Giải bài toán ô nhiễm môi trường

Tỉnh Bến Tre có khoảng 5.300ha chôm chôm, chiếm 70% diện tích chôm chôm của cả vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Ngoại trừ đợt bị ảnh hưởng của hạn mặn (2019 – 2020), hàng năm, cây chôm chôm Bến Tre đạt năng suất khoảng 21,9 tấn/ha. Ngoài xuất khẩu hoặc tiêu thụ trong nước, các cơ sở sản xuất trong tỉnh còn dùng chôm chôm để chế biến mứt. Quá trình đó, vỏ quả thường được đổ thải trực tiếp ra môi trường.

Chị Trần Thị Thu Hồng, chủ cơ sở sản xuất mứt chôm chôm Cô Chín (ở ấp Phú Ninh, xã Phú Đức, huyện Châu Thành, tỉnh Bến Tre) cho biết, số lượng vỏ chôm chôm thải ra hàng ngày của cơ sở dao động 500 - 600kg, tương ứng 2 tấn quả và tập trung từ tháng 6 đến tháng 8 và tháng 11 đến tháng 1 hàng năm.

“Trong các tháng còn lại, lượng vỏ thải ra hàng ngày thấp hơn do nhu cầu tiêu thụ sản phẩm bánh kẹo thực phẩm giảm. Qua mỗi mùa Tết, lượng vỏ quả bỏ đi phải đến vài chục tấn”, chị Hồng cho biết.

Hiện tại, Bến Tre có nhiều cơ sở sản xuất mứt chôm chôm nên lượng phế thải này tương đối lớn. Nếu không được quan tâm đúng mức, phần thải này có thể gây ô nhiễm nguồn nước và môi trường sống xung quanh.

Bà Lương Thị Hồng Nguyên, công tác tại Dự án Đồng bằng sông Cửu Long thích ứng với biến đổi khí hậu (AMD) Bến Tre cho biết, theo nghiên cứu, vỏ chôm chôm là nguyên liệu giàu phospho (lân) và kali, và một số thành phần khoáng khác có lợi cho cây trồng. AMD Bến Tre đã phối hợp với cơ sở sản xuất mứt chôm chôm Cô Chín và nhóm giảng viên Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia TPHCM nghiên cứu xây dựng quy trình xử lý vỏ chôm chôm kết hợp phế phẩm nông nghiệp như mụn dừa, mụn cưa… thành phần hữu cơ.

ThS Nguyễn Thành Nho, chủ nhiệm dự án cho biết, vỏ chôm chôm khi được ủ thành phân hữu cơ, hàm lượng phosphor và kali rất cao, được cố định tốt trong sản phẩm. Đây là những thành phần rất tốt cho cây trồng. Ngoài ra nhóm nghiên cứu còn bổ sung một lượng phân vô cơ như urê vào đống ủ để tăng lượng đạm cho cây trồng, đồng thời góp phần cung cấp dinh dưỡng cho men vi sinh phát triển trong suốt thời gian thực hiện quy trình sản xuất phân hữu cơ. Như vậy, chúng ta có thể thu được loại phân bán hữu cơ với giá trị dinh dưỡng cao.

Triển khai trên thực tế cho thấy, môi trường xung quanh cơ sở được giải quyết, không còn mùi do vỏ chôm chôm bị phân hủy gây ra, lượng phân làm ra mang bón trở lại cho vườn làm cho đất tơi xốp hơn, cây phát triển bình thường so với việc bón phân hóa học trước đây.

Khi áp dụng quy trình ủ vỏ chôm chôm, thời gian phân hủy của vỏ quả được rút ngắn. Thay vì để phân hủy tự nhiên - phải mất ít nhất 9 tháng - xử lý theo quy trình trên thấy rút ngắn còn từ 1 - 3 tháng; Từ đó, giảm được ô nhiễm môi trường. Bên cạnh đó, gia đình cũng sử dụng phân bón từ vỏ quả chôm chôm để bón cho bưởi, chôm chôm, giúp tiết kiệm được chi phí. Qua sử dụng, đất tơi xốp, cây khoẻ và năng suất tốt hơn.

Sẽ triển khai rộng

ThS Nguyễn Thành Nho cho biết, quy trình ủ phân hữu cơ từ vỏ chôm chôm khá đơn giản. Vỏ chôm chôm sau khi thu gom được băm nhỏ đến kích thước cạnh dưới 1cm. Mụn dừa nguyên liệu đã được xay nhỏ trộn đều với vỏ chôm chôm và đưa men vi sinh Trichoderma sau khi được tăng sinh khối vào để ủ.

Mỗi mẻ ủ khoảng 500kg, vỏ chôm chôm sau khi xay nhuyễn được trộn với 150kg mụn dừa. Lấy 0,5 lít dung dịch Trichoderma pha với 20 lít nước và phun lên đống hỗn hợp. Điều chỉnh lượng nước bảo đảm độ ẩm của hỗn hợp khoảng 50 - 55%. Đống ủ được đảo trộn bằng xẻng sau từ 5 - 7 ngày để tăng lượng oxy cho vi sinh phát triển và thúc đẩy quá trình chuyển đổi sinh học.

Trong mùa nắng, nhiệt độ cao, quá trình khuấy trộn cần được thực hiện thường xuyên hơn sau mỗi 3 đến 4 ngày. Kiểm tra độ ẩm và cần thiết phải bổ sung thêm nước để độ ẩm đạt 50 - 55% bảo đảm phân có được chất lượng tốt và hạn chế quá trình thất thoát chất dinh dưỡng do phân huỷ nhiệt.

Mẫu ủ được kiểm tra độ chín bằng cách kiểm tra độ tơi của đống ủ. Sau 28 ngày khi độ tơi của phân đạt yêu cầu (nhiệt độ ổn định từ 30 đến 40 độ C, sờ không thấy cảm giác bỏng rát, phân ủ tơi có màu đen thì đống ủ chín) có thể mang ra sử dụng. Loại phân bón này rất phù hợp với các loại cây trồng ăn trái, cho năng suất cao, giảm phụ thuộc vào phân hóa học đồng thời giúp cải thiện môi trường cho các cơ sở sản xuất mứt chôm chôm.

ThS Nguyễn Thành Nho cho biết, phân hữu cơ từ vỏ chôm chôm có thể giúp tăng 10 - 15% năng suất cây ăn trái cho các nhà vườn. Đặc biệt là có thể ủ phân trong chính các vườn cây theo hình thức tại chỗ, từ đó có nguồn dinh dưỡng ổn định cho cây trồng phát triển lâu dài.