Nhiều trường mầm non, tiểu học, THCS ở Quảng Nam đã đưa văn hóa địa phương vào giảng dạy. Qua đó, giúp trẻ vui chơi, học tập, hình thành các kỹ năng và góp phần giáo dục tình yêu quê hương.
Trách nhiệm của nhà trường
Nhiều năm qua, ngành Giáo dục Quảng Nam luôn lồng ghép các buổi sinh hoạt chuyên đề bảo tồn văn hóa địa phương vào trong các tiết học. Đây là những buổi học bổ ích, giúp học sinh sớm tiếp thu văn hóa của địa phương, từ đó các em giữ gìn và bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc.
Trường Tiểu học Nguyễn Bá Ngọc (huyện Bắc Trà My), nơi có 215 học sinh đồng bào dân tộc Ca Dong/Xơ Đăng, Cơ Ho, Cơ Tu, Co, Hrê, Mường, Nùng, Tày đang theo học. Ngay từ đầu năm học, nhà trường đã xây dựng khung chương trình và kế hoạch cụ thể. Trong đó, chú trọng đến việc đưa văn hóa địa phương của đồng bào dân tộc nơi đây vào các tiết học.
Thầy Trần Bảo Tú - Hiệu trưởng chia sẻ, việc đưa văn hóa địa phương vào lớp học nhằm giúp các em sớm tiếp thu văn hóa. Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đã nêu rõ: “Phát triển con người toàn diện và xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc để văn hóa thực sự trở thành sức mạnh nội sinh, động lực phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc”. Giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc có trách nhiệm rất lớn từ nhà trường. Thông qua việc kết nối văn hóa, chúng ta sẽ dễ dàng gần gũi, hiểu biết và yêu thương lẫn nhau, góp phần vun đắp khát vọng ấm no, hạnh phúc, giá trị Việt Nam cho hôm nay và mai sau.
“Vừa qua, trường đã tổ chức cho các em tham gia Ngày hội trải nghiệm tìm hiểu văn hóa cồng chiêng của đồng bào dân tộc Ca Dong tại làng văn hóa Cao Sơn, thôn Long Sơn, xã Trà Sơn. Hoạt động này cung cấp cho học sinh những kiến thức cơ bản, hiểu biết về văn hóa truyền thống của đồng bào Ca Dong. Hình thành và phát triển ở học sinh những kỹ năng tiếp cận, khai thác tri thức và vốn văn hóa truyền thống của địa phương để tiếp thu, học hỏi, vận dụng trong hoạt động hiện tại cũng như sau này”, thầy Tú chia sẻ.
Không chỉ trường tiểu học, nhiều trường mẫu giáo trên địa bàn huyện Bắc Trà My cũng đưa những bộ sắc phục truyền thống, mô hình nhà sàn… được tái hiện sinh động ngay trong từng lớp học. Như giờ học ngoài trời của các bé Trường Mẫu giáo Tuổi Hồng (xã Trà Bui) diễn ra trong không khí rộn ràng. Dưới sự hướng dẫn của cô giáo, các bé cùng nhau tìm hiểu về bản sắc văn hóa của dân tộc tại “Góc địa phương” được bố trí trong khuôn viên trường. Những mô hình về dệt thổ cẩm hay những chiếc gùi, nong, nia, giỏ đan... được sắp xếp gọn gàng, đẹp mắt. Mỗi vật dụng đều được cô giáo giới thiệu cặn kẽ để giúp trẻ nhận biết.
Cô Nguyễn Thị Hường, Hiệu trưởng, cho biết, trường có 235 trẻ từ 3 - 5 tuổi, đều là người dân tộc thiểu số. Vì vậy, nhà trường luôn cố gắng xây dựng môi trường học tập thân thiện, gần gũi đối với trẻ. Bên cạnh khu vực học tập chung ở sân trường, mỗi lớp đều xây dựng “Góc địa phương” để giới thiệu nét văn hóa của địa phương. Đa số vật dụng ở góc này đều do giáo viên tự làm.
Trong hoạt động giáo dục và ngoài giờ, Trường Mẫu giáo Tuổi Hồng còn cho trẻ được trải nghiệm các hoạt động như: Gói bánh, đan lát, tập múa cồng chiêng, văn nghệ để trẻ có cơ hội mặc trang phục truyền thống, thể hiện những điệu múa, lời hát của dân tộc mình... Qua đó, góp phần phát triển thể chất, thẩm mỹ và giáo dục trẻ biết bảo vệ, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc cũng như cảm nhận, lưu giữ sâu sắc về các nét đẹp văn hóa đặc trưng.
