Tác động tới sức khỏe tâm thần
Công nghệ đã tạo ra những nghề nghiệp hoàn toàn mới. Trong đó, quản lý phương tiện truyền thông xã hội, giám đốc thương mại điện tử và các vai trò mới trong công nghệ thông tin, kỹ thuật là một vài ví dụ.
Sự phát triển của công nghệ cũng tạo ra những người có sức ảnh hưởng. Về cơ bản, họ là những người sáng tạo nội dung truyền thông tiếp thị sản phẩm và dịch vụ do họ cung cấp (như lớp học cho trẻ sơ sinh ăn dặm), hoặc người khác (như quần áo hoặc sản phẩm làm đẹp), hay kết hợp cả hai.
Dữ liệu từ công ty kinh doanh Mỹ Morning Consult cho thấy, công việc này có thể tiếp tục phát triển. Theo báo cáo, năm 2023, 57% những người thuộc Gen Z (sinh từ năm 1997 - 2012) cho biết sẽ trở thành người có sức ảnh hưởng nếu có cơ hội. Con số này tương tự năm 2019 (57%). Thực tế, những con số này đi ngược lại với các thông tin báo động về ảnh hưởng của phương tiện truyền thông xã hội đối với sức khỏe tâm thần. Trong đó, báo cáo năm 2021 từ cựu nhân viên Facebook - Frances Haugen chỉ ra, mạng xã hội có thể làm trầm trọng thêm những suy nghĩ về tự tử và rối loạn ăn uống ở trẻ em gái tuổi teen, cùng với các vấn đề khác.
TS.BS Vivek Murthy – Tổng Y sĩ Mỹ từng cho rằng, phương tiện truyền thông xã hội góp phần gây ra cuộc khủng hoảng sức khỏe tâm thần ở thanh thiếu niên.
Nhiều ý kiến cho rằng, những người có sức ảnh hưởng dễ dàng thu hút, hấp dẫn. Những năm gần đây, thế giới đã chứng kiến nhiều đợt sa thải hàng loạt tại các công ty từng được coi là không thể lay chuyển, như Meta và Google. Về cơ bản, Gen Z nhận thấy, không có “công việc được đảm bảo” và muốn kiểm soát sự an toàn trong sự nghiệp của mình bằng cách chủ động.
TS Andrew Monasterio, một chuyên gia tâm thần tại Mindpath College Health, cho biết, mặc dù con đường trở thành người có sức ảnh hưởng có vẻ như là tấm vé dẫn đến sự độc lập về tài chính, nhưng không phải lúc nào cũng toàn màu hồng và tươi sáng, đặc biệt nếu bạn vướng vào các thỏa thuận với những thương hiệu hoạt động có mức ngân sách eo hẹp.
Câu hỏi được đặt ra là: Việc tạo nội dung và quảng bá sản phẩm sẽ có tác động như thế nào đối với người có sức ảnh hưởng? Đây là một câu hỏi được nhiều người đưa ra khi xem xét các báo cáo và dữ liệu về tác hại của mạng xã hội đối với sức khỏe tâm thần, đặc biệt là giới trẻ. Nhà trị liệu Daniel Rinaldi lưu ý: “Tôi nghĩ có rất nhiều điều cần giải quyết ở đây. Chúng ta phải thu hẹp lại để xem xét khái niệm ‘làm việc cho chính mình’ nói chung”.
Tại sao Gen Z muốn gây ảnh hưởng?
“Tại sao?” và “bằng cách nào?” có thể là câu hỏi mà ai đó thuộc thế hệ đi trước sẽ thốt lên ngay khi đọc số liệu thống kê của Morning Consult về mong muốn trở thành người có sức ảnh hưởng của Gen Z. Tuy nhiên, các chuyên gia chia sẻ rằng, thế hệ trẻ hoàn toàn có lý do riêng cho điều đó.
