Nỗ lực xóa mù chữ ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số Nghệ An

Nguy cơ tái mù chữ của bà con vùng cao

Nghệ An là tỉnh có diện tích lớn nhất cả nước với dân số hơn 3,4 triệu người, trong đó đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi chiếm khoảng 36,3%. Do địa hình chia cắt, điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, đời sống sinh hoạt và sản xuất còn nhiều khó khăn, việc phát triển kinh tế - xã hội ở khu vực miền núi gặp nhiều trở ngại. Đây cũng là nguyên nhân khiến công tác xóa mù chữ trên địa bàn tỉnh, nhất là vùng sâu, vùng xa, còn đối mặt không ít thách thức.

Theo số liệu của Sở Giáo dục và Đào tạo Nghệ An, năm 2023, Nghệ An được công nhận đạt chuẩn xóa mù chữ mức độ 2. Công nhận đạt chuẩn phổ cập giáo dục mầm non trẻ em 5 tuổi. Công nhận đạt chuẩn phổ cập giáo dục mức độ 3 và đạt chuẩn phổ cập giáo dục THCS mức độ 1.

Tuy nhiên, toàn tỉnh vẫn còn hơn 16.000 người mù chữ. Cụ thể, có gần 500 người trong độ tuổi 15 - 25 mù chữ, chiếm 0,1%; nhóm tuổi 15 - 35 có hơn 3.500 người, chiếm 0,3%; nhóm tuổi 15 - 60 có hơn 16.000 người mù chữ, chiếm 0,7%.

Dù tỷ lệ mù chữ không cao so với mặt bằng chung, song tại nhiều huyện miền núi của Nghệ An, tình trạng mù chữ và tái mù chữ vẫn còn diễn ra, chủ yếu tập trung ở đồng bào dân tộc thiểu số, phụ nữ lớn tuổi.

Bà Hà Thị Liễu, 63 tuổi ở bản Lam Hợp, xã Tri Lễ, Nghệ An đã 2 lần tham gia lớp học xóa mù chữ do Đoàn Kinh tế- Quốc phòng 4 tổ chức. Trong đó lần thứ 2 là học xóa tái mù chữ. “Do lâu ngày không cầm bút viết nên tôi lại quên nhiều con chữ, vì vậy khi tiếp tục có lớp xóa mù chữ và xóa tái mù chữ, tôi đến đăng ký để học biết thêm cái chữ”, người phụ nữ dân tộc Thái chia sẻ.

Ông Lữ Thành Long – Phó Chủ tịch UBND xã Tri Lễ cho biết, nguyên nhân bắt nguồn từ tập tục văn hóa và điều kiện kinh tế khó khăn, trước đây nhiều gia đình không cho con gái đi học, dẫn đến nhiều phụ nữ người Mông, người Thái trên địa bàn không biết chữ. Các lớp xóa mù chữ được mở hiện nay chính là “cơ hội thứ hai” để phụ nữ vùng cao được tiếp cận con chữ và những kiến thức thiết yếu.

Đẩy mạnh các giải pháp hỗ trợ công tác xóa mù chữ

Những năm qua, Sở Giáo dục và Đào tạo Nghệ An đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, hướng dẫn các địa phương xây dựng kế hoạch mở lớp xóa mù chữ, tổ chức giảng dạy và kiểm tra, đánh giá kết quả. Tuy nhiên, việc triển khai vẫn gặp nhiều khó khăn.

Một bộ phận người dân chưa nhận thức đầy đủ ý nghĩa của việc học chữ, thiếu sự tự giác tham gia. Việc huy động và duy trì sĩ số lớp học gặp trở ngại do đa số học viên là phụ nữ trong độ tuổi lao động, thường xuyên đi làm nương rẫy, làm thuê xa nhà, nhất là vào mùa vụ.

Để phù hợp với điều kiện thực tế, các lớp học được bố trí vào buổi tối, từ 19 giờ đến 21 giờ hằng ngày, tạo điều kiện cho học viên vừa lao động sản xuất, vừa tham gia học tập. Mục tiêu của lớp học không chỉ giúp người dân biết đọc, biết viết mà còn biết tính toán những phép tính đơn giản, phục vụ việc mua bán, trao đổi hàng hóa và giao tiếp bằng tiếng phổ thông.

Ngoài những khó khăn từ phía người học, công tác xóa mù chữ ở một số địa phương vẫn chưa đạt hiệu quả như mong muốn do nhận thức của Ban Chỉ đạo chưa đồng đều, công tác điều tra, thống kê đối tượng mù chữ, tái mù chữ chưa chính xác. Nguồn kinh phí dành cho hoạt động này còn hạn chế; trong khi chế độ, chính sách đối với giáo viên và lực lượng tham gia xóa mù chữ chưa thật sự rõ ràng.

Nhằm tháo gỡ vướng mắc, Hội đồng nhân dân tỉnh Nghệ An đã ban hành Nghị quyết số 10/2023/NQ-HĐND, quy định một số nội dung và mức chi thực hiện công tác xóa mù chữ và phổ cập giáo dục giai đoạn 2021 - 2030. Tuy nhiên, do chương trình xóa mù chữ kéo dài 5 học kỳ và chỉ được hỗ trợ khi hoàn thành toàn khóa nên vẫn còn nhiều học viên nghỉ giữa chừng khi chưa hoàn thành cả 5 kỳ học.

Trao đổi về các giải pháp trong thời gian tới, ông Nguyễn Mạnh Hà – Trưởng phòng Chính trị tư tưởng – Giáo dục thường xuyên (Sở Giáo dục và Đào tạo Nghệ An) cho biết, ngành đang đồng thời triển khai nhiều giải pháp, trong đó chú trọng tăng cường phối hợp với Mặt trận Tổ quốc, Đoàn Thanh niên, Hội Phụ nữ, Hội Nông dân, Hội Cựu chiến binh, Hội Khuyến học, Bộ đội Biên phòng, cùng các già làng, trưởng bản để vận động người mù chữ, tái mù chữ trong độ tuổi đến lớp, đồng thời duy trì sĩ số học viên.

“Việc tổ chức lớp học được bố trí linh hoạt theo điều kiện thực tế như học vào buổi tối, cuối tuần, giữa các mùa vụ lao động. Ngành cũng ưu tiên lựa chọn giáo viên tâm huyết, là người địa phương, biết tiếng dân tộc, am hiểu phong tục, tập quán, đồng thời thực hiện đầy đủ các chế độ chính sách đối với người dạy và người học”, ông Hà nhấn mạnh.