“Hoạt động tập nói tiếng Việt và thực hiện sử dụng song ngữ trong giáo dục, giữ gìn bản sắc văn hóa, trên cơ sở đó giúp trẻ phát huy niềm tự hào giá trị địa phương”, cô Hường cho hay.
Trân trọng di sản văn hóa dân tộc
Theo thầy Trần Bảo Tú, giáo dục truyền thống văn hóa, bồi dưỡng ý thức dân tộc, nâng cao thái độ trân trọng di sản sẽ giúp học sinh có tình cảm trong sáng, cao đẹp, yêu thương, gắn bó với cộng đồng. Đồng thời, hoạt động đó làm phong phú các nội dung giáo dục trong nhà trường, vận dụng lý thuyết đã học gắn với thực tiễn, đời sống, xã hội, góp phần giáo dục cho học sinh nhân cách con người mới có tri thức và văn hóa, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội ở vùng dân tộc và miền núi.
“Tôi mong muốn thế hệ đi trước phối hợp với nhà trường có kế hoạch tổ chức tập luyện cho các em học sinh và các điểm trường khác về văn hóa cồng chiêng và các điệu múa để bảo tồn và phát triển các giá trị văn hóa của đồng bào mình. Hoạt động này còn góp phần xóa bỏ các phong tục tập quán lạc hậu, khai thác tiềm năng, lợi thế của các địa phương vùng dân tộc thiểu số, góp phần phát triển kinh tế, đảm bảo an sinh xã hội, giảm nghèo nhanh và bền vững”, thầy Tú kiến nghị.
Trao đổi với Báo GD&TĐ, ông Nguyễn Thanh Tú - Trưởng phòng GD&ĐT huyện Bắc Trà My - cho biết, từ khi đưa nội dung giáo dục văn hóa địa phương vào trường học, không chỉ các em học sinh, mà các phụ huynh cũng rất đồng tình.
“Việc giảng dạy văn hóa địa phương ngay từ cấp tiểu học đang góp phần rất lớn vào quá trình hình thành nhân cách, bồi đắp tình yêu quê hương, đất nước cho học sinh. Đó cũng là cách gìn giữ, bảo tồn các giá trị văn hóa vật chất, tinh thần của quê hương cho các thế hệ kế thừa”, ông Tú cho hay. Không chỉ được tìm hiểu lịch sử, địa lý địa phương, các em còn được học về tính cách và văn hóa của người Quảng Nam, các lễ hội, làng nghề truyền thống, các món đặc sản của quê mình… Các di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia, cấp tỉnh như: Di tích An ninh Khu 5… đã được các giáo viên các trường giới thiệu cụ thể, chi tiết đến học sinh.
“Không dừng lại ở việc giảng dạy trong lớp, các trường còn kết hợp các giờ ngoại khóa để tổ chức cho học sinh tham quan các di tích lịch sử - văn hóa địa phương. Việc được học và mục sở thị các di tích làm cho học sinh càng thêm thích thú, hăng say học tập. Từ đó, văn hóa địa phương ngấm dần vào các em, bồi đắp tình yêu quê hương, khơi dậy trong các em ý thức giữ gìn, bảo vệ các giá trị văn hóa quê hương”, ông Tú chia sẻ.
“Trong bối cảnh giao thoa và tiếp biến văn hóa đang diễn ra mạnh mẽ hiện nay, việc gắn công tác giáo dục với giữ gìn, bảo tồn bản sắc văn hóa các dân tộc là cách làm sáng tạo, hiệu quả mà nhà trường đã thực hiện thường xuyên trong thời gian qua”, ông Tú nhấn mạnh.
"Tại Góc địa phương, hiện vật đều được ghi chú bằng tiếng Việt. Vì vậy, trẻ có thể tìm những chữ cái đã học. Bên cạnh đó, tại đây còn tích hợp được nhiều môn học khác nhau như tạo môi trường để trẻ làm quen với trang phục truyền thống, dụng cụ sinh hoạt hàng ngày của dân tộc mình. Từ đó, kích thích hứng thú học tập, khả năng tìm tòi và khám phá môi trường xung quanh của trẻ", cô Nguyễn Thị Hường cho hay.
