinh viên Đại học Bách khoa Hà Nội quan tâm. Đặc biệt, ThS. bác sĩ Ninh Thị Phương Mai - Khoa Nội nhi Tổng hợp (Bệnh viện E); bà Phạm Ánh Tuyết - chuyên viên chính, Cán bộ Ban công tác sinh viên (Đại học Bách khoa Hà Nội) gợi mở cách thức truyền thông, giáo dục về tác hại của thuốc lá và giải pháp phối hợp giữa gia đình và nhà trường, tổ chức xã hội; phương pháp giúp sinh viên nhận diện và nói không với thuốc lá điện tử…
Không khói thuốc - lan tỏa tinh thần trách nhiệm cộng đồng
Kết luận Hội thảo, Nhà báo Nguyễn Đức Tuân – Phó Tổng biên tập Báo Giáo dục và Thời đại đánh giá, các tham luận, ý kiến tại Hội thảo đã làm rõ một điều: xây dựng môi trường không khói thuốc không phải là nhiệm vụ đơn lẻ của ngành y tế hay giáo dục. Đây là trách nhiệm liên ngành, liên cộng đồng và liên thế hệ.
Nhà báo Nguyễn Đức Tuân nhấn mạnh, từ câu chuyện thực tế được các chuyên gia của Đại học Bách khoa Hà Nội chia sẻ cho thấy, khi mỗi môi trường, mỗi tổ chức cùng quyết tâm, kết quả mang lại rất rõ rệt. Điều đó giúp củng cố thêm niềm tin, những nỗ lực đúng hướng sẽ tạo ra thay đổi thật sự.
Trong phần thảo luận, nhiều đại biểu đã chỉ ra thách thức ngày càng lớn từ thuốc lá thế hệ mới. Điều đó đòi hỏi gia đình – nhà trường – cơ quan chức năng phải vào cuộc mạnh mẽ hơn. Bên cạnh đó, một số ý kiến cũng nhấn mạnh: môi trường không khói thuốc không chỉ nằm ở các biển cấm; nó bắt đầu từ nhận thức, thói quen và văn hóa của từng người dân. "Nếu trong gia đình vẫn còn hút thuốc trước mặt trẻ nhỏ, nếu ở ngoài cổng trường vẫn còn hình ảnh người lớn phì phèo điếu thuốc, thì mọi nỗ lực của nhà trường sẽ khó đạt được hiệu quả bền vững..."- Nhà báo Nguyễn Đức Tuân chia sẻ.
Theo Nhà báo Nguyễn Đức Tuân, thời gian tới, Báo Giáo dục và Thời đại tiếp tục xây dựng tuyến bài dài hạn về môi trường không khói thuốc, đặc biệt tập trung vào các mô hình hiệu quả tại trường đại học, phổ thông và cơ quan công quyền. Đồng thời, kết nối các chuyên gia để thực hiện các tọa đàm trực tuyến, giải đáp những vấn đề mà phụ huynh và học sinh đặc biệt quan tâm, nhất là liên quan đến thuốc lá điện tử. Đặc biệt là sự đồng hành cùng các cơ sở giáo dục, trong đó có Đại học Bách khoa Hà Nội, để nhân rộng những cách làm tốt và lan tỏa tinh thần trách nhiệm cộng đồng.
"Những đề xuất và khuyến nghị tại Hội thảo sẽ không dừng lại trong hội trường này, mà sẽ tiếp tục được triển khai ở các cơ quan, trường học, cộng đồng và gia đình mỗi chúng ta. Một môi trường không khói thuốc là mục tiêu lớn, nhưng hoàn toàn khả thi khi toàn xã hội cùng chung tay, đúng như chủ đề của hội thảo..."- Nhà báo Nguyễn Đức Tuân nhấn mạnh.
