Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam bày tỏ: Cứ đến ngày 18/5 - ngày Khoa học và Công nghệ thì ông lại xem năm vừa rồi giới khoa học công nghệ đã có những nỗ lực gì và cần phải làm những gì để khoa học công nghệ thực sự trở thành động lực phát triển như các văn bản của Đảng, Chính phủ và tất cả mọi người vẫn nói.
Theo Phó Thủ tướng, hoạt động KH&CN trong những năm qua đã có những bước đổi mới rất đáng mừng, điều đó thể hiện rất rõ khi trong hội trường nơi tổ chức lễ trao giải này có mặt đông đảo nhà khoa học, những người làm khoa học không chuyên, cộng đồng khởi nghiệp (start-up) và đặc biệt là doanh nghiệp.
Những nỗ lực chung, những cố gắng trong thời gian qua giúp toàn xã hội không chỉ quan tâm, mà thực sự tham gia vào hoạt động KH&CN, từng bước khai thác được tiềm lực sức trẻ của Việt Nam, từng bước đưa cộng đồng doanh nghiệp vào vai trò trung tâm của nghiên cứu, của hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia.
Theo Phó Thủ tướng, trong điều kiện còn khó khăn về cơ chế chính sách cũng như quan niệm xã hội, những kết quả đạt được trong nghiên cứu khoa học là rất đáng ghi nhận, như số lượng công trình nghiên cứu công bố trên các tạp chí ISI giai đoạn 2011-2016 tăng ở mức gần 20%.
Hay theo số liệu thống kê của Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới (WIPO), số bằng sáng chế được cấp của Việt Nam giai đoạn 2011-2015 đã tăng liên tục từ 53 (năm 2011) lên đến 88 (năm 2015), tăng 65%.
Tuy phấn khởi, nhưng theo Phó Thủ tướng, so sánh với các nước trong khu vực, số lượng bài báo khoa học của Việt Nam trên các tạp chí ISI chỉ bằng 1/3 Thái Lan, 1/4 Malaysia, và 1/5 Singapore.
Số lượng bằng sáng chế được cấp của Việt Nam cũng chỉ bằng 1/3 Thái Lan, 1/11 Malaysia, 1/30 Singapore, 1/1.240 Hàn Quốc và bằng 1/3170 Trung Quốc.
Đặt câu hỏi cho các đại biểu tại buổi lễ có “trăn trở và day dứt không”, Phó Thủ tướng đề nghị, bên cạnh những giải pháp đồng bộ từ thể chế kinh tế, chính sách thuế, tài chính, đầu tư, phải làm mạnh mẽ hơn 3 việc.
Thứ nhất, dù nguồn lực đầu tư cho KH&CN còn có hạn, nhưng nếu sử dụng tốt thì kết quả sẽ tốt hơn rất nhiều. Muốn làm được điều đó, cần công khai minh bạch tất cả các khâu từ lúc đặt ra đề tài, cho đến quá trình làm, lấy ý kiến phản biện và kết quả.
Theo Phó Thủ tướng, việc công khai có ý nghĩa rất quan trọng, nếu đề tài tốt sẽ được chia sẻ trong cộng đồng xã hội, trong DN để ứng dụng và không phải nghiên cứu lại. Trong khi đó, những đề tài không tốt, không thiết thực, không chất lượng thì sẽ được cộng đồng nhìn nhận, đánh giá.
Thứ hai là cần khuyến khích các trường ĐH, sinh viên trẻ, vừa tốt nghiệp cũng như tạo môi trường, hỗ trợ cần thiết để sẵn sàng hiến thân cho khoa học, khởi nghiệp sáng tạo. Cùng với trách nhiệm chung trong việc phát triển doanh nghiệp, Bộ KH&CN cần đặc biệt chú trọng tới việc phát triển cộng đồng doanh nghiệp khởi nghiệp, start-up theo đúng quan niệm quốc tế.
Thứ ba là nâng cao nhận thức chung về khoa học, theo Phó Thủ tướng, cần làm cho sự hiểu biết, kiến thức của toàn xã hội về khoa học được nâng lên.
Bằng những công cụ cần thiết đặc biệt là công nghệ thông tin, cần làm cho toàn dân, không chỉ là các nhà khoa học, nhà quản lý, sinh viên mà kể cả những người dân bình thường, được phổ biến, trang bị kiến thức KH&CN cần thiết để sống khỏe mạnh, an toàn, làm việc với hiệu quả cao hơn.
Lấy ví dụ về khái niệm thông minh nhân tạo thoạt nghe rất cao siêu, trong đó có xử lý giọng nói, nhưng hiện nay cộng đồng khoa học trẻ đã tạo ra nhiều ứng dụng để bất cứ người dân nào với chiếc điện thoại thông minh cũng có thể sử dụng để hỏi đường, hỏi các thông tin cần thiết.
Phó Thủ tướng cho rằng nếu có thể làm được các ứng dụng để hỏi kiến thức về giữ gìn sức khỏe, luật pháp, canh tác thì sẽ tốt biết bao nhiêu...
Để từng bước hiện thực hóa việc này, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cũng cho biết, ngày 18/5, ông đã ký quyết định Đề án “ Xây dựng một hệ trí thức Việt số hóa”.
Thực hiện đề án này sẽ huy động được cộng đồng các nhà khoa học, cộng đồng các bạn trẻ yêu khoa học, tất cả mọi người cùng tham gia để chúng ta dựa trên các thành tựu chung của khoa học nhân loại và của Việt Nam.
Chúng ta sẽ hệ thống hóa lại, đặc biệt là khuyến khích các bạn trẻ viết rất nhiều các ứng dụng để khai thác toàn bộ kho tàng dữ liệu đó, phục vụ cho nhu cầu thiết thực của tất cả mọi người.
“Nếu khoa học không phát triển, đất nước Việt Nam sẽ tụt hậu, đó là điều chắc chắn”- Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam khẳng định.
