Các nhà khoa học Mỹ hiện đang thử nghiệm một phương pháp điều trị mới đem lại nhiều kết quả khả quan và bí kíp của phương pháp này liên quan đến… giun sán.
Cải thiện nhờ trứng sán tóc
Thí nghiệm tiến hành mười một năm trước của tập thể các chuyên gia về bệnh tiêu hóa-dạ dày thuộc Đại học Iowa đã trở thành nền tảng cho liệu pháp giun sán (helmintho therapy).
Họ kêu gọi sự tham gia của nhiều tình nguyện viên là những người bị viêm đại tràng, dạng bệnh mạn tính với triệu chứng thường xuyên tiêu chảy, đôi lúc chảy máu đường tiêu hóa với những cơn đau quặt ruột. Những người tham gia nghiên cứu trung bình đã mắc bệnh chín năm.
“Chuyên điều trị các chứng bệnh tự miễn rất khó chữa như viêm ruột Lesniewski-Crohn và viêm đại tràng nhiều năm, tôi biết mãi đến Thế kỷ XX, những bệnh này mới bắt đầu trở thành vấn đề nan giải tại Mỹ và Châu Âu - TS Joel Weinstock, Trưởng khoa Bệnh Tiêu hóa-Dạ dày thuộc Trung tâm Y học Tufts, khẳng định.
“Một trăm năm là thời gian quá ngắn để bệnh có thể mang tính di truyền. Xem ra cần phải tìm nguyên nhân trong yếu tố môi trường. Tiếc rằng bất chấp nhiều nỗ lực vẫn không thể xác định các yếu tố tác động bên ngoài gây bệnh”.
TS Weinstock đã đi đến kết luận nguyên nhân gây bệnh có thể không phải là tác nhân bên ngoài. Vấn đề là sự vắng bóng yếu tố đến nay vẫn bảo vệ chúng ta trước những bệnh đã kể.
Thậm chí nhà khoa học đã nghĩ đến khả năng chính ký sinh trùng là yếu tố gây tác động đó. Với tư cách một chuyên gia về bệnh tiêu hóa-dạ dày, hơn 20 năm qua, TS Weinstock tiếp xúc với ký sinh trùng đường tiêu hóa. “Chúng ta đã biết, ký sinh trùng có khả năng làm suy yếu phản ứng miễn dịch. Vậy nên chúng tôi bắt đầu đặt câu hỏi liệu giun sán có thể giúp nạn nhân đường tiêu hóa thoát khỏi nguy cơ bị tàn phá bởi hệ miễn dịch”.
Biết rõ phương án của mình sẽ gây nhiều tranh cãi, thậm chí bị phản đối, khi thiết kế thí nghiệm, nhà khoa học Mỹ đã chọn ký sinh trùng lành tính nhất. Đấy là một loài sán tóc ký sinh chủ yếu trong cơ thể lợn có tên Trichuris suris. Cho dù có họ gần với loài sán tóc ký sinh trong cơ thể người, sán lợn không có khả năng nhân bản và chỉ tồn tại vài ba tuần.
Tiếp theo, TS Weinstock triển khai công đoạn đưa trứng sán tóc (TSO) vào cơ thể người bệnh viêm đại tràng mạn tính. Tất cả tình nguyện viên đều được nhận viên con nhộng nhưng chỉ có một nửa uống vào bụng viên TSO đích thực; nửa còn lại uống viên placebo hay còn gọi là giả dược (thuốc vờ).
Kết quả chỉ 17% bệnh nhân uống giả dược cảm thấy cải thiện rõ rệt. Trái lại tỷ lệ này lên tới 47% trong nhóm nuốt trứng sán tóc đích thực.
Không chỉ chữa viêm ruột
Cùng thời gian trên, tại Argentina, các nhà khoa học công bố kết quả quan sát ngẫu nhiên sau năm năm theo dõi những người mắc bệnh đa xơ cứng.
