Trong chiến dịch tranh cử của mình, Tổng thống đắc cử Donald Trump cho biết Mỹ đã gần đạt được thỏa thuận phi hạt nhân hóa với Nga và Trung Quốc trong nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên của ông.
Tuần trước, Phó Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Jon Finer cho biết chính quyền Trump sẽ có "đòn bẩy đáng kể" trong các cuộc đàm phán kiểm soát vũ khí tiềm năng với Nga do các sáng kiến hiện đại hóa kho vũ khí hạt nhân của chính quyền Biden.
Vị quan chức này nói thêm rằng hiệp ước New START, đặt ra giới hạn về số lượng đầu đạn hạt nhân chiến lược được triển khai và sẽ hết hạn vào tháng 2 năm 2026, tạo ra một cơ hội quan trọng cho các cuộc đàm phán.
Triển vọng của Hiệp ước Kiểm soát Vũ khí Mới giữa Nga và Mỹ
Hiệp ước New START được ký kết năm 2010 và gia hạn đến ngày 5 tháng 2 năm 2026, đóng vai trò là nền tảng cho sự ổn định chiến lược giữa Mỹ và Nga và chủ yếu tập trung vào việc hạn chế số lượng đầu đạn hạt nhân chiến lược và hệ thống phóng.
Vào tháng 2 năm 2023, Tổng thống Nga Vladimir Putin tuyên bố đình chỉ việc Nga tham gia Hiệp ước START mới, nêu rõ rằng Nga sẽ không cho phép Mỹ và NATO thanh tra các cơ sở hạt nhân của mình vì Washington không tuân thủ các điều khoản của hiệp ước và đang cố gắng phá hoại an ninh quốc gia của Nga.
Richard Bensel, giáo sư tại Đại học Cornell, bày tỏ sự tin tưởng rằng Nga và Mỹ sẽ có thể ký kết một thỏa thuận kiểm soát vũ khí mới.
Bensel nói với RIA: "Tôi tin rằng Mỹ và Nga sẽ đồng ý về một hiệp ước vũ khí hạt nhân mới nhưng các cuộc đàm phán sẽ khá phức tạp và vì lý do đó, chúng ta không nên mong đợi một thỏa thuận sớm sau khi Hiệp ước START mới hết hạn".
Đồng thời, Bensel nhấn mạnh rằng hiệp ước mới có thể sẽ không phải là ưu tiên hàng đầu của chính quyền Trump vì chương trình nghị sự trong nước của Mỹ hiện rất quan trọng.
"Ông ấy sẽ có một năm để thực hiện việc này nhưng ông ấy thậm chí có thể muốn có thêm thời gian để tạo khoảng cách giữa hiệp ước mà ông ấy sẽ chấp nhận và các cuộc đàm phán sơ bộ của chính quyền Biden", chuyên gia này nói thêm.
Tương tự như vậy, Roderick Kiewiet, giáo sư khoa học chính trị tại Viện Công nghệ California, cho rằng cả Moscow và Washington đều quan tâm đến việc đạt được một hiệp ước mới sau khi Hiệp ước START mới hết hạn do chi phí cao cho cả hai nước để duy trì kho vũ khí hạt nhân hiện có của họ.
"Ông Trump hầu như không nói gì về vấn đề này, nhưng tôi tin rằng ông ấy sẽ muốn có một hiệp ước kiểm soát vũ khí mới. Tôi nghĩ ông Putin cũng muốn như vậy. Các thế hệ vũ khí mới này đang được thiết kế, nhưng việc đưa vào sử dụng sẽ còn tốn kém hơn nữa. Vì vậy, tôi nghĩ rằng có rất nhiều tiền liên quan mà cả hai bên đều không muốn chi", Kiewiet nói.
Cả hai chuyên gia đều loại trừ khả năng Trung Quốc tham gia một hiệp ước kiểm soát vũ khí mới, cũng như bất kỳ quốc gia nào khác sở hữu vũ khí hạt nhân.
