Đi vệ sinh mới phát hiện mất tranh
Câu chuyện về đêm mất tranh cũng đã vài năm, nhưng những người hồi đó truy tìm tên trộm đánh cắp tranh thì vẫn còn nhớ rõ bóng đen khập khiễng đi về hướng bìa rừng rồi bỗng bốc hơi một cách kỳ lạ.
Năm đó cả làng trắng đêm rượt đuổi tên trộm, nhưng cũng chẳng uổng vì ít ra người ta cũng được hò nhau khiêng chiếc xe máy của “bóng đen” ấy về làm của...chung.
Để tìm hiểu về vụ trộm tranh từng gây rúng động quê nghèo một thời, chúng tôi phải vượt nhiều quả đồi, nhiều cánh rừng rậm rạp mới đến được thôn Tiên Yên, xã Bằng Lang (huyện Quang Bình, tỉnh Hà Giang).
Khi hỏi về tung tích của những bộ tranh cổ, nhiều người lắc đầu nguầy nguậy bảo, tới này nhiều hộ chuẩn bị làm lễ Cấp Sắc nhưng chẳng biết sẽ mượn đâu ra tranh quý để treo ngày lễ trọng đại này. Hỏi lí do không có tranh, mới hay trước đây ngôi làng này từng có hai bộ tranh cực quý, nhưng giờ đã bị trộm cuỗm mất.
Anh Tiến kể chuyện gia đình mình từng mất tranh quý. (ảnh: Phàn Giào Họ)
Người từng tự hào khi được sở hữu những bộ tranh ấy là ông Đặng Phụ Tòng (SN 1962). Nói về nguồn gốc tranh phải kể đến chuyện trước đây ông Phây (tức ông cụ Tòng) đã phải bán cả đám ruộng bậc thang mới đủ tiền thuê họa sỹ nước ngoài về vẽ. Bức tranh đã trải qua hơn một thế kỷ, nhuốm màu thời gian nhưng không hề mất đi giá trị của nó.
Đến đời ông Tòng kế thừa những bức họa này đã là đời thứ 4, trước khi mất tranh ông cũng đã nghe rất nhiều câu chuyện truyền tai về những vụ trộm tranh quý. Mặc dù cũng khá cảnh giác nhưng ông không ngờ gia đình mình lại trở thành nạn nhân của những vụ trộm để đời như thế.
Theo ông Tòng, gia đình ông mất tranh ngày 3/1/2005, trước ngày xảy ra vụ trộm có một người đàn ông tên H. M trú tại Thị trấn Yên Bình (huyện Quang Bình) bỗng dưng vào đến gia đình nhà ông đòi mua cam với mua dê. Vì quá bận rộn nên ông Tòng đã cùng vợ đi vào rừng, chỉ có mỗi con trai ông Tòng và người này ở nhà.
Anh Đặng Tăng Tiến (SN 1991, con trai ông Tòng) cho biết: “Hôm đó bố mẹ tôi đi xong thì người này nói là mệt mỏi, muốn lên giường nằm một giấc cho khỏe. Vì là người hồi trước bố tôi thuê đưa đi làm bằng xe máy nên tôi nói ông ấy cứ ngủ tự nhiên ở chiếc giường dành cho khách. Người trong làng ai cũng bảo, chắc chắn thủ phạm là người này”.
Theo tường thuật của gia đình ông Tòng, đến buổi chiều cùng ngày họ có mời ông M ở lại ăn cơm nhưng ông ta từ chối và cầm đèn ra về, cũng không nhắc đến chuyện mua cam với con dê của gia đình ông Tòng nữa. Tuy nhiên, đến nửa đêm khi đi vệ sinh thì vợ ông Tòng phát hiện những bức tranh cổ của gia đình đã “không cánh mà bay.
Trắng đêm truy tìm tên trộm
Người đầu tiên khi đó phát hiện hai bộ tranh Mùi Mủi (18 bức) và Mùi Nái (12 bức) biến mất là bà Lý Thị Nái (SN 1965, vợ ông Tòng). Bấy giờ vì không thể tin nổi sự thật này, nên bà Nái đã tìm lại rất kỹ báu vật và hỏi lại các thành viên trong gia đình có ai đã cất tranh hoặc đã cho người khác mượn.