Chứng bệnh có tên Latin Sclerosis multiplex, một trong những bệnh tự miễn nguy hiểm nhất. Các bác sĩ sở tại phát hiện những bệnh nhân trong thời gian được theo dõi tình cờ bị nhiễm giun sán hiếm khi bị bệnh tái phát. Không những thế, mô thần kinh của họ (bị hệ miễn dịch tấn công) cũng ở trạng thái tốt hơn so với người cùng chứng bệnh không nhiễm ký sinh trùng.
Bài viết về phát hiện kỳ lạ đã đăng trên Tạp chí Miễn dịch Thần kinh (Journal of Neuroimmunology) năm 2011 nhấn mạnh: “Mọi chứng cứ cho thấy đường tiêu hóa bị nhiễm giun sán đã phát huy tác dụng kìm hãm phản ứng tích cực thái quá của hệ miễn dịch, nguyên nhân chính dẫn đến bệnh hiểm đa xơ cứng”.
Giải pháp liều mạng
Bệnh viêm ruột nan y có tên Lesniewski-Crohn thường tấn công ruột nhưng cũng có thể đánh phá bất cứ bộ phận nào khác thuộc hệ tiêu hóa - từ vòm miệng đến hậu môn. Những cơn đau quặn bụng, tiêu chảy, sốt cao và chán ăn chỉ là màn dạo đầu. Những di chứng của nó còn bi thảm hơn nhiều.
Herbert Smith mô tả chi tiết chuyện chiến đấu với bệnh trong website của mình trên Facebook.
Các bác sĩ điều trị buộc phải mổ cấp cứu, cắt bỏ đoạn ruột bị tổn thương. Áp dụng liệu pháp kháng sinh liều cao hậu phẫu đã giúp cải thiện sức khỏe bệnh nhân trong một năm sau. Đến khi bệnh tái phát, bác sĩ buộc phải cắt bỏ đoạn ruột tiếp theo. Tuy nhiên, không thể lập lại thủ thuật này vô hạn khi độ dài ruột chỉ là hữu hạn. Bộ ruột Smith bị cắt hai phần ba trở nên hấp thụ rất khó khăn các chất dinh dưỡng.
Biết rõ tình cảnh của mình, nạn nhân hoảng loạn cầu cứu sự trợ giúp. Smith may mắn tìm được thông tin về công trình nghiên cứu của TS Weinstock và tha thiết đặt hàng liều trứng sán tóc (TSO) khi ấy vẫn chưa được phép sử dụng rộng rãi.
Liệu pháp không rẻ tiền. Liều trứng sán cho ba tháng chữa trị lên tới năm nghìn USD. Ngay khi nhận được thuốc, bệnh nhân hăm hở uống ngay liều đầu tiên. Các triệu chứng khó chịu thuyên giảm dần sau thời gian ngắn và cuối cùng mất hẳn.
Nhưng, sau ba tháng, những triệu chứng khó chịu bỗng tái diễn. Smith không có tiền mua liều thứ hai và cơn ác mộng đã quen lại xuất hiện, thậm chí còn tệ hơn. Ruột anh bị co thắt, đường kính nhiều đoạn chỉ còn xấp xỉ một milimeter. Những cơn đau quặn ruột còn dữ dội hơn.
Khi ấy Smith đọc bài về nhà khoa học Anh Quốc trong thời gian làm việc tại Châu Phi, TS Jaspeer Lawrence, người chủ động đưa sán vào cơ thể mình để tự chữa bệnh dị ứng và hen suyễn. Giải pháp liều mạng đã mang lại hiệu quả.
Smith liên hệ với Lawrence, nhà khoa học khi ấy đã điều hành công ty chuyên bán ấu trùng sán tại California, và mua một liều kèm chỉ dẫn tự áp dụng. Quãng trên dưới hai tháng, khi lũ sán khu trú ổn định trong đường tiêu hóa Smith, những triệu chứng bệnh hiểm thuyên giảm và mất hẳn. Ngạc nhiên hơn, tình trạng dị ứng thức ăn, bệnh hành hạ anh nhiều năm, cũng không còn.
