Theo thống kê, hầu hết mọi phụ huynh đều tin rằng họ đang làm công việc nuôi dạy con cái theo cách đúng. Nhưng trên thực tế, mọi chuyện không đơn giản và mượt mà như mọi người vẫn nghĩ.
Nhiều bậc phụ huynh không thể kiểm soát cảm xúc của mình và trừng phạt trẻ em nhiều hơn so với lỗi chúng mắc phải. Điều này có thể gây ra những hậu quả tiêu cực đối với trẻ, chúng phát triển những nỗi sợ hãi và định kiến khiến mọi thứ trở nên khó khăn hơn với chúng.
Nghệ thuật phạt con không làm tổn thương đến lòng tự trọng của trẻ.
Không bố mẹ nào thích phạt con cái nhưng đôi khi điều đó là cần thiết. Dưới đây là những khuyến nghị từ chuyên gia tâm lý để giúp các bậc cha mẹ xử lý với những tình huống cần phạt con sao cho đúng mà không làm tổn thương lòng tự trọng của trẻ.
Nếu con không có ý định xấu thì không nên bị trừng phạt
Trẻ em không có ý định làm hại bất cứ ai mà đơn giản chúng chỉ muốn khám phá mọi thứ. Và khi một đứa trẻ cố gắng học học hỏi thì chúng nên được ủng hộ và nhận sự hỗ trợ, ngay cả khi hành động của trẻ dẫn đến điều gì đó tồi tệ hoặc khiến trẻ mắc sai lầm. Hãy thông cảm cho trẻ và dạy trẻ cách khắc phục tình hình.
Nếu phạt trẻ vì một sự cố nào đó ngoài ý muốn, cha mẹ có thể sẽ biến con thành một người thiếu quyết đoán. Trẻ sẽ làm tốt mọi việc theo mệnh lệnh nhưng khi lớn lên chúng sẽ không thể đưa ra quyết định của riêng mình và cũng không có tinh thần trách nhiệm với những gì đã làm.
Gợi ý và mệnh lệnh là khác nhau
Không đưa cảm xúc tức thời vào việc phạt con
Khi trẻ không muốn vâng lời, một số cha mẹ thực sự tức giận và không thể kiểm soát nó mặc dù rất yêu con. Điều này bắt nguồn từ việc cha mẹ đã đặt kỳ vọng rất lớn vào con và khi những kỳ vọng này đi ngược thực tế, cha mẹ trở nên không hài lòng.
Những cảm xúc bị đèn nén từ hai phía kéo sự căng thẳng lên đỉnh điểm, và mối quan hệ trong gia đình có thể bị phá vỡ. Nếu một đứa trẻ nhận quá nhiều sự chú ý, chúng có thể gặp vấn đề về giải toả cảm xúc trong tương lại.
Các nhà tâm lý học còn cho rằng, chúng có xu hướng phụ thuộc vào những người có địa vị cao trong xã hội.
Không phạt con nơi công cộng
Hình phạt công khai khiến trẻ xấu hổ và tức giận. Các nhà tâm lý học khuyến cáo cha mẹ không nên sử dụng những cụm từ khi muốn trách phạt con như "Người khác sẽ nói thế nào?" bởi nó sẽ càng khiến tâm lý của trẻ thêm tồi tệ.
Trẻ bị phạt ở nơi công cộng luôn cảm thấy nhục nhã và không mong muốn tình hình lặp lại và đến khi trưởng thành, trẻ có thể trở thành người hoàn toàn dựa vào ý kiến của đa số vì không thể tự đưa ra quyết định của bản thân.
Nếu dọa phạt thì phải phạt
Nếu một người lớn nói sẽ con thì cha mẹ nên làm điều đó vì theo các nhà tâm lý học, nếu cha mẹ chỉ hứa sẽ trừng phạt rồi cuối cùng lại không có hình phạt nào xảy ra, sẽ khiến lũ trẻ nghĩ rằng lỗi bọn chúng mắc phải không đáng ngại và lần sau có thể tiếp tục.