Theo báo cáo thường niên mới nhất của Lầu Năm Góc gửi Quốc hội, tính đến giữa năm 2024, Trung Quốc sở hữu hơn 600 đầu đạn hạt nhân đang hoạt động và sẽ tăng lên hơn 1.000 vào năm 2030.
Tư lệnh Lực lượng Tên lửa Chiến lược Nga, Đại tướng Sergei Karakaev không loại trừ khả năng Nga có thể tăng số lượng đầu đạn trên các tàu ngầm được triển khai để đáp trả các hành động tương tự của Mỹ. Tuy nhiên, ông cho biết Nga có ý định duy trì số lượng đầu đạn hạt nhân của mình ở mức giới hạn của Hiệp ước START Mới.
Khả năng sử dụng vũ khí hạt nhân
Vào ngày 19 tháng 11, Nga đã cập nhật học thuyết hạt nhân của mình. Theo các bản cập nhật, hành động xâm lược chống lại Nga của một quốc gia phi hạt nhân với sự tham gia của một quốc gia hạt nhân sẽ được coi là một cuộc tấn công chung.
Một trong những lý do để cập nhật học thuyết là quyết định của phương Tây cho phép Kiev sử dụng tên lửa tầm xa ATACMS do Mỹ cung cấp và tên lửa tầm xa Storm Shadow của Anh để tấn công sâu vào lãnh thổ Nga .
Nói về khả năng Nga sử dụng vũ khí hạt nhân, Bensel đã loại trừ khả năng này.
"Có lẽ tôi quá lạc quan nhưng tôi không tin rằng Nga sẽ sử dụng vũ khí hạt nhân trong Chiến tranh Ukraine", Bensel nói.
Chuyên gia này nhấn mạnh rằng "gần như không thể tưởng tượng" được rằng cuộc xung đột ở Ukraine có thể dẫn tới việc sử dụng vũ khí hạt nhân.
Quan điểm tương tự cũng được Kiewiet đồng tình khi bày tỏ sự tin tưởng vào những nỗ lực tiếp tục của Moscow và Washington nhằm khắc phục những căng thẳng hiện tại.
"Điều quan trọng về những vũ khí này, vốn đã đúng từ năm 1945, là ý nghĩ thực sự sử dụng chúng là điều không thể tưởng tượng được. Tôi tin tưởng rằng Mỹ và Nga sẽ tiếp tục quản lý căng thẳng", Kiewiet nói.
Chuyên gia này gọi tên lửa đạn đạo Oreshnik của Nga là một điểm cộng cho nỗ lực quân sự của Nga hiện nay tại Ukraine, nhưng nghi ngờ rằng nó sẽ không có nhiều tác động trực tiếp đến quan hệ Mỹ-Nga.
Đầu tháng 12, Cố vấn An ninh Quốc gia Nhà Trắng Jake Sullivan cho biết Mỹ không xem xét khả năng cung cấp vũ khí hạt nhân cho Ukraine và chỉ tập trung cung cấp vũ khí thông thường cho Kiev.
Vào ngày 21 tháng 11, Tổng thống Putin cho biết Nga đã bắn tên lửa đạn đạo siêu thanh Oreshnik vào nhà máy Yuzhmash ở thành phố Dnepropetrovsk (còn gọi là Dnipro) của Ukraine để đáp trả việc Kiev sử dụng vũ khí tầm xa của Mỹ và Anh để tấn công lãnh thổ Nga.
Ông Putin sau đó nhấn mạnh rằng tên lửa Oreshnik, khi được sử dụng trong các cuộc tấn công hàng loạt, có sức mạnh tương đương với việc sử dụng vũ khí hạt nhân.
Tổng thống Nga nhấn mạnh rằng một số lượng đủ các hệ thống vũ khí tiên tiến này sẽ khiến việc sử dụng vũ khí hạt nhân trở nên không cần thiết.