Sự nổi tiếng
Những người có sức ảnh hưởng đã phát triển được lượng người theo dõi và danh tiếng vốn chỉ dành cho người làm nghề giải trí và ngôi sao thể thao.
“Mong muốn này có thể là cách tiếp cận hiện đại của Gen Z đối với giấc mơ kinh điển trở thành ngôi sao. Sự quyến rũ của danh tiếng là không thể phủ nhận. Song, cũng giống như không phải nhạc sĩ đầy tham vọng nào cũng đạt được vị thế toàn cầu, không phải người có sức ảnh hưởng nào cũng trở thành hiện tượng chỉ sau một đêm”, Tiến sĩ Monasterio cho biết.
Tiền bạc
Những người có sức ảnh hưởng kiếm tiền từ việc quảng bá sản phẩm hoặc dịch vụ. Thông thường, họ không cần phải rời khỏi nhà để thực hiện công việc. Ở mức độ nào đó, việc gây ảnh hưởng là một chiến lược làm giàu nhanh chóng trong thời đại kỹ thuật số với những hình mẫu cùng độ tuổi hoặc gần bằng với Gen Z.
Bà Titania Jordan, Giám đốc của công ty Bark Technologies và là đồng tác giả của cuốn “Nuôi dạy con trong thế giới công nghệ”, cho biết, những người thuộc Gen Z như Charli D'Amelio, Everleigh Rose Soutas và Matty B Raps đều có hàng triệu người theo dõi, vô số sản phẩm được chứng thực và thường nhận được hàng trăm nghìn USD - nếu không muốn nói là nhiều hơn. Họ tạo ra thu nhập thụ động chỉ bằng cách đăng ý kiến cá nhân về điều gì là thú vị và điều gì là không.
Đam mê
Chỉ cần lướt TikTok cũng có thể vui, nhưng cũng có thể dẫn đến nghiện. Nhiều nghiên cứu chỉ ra việc sử dụng mạng xã hội quá nhiều sẽ gây hại cho sức khỏe tâm thần của người dùng vị thành niên. Bà Jordan lo ngại những thanh thiếu niên bị cuốn hút vào ứng dụng này cảm thấy muốn bắt chước người có sức ảnh hưởng.
“Chỉ cần nhấp chuột vài lần là có thể xem danh sách những người có sức ảnh hưởng hàng đầu ở độ tuổi thanh thiếu niên/thiếu niên và thậm chí là trẻ em hiện nay. Trẻ chứng kiến sự nổi tiếng khủng khiếp đó cùng với sự ghen tị. Đối với một đứa trẻ, điều này có thể gây say mê và thậm chí có thể tương đối dễ bắt chước chỉ bằng cách xây dựng phong cách cá nhân của riêng mình và thử nghiệm quay các video khác nhau”, bà Jordan chia sẻ.
Rủi ro nhiều hơn lợi ích
Sự nổi tiếng và tiền bạc có vẻ như là một cú hích đối với những người dùng mạng xã hội trẻ tuổi. Tuy nhiên, các chuyên gia lo ngại rằng, rủi ro có thể lớn hơn lợi ích. Đã có hàng loạt cảnh báo về những nguy hiểm của mạng xã hội và sức khỏe tâm thần. Bark Technologies đã thực hiện một số cuộc điều tra về vấn đề này.
Vào năm 2022, thương hiệu công bố báo cáo thường niên dựa trên 4,5 tỷ tin nhắn từ hơn 30 ứng dụng và nền tảng mạng xã hội. Báo cáo phát hiện, hơn 71% trẻ vị thành niên và 83% thanh thiếu niên từng trở thành kẻ bắt nạt, nạn nhân hoặc nhân chứng. Ngoài ra, hơn 1/3 trẻ vị thành niên (35,7%) và gần 2/3 thanh thiếu niên (64,3%) đã tham gia vào tình huống liên quan đến tự làm hại bản thân hoặc tự tử.
