Sáng tác bằng trải nghiệm
Tiểu thuyết tư liệu, còn gọi là tiểu thuyết không hư cấu, dựa vào những chứng cứ lịch sử kết hợp với sáng tác văn học, đang trở thành những tác phẩm để lại khá nhiều dấu ấn thời gian gần đây.
Vừa qua, Công ty Phát hành sách Fahasa giới thiệu và phát hành tác phẩm “Người tình báo thầm lặng” của tác giả Tống Quang Anh. Đây là một cuốn truyện ký, được thể hiện với văn phong khá độc đáo. Nửa như tiểu thuyết hư cấu, nửa như chuyện về người thật việc thật.
Cuốn sách này như một câu chuyện chân thật được kể lại thật giản dị. Tác phẩm dựa trên nền tảng là một cuốn hồi ký, chỉ thay thế lời kể bằng cách hành văn của tiểu thuyết, một số tư liệu lịch sử đã công bố.
Trước đó, NXB Trẻ cũng đã giới thiệu “Hồi ức lính” của tác giả Vũ Công Chiến, được xây dựng trên hình thức tiểu thuyết nhưng thực tế là những kỷ niệm được văn học hóa của tác giả cùng bạn đồng đội. Thậm chí là cả những đồng đội không cùng đơn vị, đóng góp thông tin qua trang mạng xã hội khi nghe tin tác giả đang thu thập tư liệu viết sách.
Tác phẩm “Biên bản chiến tranh 1-2-3-4.75” của nhà văn, nhà báo Trần Mai Hạnh cũng là cuốn sách để lại nhiều ấn tượng. Toàn bộ nhân vật, sự kiện, chi tiết… đều là sự thật được lấy từ các tài liệu do chính các nhân vật thực hiện (bản tường trình, hồi ký, tờ khai…), tác giả chỉ bổ sung vào đó những đoạn đối thoại, diễn biến tâm lý… mà ngay cả những điều đó cũng là dựa vào tư liệu lịch sử. Có thể coi đây là tác phẩm tiêu biểu cho sự kết hợp giữa văn chương và lịch sử, là một tài liệu nghiên cứu lịch sử khá nghiêm túc.
Mỗi cuốn sách kể trên có một sức lôi cuốn riêng, chinh phục độc giả bằng sức mạnh của sự chân thực, bằng những trải nghiệm cá nhân, rất riêng tư nhưng lại gắn liền với cả một thời kỳ lịch sử, nó được sáng tác không chỉ bằng khả năng ghi nhớ mà bằng sự cảm nhận của tất cả các giác quan, và điều quan trọng hơn là bằng sự từng trải, giúp người đọc tiếp cận gần hơn với quá khứ.
Tái hiện lịch sử một cách trung thực nhất
Với sự kết hợp giữa lịch sử và văn học, không chỉ đem đến cho các nhà văn một hướng sáng tác mới, hay, mà hình thức pha trộn giữa văn chương và lịch sử là cơ hội đưa sáng tác của mình đến gần với bạn đọc. Thế nhưng để có những tác phẩm tiểu thuyết lịch sử hay và có chất lượng, thì người viết phải chuẩn bị kỹ về mặt tư liệu liên sự kiện hoặc câu chuyện mình sẽ viết.
Nhà báo Trần Mai Hạnh cho biết, ông đã ấp ủ ý định ra đời tác phẩm “Biên bản chiến tranh 1-2-3-4.75” từ trong những ngày đầu giải phóng miền Nam năm 1975 nhưng 39 năm sau tác phẩm này mới được xuất bản. Cuốn sách này có số phận rất trôi nổi, nó gắn với cuộc đời, số phận vất vả của nhà văn.
Ông chia sẻ: “Thời gian càng lùi xa, việc nhìn về quá khứ càng bị lớp bụi thời gian phủ mờ. Nên tôi chọn cách viết tiểu thuyết tư liệu lịch sử từ những tư liệu có thật mà tôi tiếp cận được từ nhiều phía, trong đó có những tư liệu mà tôi tiếp cận được từ phía Việt Nam cộng hòa, như một cách trung thực để tái hiện lịch sử”.
Cùng quan điểm với nhà báo, nhà văn Trần Mai Hạnh, tác giả Tống Quang Anh trong buổi ra mắt sách “Người tình báo thầm lặng” cũng chia sẻ: “Lịch sử Việt Nam trong hai cuộc chiến chống Pháp và Mỹ có rất nhiều sự kiện phức tạp. Chính vì vậy mà các nhà làm sử không thể ghi chép đầy đủ được. Tôi nghĩ nếu ai có khả năng thì ráng giúp cho “mảnh áo lịch sử” giảm bớt những lỗ thủng khách quan”.
