Mối quan hệ cha mẹ và con cái luôn là trọng tâm của giáo dục gia đình, và sự thiên vị của cha mẹ cần được phân tích một cách sâu sắc.
Sự xuất hiện của ưu tiên
Ở hầu hết các gia đình có nhiều anh chị em, cha mẹ sẽ cố gắng hết sức để con cái tin rằng họ đối xử bình đẳng với mỗi đứa trẻ và dành cho mỗi đứa trẻ tình yêu thương và sự quan tâm như nhau.
Nhưng các nhà xã hội học lại kể một câu chuyện khác. Katherine Conger, nhà xã hội học tại Đại học California, và nhóm nghiên cứu của cô đã thực hiện một cuộc khảo sát với 384 gia đình.
Cuộc khảo sát cho thấy 74% bà mẹ và 70% ông bố bày tỏ mong muốn có một con. Nghiên cứu cũng phát hiện bất kể thứ tự sinh của đứa trẻ ra sao, khi lớn lên chúng đều có cảm giác rằng cha/mẹ thích đứa con kia hơn.
Chẳng hạn, cha mẹ quan tâm đến trẻ sơ sinh nhiều hơn trẻ lớn; họ cũng quan tâm nhiều hơn đến trẻ ốm đau hoặc khuyết tật. Trong trường hợp này, lý do ưu tiên của cha mẹ là rõ ràng và dễ hiểu.
Ngoài ra, những lý do khác dẫn đến sự thiên vị của cha mẹ, nhưng điều đó không làm chúng ta ngạc nhiên. Trong một gia đình hỗn hợp, một số cha mẹ sẽ quan tâm đến con ruột của mình nhiều hơn; trong một gia đình phụ hệ, cha mẹ có thể trọng nam hơn nữ.
Ngoài ra, cha mẹ có thể ưu ái con đầu lòng (con lớn được nhiều đặc quyền nhất) hoặc con út (con út được yêu thương nhiều nhất), con giữa ít được quan tâm.
Tất nhiên, tính cách và hành vi của trẻ cũng sẽ ảnh hưởng đến cách cha mẹ đối xử với chúng. Cha mẹ sẽ nghiêm khắc hơn với những đứa con nổi loạn và dịu dàng hơn với những đứa con ngoan ngoãn. Ngoài ra còn có những lý do cá nhân, chẳng hạn như một đứa trẻ đặc biệt giống bố hoặc mẹ của mình lúc nhỏ.
Ngoài ra, thiên vị dễ xảy ra hơn khi cha mẹ phải đối mặt với căng thẳng đáng kể (ví dụ: các vấn đề trong hôn nhân, vấn đề tài chính). Bởi trong tình huống này, cha mẹ có thể không thể kìm nén được cảm xúc thật của mình hay cân nhắc kỹ xem hành động của mình có công bằng hay không.
Trẻ dễ dàng cảm nhận được sự thiên vị
Ở một góc độ khác, đối với cha mẹ, dù có cố gắng đối xử với từng đứa trẻ cũng không thể đạt được sự bình đẳng tuyệt đối, bởi mỗi đứa trẻ là một cá thể khác nhau và có những nhu cầu khác nhau. Do đó, con cái sẽ có cái nhìn khác với cha mẹ.
Ví dụ, một cử chỉ nhỏ hoặc một lời nói bình thường trong cuộc sống hàng ngày có thể khơi dậy sự nhạy cảm bên trong của trẻ và tạo ra cảm giác không được đối xử công bằng. Điều này thực sự khó tránh.
Các nhà nghiên cứu tại Đại học Missouri và Đại học Illinois nhận thấy rằng, việc dành thời gian và sức lực cho nhu cầu của một đứa trẻ sẽ dễ được chấp nhận hơn nếu đứa trẻ tin rằng sự ưu tiên đó là công bằng.
Một nghiên cứu về cảm giác công bằng được công bố trên Tạp chí Tâm lý Gia đình cho thấy, nếu bạn giải thích cho con nhỏ tại sao phải dành thêm thời gian cho con lớn để làm bài tập về nhà hoặc mua một bộ quần áo mới cho con thứ hai, chứng tỏ rằng con cần được giúp đỡ thêm hoặc gặp hoàn cảnh đặc biệt thì những đứa trẻ khác sẽ hiểu rằng “sự đối xử đặc biệt” này là công bằng.
Tuy nhiên, trên thực tế, trong cuộc sống hàng ngày, nhiều bậc cha mẹ thường không muốn giải thích hay thảo luận về chủ đề này và có thái độ né tránh.
Các nhà nghiên cứu đã phát hiện khi cha mẹ không giải thích rõ ràng cho con cái, trẻ sẽ đưa ra những giả định và nhìn nhận hành vi của cha mẹ dưới góc độ không chính xác, dẫn đến cảm giác tiêu cực rằng chúng không được ưu ái. Vì vậy, đôi khi không phải trẻ vô lý mà là cha mẹ không truyền đạt được ý định công bằng.
Tạo cảm giác công bằng và tâm lý lành mạnh cho trẻ
Đối với các bậc cha mẹ, điều đầu tiên cần hiểu là những hành động ưa thích của họ trong cuộc sống sẽ ảnh hưởng như thế nào đến con cái họ. Những đứa trẻ thường xuyên bị ghét có nhiều khả năng bị trầm cảm, hung hăng hơn và có lòng tự trọng thấp hơn, điều này cũng ảnh hưởng đến kết quả học tập và sự phát triển nhân cách.
Tất nhiên, đây cũng không phải là điều tốt đối với một đứa trẻ được nuông chiều, nó có thể phải chịu sự thù địch từ những đứa trẻ khác và ảnh hưởng đến mối quan hệ giữa anh chị em.
Nhưng hãy nhớ rằng, sự thiên vị của cha mẹ sẽ chỉ gây ra hậu quả nghiêm trọng như vậy nếu tùy tiện trong thời gian dài, và điều này phải được loại bỏ từ góc độ quan niệm. Trong những tình huống không thể tránh khỏi nêu trên, cha mẹ có thể loại bỏ những hậu quả tiêu cực khi giải thích sự cần thiết về cách cư xử của mình cho con cái. Điểm mấu chốt là mang đến cho các con cảm giác công bằng trong cuộc sống hàng ngày.