“Không thấy tranh tôi hỏi mới hay, trước đó khoảng 12h thì bố thằng Tiến đi vệ sinh còn ngồi hút thuốc lào bảo thấy tranh vẫn còn. Nhưng khoảng 2h sáng đến lượt tôi dậy đi vệ sinh thì đã không thấy hai bộ tranh biến đâu mất. Ban đầu ông ấy còn tếu táo, nhưng tôi một mực khẳng định tranh đã mất ông ấy mới ngớ người”, bà Nái thuật lại.
Theo bà Nái, có thể trộm đã lẻn theo phía dưới vách để vào nhà trộm tranh. (Ảnh:Phàn Giào Họ).
Sau khi biết hai bộ tranh đã thực sự biến mất, cả gia đình bà Nái khi đó đều tỉnh dậy thắp đèn dầu. Tính toán những bức tranh thờ chỉ rời khỏi chỗ cất dấu chưa lâu, gia đình ông Tòng - bà Nái đã cùng ngồi lại suy tính có thể tên trộm vẫn chưa hề đi xa, nên khả năng vẫn còn cơ hội. Lúc đó mỗi người phân một việc khác nhau, người chẻ Vàu làm đuốc, người đi hô hoán anh em hàng xóm cùng nhau chặn mọi ngả mà những tên trộm có thể thoát thân.
Ông Triệu Vàn Nhàn, một người hàng xóm sống cạnh gia đình ông Tòng cho biết, gia đình ông đang ngủ thì nghe thấy tiếng hô hào của bà Nái nên bật dậy cầm đèn pin cùng con dao phát đi tìm tên trộm. Vừa đi ông vừa gọi những gia đình ở bản dưới, cứ thế người ta gọi nhau gác mọi ngóc nghách đường ra quốc lộ lớn. Số người truy đuổi đêm đó có thể lên đến hàng trăm người.
Năm đó có hai thanh niên được cho là rượt đuổi nhanh nhất khi suýt nữa đã bắt sống được kẻ trộm tranh đó là Lý Văn Hùng và Lý Văn Chiêm. Theo lời kể của anh Chiêm, năm đó anh và anh trai mình đã bất ngờ soi thấy tên trộm nấp ở một bụi cây, biết gã chạy mệt nên mới dừng lại trốn, cả hai người định nhảy đến tóm gọn nhưng bị gã phát hiện trước.
Theo như miêu tả, trên vai của tên trộm vẫn đang khoác hai bộ tranh của gia đình ông Tòng, trong bóng đêm nhập nhoạng, kẻ trộm vẻ một chân bước khập khễnh lao thằng vào cánh rừng u tối rồi biến mất. Hai anh em Hùng - Chiêm có hò hét đuổi theo nhưng không có kết quả.
Trắng đêm truy đuổi tên trộm, người không tìm thấy, nhưng có điều người ta lại phát hiện chiếc xe máy Honda hiệu Dream dấu dưới một khóm cây Sắn rậm rạp.
Đó cũng là manh mối duy nhất để xác định tên trộm tranh, nhưng cuối cùng phát hiện chiếc xe mang tên người chủ ở tỉnh Tuyên Quang. Họ cũng là nạn nhân của một vụ trộm cách đó đã lâu.
Về sau, người dân xã Tiên Yên đã làm đơn xin được sở hữu chiếc xe máy đó làm của chung. Hễ khi có việc làng, việc xóm cần dùng đến phương tiện người ta lại đi chiếc xe đó đến khi han rỉ không thể đi được nữa. Người dân nơi đây hay gọi đùa đó là chiếc xe của hợp tác.
Cũng từ khi vụ mất trộm đó xảy ra, ở Tiên Yên đã không còn bộ tranh thờ nào của người dao được lưu giữ. Mỗi lần làm lễ, người ta lại phải đi khắp nơi tìm mượn tranh cổ.