“Tất cả các số liệu thống kê mà chúng tôi đọc và thu thập tại Bark đều khiến tôi lo lắng. Làm sao việc liên tục lướt mạng và so sánh bản thân với người khác (những người thường tạo ra cảm giác sai lệch về thực tế) không làm suy yếu tâm lý của chúng ta?”, bà Jordan cho biết. Trong đó, theo các chuyên gia, việc trở thành người có sức ảnh hưởng có thể làm trầm trọng thêm những rủi ro này.
“Việc theo đuổi vị thế người có sức ảnh hưởng thường liên quan đến tiếp xúc trực tuyến đáng kể, điều này có thể dẫn đến các vấn đề như bắt nạt trên mạng, so sánh và cảm giác không đủ năng lực. Mong muốn trở thành người có sức ảnh hưởng, nếu không được tiếp cận một cách có ý thức, có thể góp phần gây ra những thách thức về sức khỏe tâm thần”, TS Monasterio cảnh báo.
Hơn nữa, áp lực duy trì hình ảnh công chúng, đối phó với những lời chỉ trích và đáp ứng kỳ vọng của khán giả có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của một người. Do đó, cũng giống như các nghệ sĩ âm nhạc có thể phải đối mặt với thách thức về mặt tâm lý, người có sức ảnh hưởng cần chủ động ưu tiên sức khỏe tinh thần của mình.
Giữ thái độ cởi mở
Khi con muốn trở thành người có sức ảnh hưởng, theo các chuyên gia, trước hết, phụ huynh cần giữ một thái độ cởi mở.
“Thay vì đưa ra những tuyên bố chung chung như tất cả các phương tiện truyền thông xã hội đều xấu hoặc nói những điều như, ‘Tránh xa TikTok’, hãy thừa nhận thực tế và lợi ích tiềm năng. Cha mẹ có thể nói điều gì đó như, ‘Mẹ thấy rằng phương tiện truyền thông xã hội mang lại những cơ hội tuyệt vời cho sự sáng tạo và kết nối với những người có cùng chí hướng’”, Tiến sĩ Monasterio khuyên.
Một cách để giữ cho tâm trí cởi mở là cha mẹ hãy khám phá mạng xã hội cùng con, sau đó, chia sẻ các video có liên quan và tương tác với nhau về chủ đề mà cả hai đều quan tâm.
Phụ huynh cần lưu ý đặt quy tắc cho con mình về việc sử dụng mạng xã hội. Điều đó bắt nguồn từ những cuộc trò chuyện trước khi cho trẻ sử dụng điện thoại và một số nền tảng nhất định. Chuyên gia Jordan cho biết, các chủ đề về việc đăng bài có trách nhiệm, suy nghĩ trước khi chia sẻ, tác động lâu dài của ảnh và video... cần được thảo luận từ sớm và thường xuyên. Hãy nhắc nhở trẻ, hết lần này đến lần khác, rằng những người theo dõi không đồng nghĩa với bạn bè”. Nếu chưa có những cuộc trò chuyện này, cha mẹ có thể bắt đầu ngay với trẻ.
Phụ huynh có thể đã hình dung con mình sẽ trở thành bác sĩ, luật sư hoặc giáo viên. Song, cuối cùng, sự lựa chọn nghề nghiệp là tùy thuộc vào trẻ.
“Những người thuộc Gen Z được biết đến là cá nhân coi trọng quyền tự chủ và sự độc lập của mình. Khi thảo luận về nguyện vọng của trẻ, hãy tôn trọng quyền tự chủ và cho phép con tự đưa ra lựa chọn của riêng mình. Từ đó, để trẻ có thêm sức mạnh và nuôi dưỡng ý thức về quyền chủ động trong việc ra quyết định. Những câu như: ‘Cuối cùng, đó là hành trình của con và cha mẹ ở đây để hỗ trợ con đưa ra quyết định sáng suốt’ thể hiện sự tôn trọng của phụ huynh đối với sự độc lập của trẻ”, Tiến sĩ Monasterio nhấn mạnh.
