Tỷ lệ thất nghiệp giảm xuống 2,22%: Động lực sản xuất trở lại mạnh mẽ

Tuy nhiên, phía sau những con số tích cực ấy, chất lượng việc làm và thu nhập vẫn là vấn đề khiến nhiều lao động trăn trở.

Nhiều ngành khởi sắc, việc làm tăng trở lại

Theo Báo cáo tình hình kinh tế - xã hội quý III và 9 tháng năm 2025 vừa công bố, GDP quý III/2025 ước tăng 8,23% so với cùng kỳ năm trước; Trong đó khu vực công nghiệp - xây dựng tăng 9,3%, riêng chế biến, chế tạo tăng 9,98%. Đây là mức cao nhất trong 5 năm gần đây. Theo Báo cáo của Chính phủ, đây là tín hiệu cho thấy động lực sản xuất và xuất khẩu đang trở lại mạnh mẽ.

Cùng với đà phục hồi của sản xuất, nhu cầu nhân lực trong các ngành chế biến, điện tử, logistics, du lịch, thương mại dịch vụ cũng gia tăng. Hàng loạt doanh nghiệp từng cắt giảm nhân sự năm 2024 nay bắt đầu tuyển dụng trở lại.

Anh Nguyễn Minh Dũng (27 tuổi), kỹ sư cơ điện tại Bắc Ninh cho biết, từng bị cho nghỉ việc đầu năm ngoái khi công ty mất đơn hàng xuất khẩu.

“Tôi thất nghiệp gần nửa năm. Tôi phải lên Hà Nội chạy xe ôm công nghệ để trang trải cuộc sống và nghe ngóng thông tin từ các công ty tuyển nhân sự đúng ngành nghề. Gần đây, tôi thấy một vài doanh nghiệp trong khu công nghiệp tuyển trở lại. Giữa năm nay, công ty cũ gọi tôi quay lại làm. Dù lương chưa bằng trước, nhưng có việc đều, tôi cũng yên tâm hơn rất nhiều”, kỹ sư 27 tuổi nói.

Tại các địa phương sản xuất trọng điểm như Bắc Ninh, Đồng Nai… lượng lao động quay lại thị trường tăng rõ rệt. Bên cạnh đó, đầu tư công và chuyển đổi số đang mở thêm nhiều cơ hội việc làm, đặc biệt cho lao động trẻ có kỹ năng công nghệ, quản lý dữ liệu, kỹ thuật số. Nhóm lao động này được xem là “cầu nối” giữa thị trường truyền thống và nền kinh tế số.

Cần chú trọng chất lượng việc làm

Dù số người có việc làm tăng, nhưng theo Viện Khoa học Lao động và Xã hội, tỷ lệ lao động phi chính thức vẫn chiếm gần 56% tổng số lao động có việc làm. Con số này đồng nghĩa với hơn một nửa lực lượng lao động chưa có hợp đồng, chưa tham gia bảo hiểm xã hội hay bảo hiểm thất nghiệp. Có thể thấy, phần lớn việc làm mới đến từ dịch vụ ngắn hạn, giao hàng, du lịch, bán lẻ hoặc làm việc qua nền tảng trực tuyến.

Bà Đỗ Thị Bích Phượng, chuyên gia tuyển dụng của Công ty Công nghệ Rikkeisoft cho rằng, sự phục hồi của thị trường lao động chưa đồng nghĩa với nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

“Khoảng cách kỹ năng vẫn là điểm nghẽn lớn. Các doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghệ cao, tự động hóa, sản xuất xanh đều có nhu cầu lớn về nhân lực, nhưng rất khó tìm được người đạt chuẩn. Việc làm tăng, song năng suất chưa cải thiện tương ứng”, bà Phượng nhận định.

Theo khảo sát của Tổng cục Thống kê, lao động trong các ngành dịch vụ truyền thống như ăn uống, bán lẻ, du lịch vẫn có thu nhập thấp và chưa theo kịp đà tăng giá. CPI bình quân 9 tháng năm 2025 tăng 3,27%, trong khi thu nhập bình quân chỉ tăng khoảng 2,9%. Điều này khiến nhiều người dù có việc vẫn phải làm thêm giờ hoặc kiêm nghề phụ để trang trải chi phí sinh hoạt.

Chị Lê Thị Thúy, công nhân tại Khu công nghiệp Thụy Vân (Phú Thọ), cho biết năm nay đơn hàng của xưởng tăng nên chị có việc đều hơn, không còn cảnh nghỉ luân phiên như năm trước. Nhưng để đủ chi tiêu, sau giờ tan ca chị vẫn nhận giúp việc theo giờ cho một gia đình gần khu trọ.

“Làm nhiều hơn thật đấy, nhưng giá nhà trọ, thực phẩm, điện nước đều tăng. Cuối tháng tính ra, tích lũy vẫn chưa được bao nhiêu”, chị Thúy chia sẻ.

Vẫn còn nhiều thách thức

Bức tranh ấy cho thấy, việc làm tuy hồi phục mạnh nhưng tính bền vững và khả năng cải thiện thu nhập vẫn là thách thức lớn trong giai đoạn tới. Theo các chuyên gia, thị trường việc làm Việt Nam đang chuyển mình nhanh, nhưng chưa đủ nền tảng để bước vào giai đoạn phát triển chất lượng cao.

Một mặt, doanh nghiệp cần lao động có kỹ năng mới, đặc biệt trong chuyển đổi số, tự động hóa, logistics xanh; mặt khác, hệ thống đào tạo nghề vẫn chậm thích ứng, dẫn đến tình trạng “cung - cầu lệch pha”.

Theo ông Đào Quang Vinh, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Lao động và Xã hội, tỷ lệ thất nghiệp của Việt Nam, theo quy chuẩn quốc tế, được xếp vào mức thấp. Tuy nhiên, điều đáng nói không nằm ở số lượng người có việc làm, mà ở chất lượng việc làm. Theo đó, chất lượng việc làm phụ thuộc chặt chẽ vào năng lực của nền kinh tế, bao gồm đầu tư cho khoa học - công nghệ, cơ sở vật chất và mô hình tăng trưởng.

“Lao động có tay nghề cao sẽ được phân bổ vào những công việc đòi hỏi kỹ năng cao, qua đó có thu nhập tốt hơn. Nhưng hiện nay, Việt Nam đang có sự phân hóa thu nhập rất lớn.

Một bộ phận nhỏ lao động trình độ cao như CEO, chuyên gia tài chính, ngân hàng… có thể thu nhập hàng trăm triệu đồng mỗi tháng, trong khi phần đông lao động phổ thông, đặc biệt ở khu vực phi chính thức như bán hàng rong, xe ôm, lại chỉ đủ sống qua ngày”, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Lao động và Xã hội nhìn nhận.

Vì vậy, chuyên gia cho rằng cần đẩy mạnh đào tạo lại (reskilling) và đào tạo nâng cao (upskilling) cho lực lượng lao động. Đồng thời, cần mở rộng bảo hiểm xã hội tự nguyện, nhất là cho nhóm lao động phi chính thức, vốn là khu vực chiếm hơn nửa tổng số việc làm hiện nay.

Song song, chính sách tín dụng ưu đãi cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, cùng với chương trình hỗ trợ tạo việc làm tại nông thôn, khu vực chuyển dịch nông nghiệp sang công nghiệp - dịch vụ, cũng là giải pháp quan trọng nhằm duy trì đà phục hồi và nâng cao chất lượng việc làm.