Việc ông Modiano được trao Nobel Văn chương năm nay được xem là một lựa chọn bất ngờ bởi trước đó, dự báo chiến thắng đã dành cho những ứng viên sáng giá hơn. Chính Thư ký Thường trực Viện Hàn lâm Thụy Điển Peter Englund khi đưa ra công bố chính thức hôm 9-10 tại bảo tàng Nobel ở Stockholm - Thụy Điển cũng không phủ nhận tính bất ngờ, dường như đã trở thành “đặc sản” của Nobel Văn chương những năm gần đây, bằng nhận định: “Patrick Modiano là tác giả nổi tiếng tại Pháp nhưng ở các nước khác thì không”. Ông Englund còn nhấn mạnh: “Có thể gọi Modiano là Marcel Proust của thời đại chúng ta”.
Trở thành nhà văn thứ 11 của Pháp đoạt giải Nobel, tiểu thuyết gia 69 tuổi này khiến tác giả Nhật Bản nổi tiếng Haruki Murakami thêm một lần lỡ hẹn với giải thưởng danh giá. Tuy nhiên, đó cũng không phải là sự bất ngờ lớn nhất bởi trước khi giải Nobel Văn chương năm nay được công bố, giới phân tích nhắc nhiều hơn cả tới tên nhà văn Kenya Ngugi wa Thiong’o. Điều đáng chú ý là tỉ lệ cá cược đối với chiến thắng của Modiano tại nhà cái nổi tiếng Ladbrokes đã tăng đột biến trong đêm trước khi giải thưởng được công bố. Dù vậy, ông vẫn chỉ đứng ở vị trí thứ 6, sau những ứng viên như Kenya Ngugi wa Thiong’o, Haruki Murakami, nhà văn - nhà báo điều tra Belarus Svetlana Alexievich, nhà thơ Syria Adonis…
Tiểu thuyết gia người Pháp Patrick Modiano Ảnh: AP
Tiểu thuyết đầu tay La Place de l’Etoile xuất bản năm 1968 từng mang lại cho tác giả giải Prix Goncourt năm 1978. Điều khá đặc biệt là các tác phẩm của Modiano được dịch sang tiếng Thụy Điển nhiều hơn cả tiếng Anh. Độc giả Việt Nam biết tới ông qua tác phẩm Phố những cửa hiệu u tối từng đoạt Giải thưởng Văn học trọn đời Paul - Morand năm 2000. Tác phẩm này khắc họa câu chuyện về một thám tử mất trí nhớ với vụ việc cuối cùng của ông là tìm ra mình là ai. Nhiều tiểu thuyết khác của nhà văn được mệnh danh là có “máu trinh thám chảy trong huyết quản” này cũng được dịch sang tiếng Việt, như: Những đại lộ ngoại vi, Quảng trường Ngôi Sao và gần đây nhất là Ở quán cà phê của tuổi trẻ lạc lối.
“Thực ra, tôi chưa bao giờ nghĩ mình sẽ làm gì khác. Tôi không có bằng cấp, cũng không xác định bất cứ mục tiêu nào cho cuộc đời mình” - Modiano trải lòng trong một cuộc trả lời phỏng vấn hiếm hoi với báo France Today năm 2011 - “Quả là không dễ để một nhà văn trẻ bắt đầu sự nghiệp. Tôi không muốn đọc lại những tác phẩm ban đầu của mình. Không phải vì không thích nhưng thú thật, tôi không nhận ra mình ở đó. Nó giống như một diễn viên già đang xem lại chính những vai diễn hồi trẻ của mình”.
Khả năng tái hiện bậc thầy
Nhà văn Modiano chào đời ở phía Tây ngoại ô thủ đô Paris - Pháp ngày 30-7-1945, tức chỉ 2 tháng sau khi Thế chiến 2 kết thúc tại châu Âu. Cha ông, một người gốc Do Thái, gặp mẹ ông, một diễn viên người Bỉ, trong thời kỳ Paris bị Đức quốc xã chiếm đóng. Chính hoàn cảnh xuất thân đó đã để lại dấu ấn sâu đậm trong những tác phẩm mang hơi thở cả một thời kỳ lịch sử quan trọng của nhà văn có khả năng tái hiện bậc thầy này. Điều đó cũng phần nào giải thích cho những cảm giác trống rỗng, chông chênh, ám ảnh và hoang mang mà tác phẩm của ông mang lại.