Điều này dẫn đến hệ thống giá trị của lũ trẻ sớm bị hư hỏng: chúng không thể hiểu được sự khác biệt giữa tốt và xấu vì chúng không có hệ thống quy định.
Tuy nhiên, bạn có thể bỏ qua hình phạt nếu lũ trẻ nhà bạn đã hiểu ra. Nhưng trong trường hợp này, bạn nên giải thích cho trẻ rằng hành vi này không tốt và lần sau không được lặp lại.
Khi không biết ai có lỗi, hãy trừng phạt tất cả
Nếu cha mẹ không chắc chắn đứa trẻ nào có tội thì không nên trừng phạt một trong số họ. Trong tình huống khi con đang chơi cùng một người bạn, bạn không nên chỉ trích những đứa trẻ khác.
Nếu con ở với anh chị em và làm những việc đáng bị phạt, gây hậu quả nghiêm trọng thì tất cả nên bị phạt.
Nếu không làm như vậy, đứa trẻ bị phạt sẽ thiệt thòi và tổn thương, còn những đứa trẻ khác thì lại vô tư và tự đắc vì cho rằng mình sẽ không bao giờ phải chịu trách nhiệm trước mọi lỗi lầm gây ra. Điều này chắc chắn sẽ ảnh hưởng không tốt đến tương lai của trẻ.
Trẻ em chỉ nên bị trừng phạt vì những hành vi sai trái hiện tại thay vì quá khứ
Một trong những quy tắc quan trọng nhất của việc nuôi dạy trẻ là: trừng phạt - tha thứ - lãng quên. Nếu trẻ liên tục bị phạt vì những sai lầm đã xảy ra trong quá khứ sẽ không thể trở thành một người mạnh mẽ. Chúng sẽ sợ làm một cái gì đó mới và sẽ chỉ giữ khư khư những thói quen cũ. Nó cũng có thể thực sự khó khăn để chúng học hỏi từ những sai lầm của chính bản thân.
Nếu trẻ mắc lỗi mà sau một thời gian dài cha mẹ mới phát hiện ra thì các nhà tâm lý học cũng không khuyến khích áp dụng hình phạt. Cha mẹ chỉ cần phân tích, giải thích để con hiểu và không tái phạm ở những lần sau.
Hình phạt phải phù hợp với độ tuổi và sở thích
Cha mẹ cần lưu ý hình phạt phải rõ ràng và cân bằng. Chẳng hạn khi trẻ bị điểm kém và khi trẻ làm vỡ cửa sổ, không nên đưa ra hình phạt giống nhau cho những sai lầm khác nhau. Lỗi nhỏ chỉ cần phạt nhẹ nhàng, lỗi lớn thì hình phạt cần đủ sức nặng. Ngoài ra, cha mẹ nên tính đến độ tuổi và sở thích của con.
Nếu trẻ thích dùng mạng xã hội, việc giới hạn thời gian sử dụng của chúng được xem là một hình phạt tốt và nếu không, cha mẹ nên đưa ra hình thức khác phù hợp hơn. Nếu trẻ luôn bị trừng phạt giống nhau vì những điều khác nhau không thể xây dựng một hệ thống giá trị đạo đức tốt bởi vì chúng không thể nói lên sự khác biệt giữa tầm quan trọng của sự vật.
Không sử dụng những từ ngữ xúc phạm
Khi thực sự bức xúc, tức giận, nhiều cha mẹ không kiềm chế được cảm xúc và buông những từ ngữ, lời nói không chuẩn mực với con cái.
Khi sử dụng những từ ngữ nặng nề, xúc phạm con cái, đứa trẻ nhạy cảm có thể có vấn đề với lòng tự trọng bởi trẻ có thể sẽ ghi nhớ những lần cha mẹ nói lời nặng nề, đặc biệt là bé gái. Điều đó khiến trẻ bị xúc phạm, tự ti. Vì vậy cha mẹ hãy cẩn trọng và kiểm soát cảm xúc với lời nói của mình khi trách phạt trẻ.
Các nhà tâm lý học khuyên cha mẹ chỉ nên dùng từ ngữ mang tính chất trung lập khi phạt con.
