Trong Diễn đàn Army 2024, theo các phương tiện thông tin đại chúng Nga, một đơn đặt hàng đã được ký kết để lắp đặt tổ hợp APS loại Arena-M, có chỉ số T09-A6-1, trên xe tăng T-90M Proryv và hệ thống phun lửa tự hành hạng nặng TOS-1A Solntsepek.
Hợp đồng được trao cho Uralvagonzavod, số tiền, chi phí cũng như điều khoản không được tiết lộ và khó lòng công khai do mệnh lệnh quốc phòng cấp nhà nước ở Liên bang Nga đã hoàn toàn được giữ bí mật kể từ tháng 12 năm 2018.
Nhưng có một lưu ý quan trọng: việc lắp đặt APS trên TOS-1A đòi hỏi phải phát triển tài liệu thiết kế, tức là để Arena-M hiện diện trên Solntsepek thì trước tiên phải được nghiên cứu và thử nghiệm.
Để có được bức tranh toàn cảnh, cần nói thêm rằng các nguyên mẫu đầu tiên của Arena đã bắt đầu được thử nghiệm từ năm 1982 - một năm trước khi hoàn thành quá trình phát triển tổ hợp APS đầu tiên của Liên Xô mang tên Drozd.
Ngay sau khi Liên bang Xô Viết sụp đổ, tại Liên bang Nga vào những năm 1990, đã có thông tin lan truyền tích cực rằng Arena sắp được lắp đặt ồ ạt trên xe bọc thép và nó được đưa vào sử dụng từ năm 1993.
Nhưng thay vào đó, Arena lại được hiện đại hóa và trong phiên bản mới Arena-E, nó bị tước đi cột radar đặc trưng, mảng ăng ten được phân bổ thành các khối nhỏ bố trí xung quanh tháp pháo.
Phiên bản này đã được xúc tiến để xuất khẩu. Tại Moskva, họ thậm chí còn lưu truyền câu chuyện ngụ ngôn rằng người Mỹ đã "sốc" trước Arena-E và muốn mua nó bằng mọi giá, nhưng bị từ chối.
Trên thực tế, ngay cả Ấn Độ cũng không quan tâm đến Arena-E mà Nga chào hàng khi nhận thấy tính năng thua xa giới thiệu. Điều này buộc Moskva phải nhanh chóng cải tiến để cho ra đời Arena-M vào giữa những năm 2010.
Việc lắp đặt Arena-M trên các loại xe tăng T-72 và T-90 đã được thực hiện để đánh giá và chính thức hoàn thành vào tháng 4 năm 2023. Mặc dù vậy, chưa có chiến xa nào của Nga có hệ thống APS như vậy được nhìn thấy trên chiến trường.
Theo đặc điểm đã công bố, ngay cả phiên bản đầu tiên của Arena cũng phải tiêu diệt mọi thứ đe dọa xe tăng đến từ mọi hướng. Tuy nhiên trong các báo cáo, hiệu quả thực sự của tổ hợp không như kỳ vọng. Khả năng đánh chặn tên lửa chống tăng hiện đại tấn công từ trên cao như Javelin "không được bình luận".
Và sau khi xuất hiện một mối đe dọa hoàn toàn mới đối với xe tăng đó là máy bay không người lái FPV, Nga lại phải tiếp tục sửa đổi Arena-M để đánh chặn chúng. Đồng thời vấn đề APS gây nguy hiểm cho chính bộ binh của mình, vốn ở cách xe tăng ít hơn 50 mét, chưa bao giờ được giải quyết.
Cuối cùng tình trạng phát triển và hiệu quả thực sự của Arena-M vẫn còn là một dấu hỏi, cũng như khả năng thực sự của Liên bang Nga trong việc lắp đặt tổ hợp này trên chiến xa của mình với số lượng lớn.