Bệnh viêm ruột nan y có tên Lesniewski-Crohn thường tấn công ruột nhưng cũng có thể đánh phá bất cứ bộ phận nào khác thuộc hệ tiêu hóa - từ vòm miệng đến hậu môn.
Không phải uống thuốc
Một năm sau khi Smith tự đưa ấu trùng sán vào cơ thể, những triệu chứng khó chịu của bệnh hiểm Lesniewski-Crohn hoàn toàn biến mất. Anh không phải uống tất cả các loại thuốc được kê trước đó để chữa chứng bệnh này.
Trước đây Smith mỗi ngày uống 30 viên, bây giờ không viên nào. Cân nặng cơ thể tăng dần. Từ 50 kilo nay lên đến 70 kilo. Và, quan trọng nhất, bây giờ Smith có thể thoải mái ăn những gì bản thân thèm, thậm chí cả những sản phẩm giấu chất xơ vốn từng bị cấm tiệt.
Vẫn cần thận trọng
Có thể tìm trên Internet không ít chuyện ký sinh trùng giúp con người loại bỏ bệnh dị ứng, hen suyễn, viêm ruột Lesniewski-Crohn. Tuy nhiên, đa số bác sĩ vẫn hoài nghi liệu pháp giun-sán, nhất là với trường hợp tự đưa vào cơ thể ấu trùng sán như hai nhân vật đã kể trong bài viết.
Chữa trị bằng ký sinh trùng là liệu pháp không thể áp dụng đại trà nhưng, với một số người, có thể cứu mạng sống.
GS McKay hy vọng các nhà khoa học sẽ xác định giun sán sử dụng những hợp chất gì để hạn chế phản ứng tích cực thái quá của hệ miễn dịch. Như vậy, bằng việc tái tạo những hợp chất này, chúng ta sẽ có biệt dược phát huy tác dụng y hệt song dễ kiểm soát hơn hẳn so với đưa ký sinh trùng vào đường tiêu hóa.
Những bệnh tự miễn giun sán có thể chữa trị
Như đến nay đã xác định, ký sinh trùng có thể tỏ ra hiệu quả trong cuộc chiến với các bệnh tấn công những bộ phận sau của cơ thể:
1. Vòm bụng. Đường tiêu hóa là địa bàn, nơi giun sán dựng lều trại. Vậy nên không có gì lạ khi chuyên gia sử dụng chúng chống lại những dạng viêm ruột dị thường, thí dụ bệnh Lesniewski-Crohn, viêm loét ruột hoặc hội chứng ruột mẫn cảm thái quá.
2. Não. Một số nghiên cứu suy ra ký sinh trùng có thể hỗ trợ trong chữa trị đa xơ cứng, trầm cảm, và tự kỷ. Tại Đại học Y Albert Einstein đang tiến hành thử nghiệm lâm sàng về sử dụng liệu pháp giun sán trong chữa trị tự kỷ.
3. Khớp. Viêm thấp khớp rất khó chữa trị. Thậm chí cả thuốc steroid với nhiều trường hợp cũng không phát huy tác dụng. Các nhà khoa học đang tiến hành thí nghiệm sử dụng ký sinh trùng điều trị chứng bệnh này trên đàn chuột. Kết quả rất hứa hẹn.
4. Da. Các bác sĩ cho rằng nguyên nhân eczema là hệ miễn dịch bị rối loạn và giun sán có thể phát huy tác dụng điều chỉnh. Các nhà nghiên cứu đang tiến hành thử nghiệm trên cơ thể động vật.
5. Phổi. Cơn hen suyễn kinh điển xuất hiện do phản ứng tích cực thái quá của phế quản với đòn đánh tưởng tượng hoặc có thực xảy ra với cơ quan này. Các nhà nghiên cứu ở Brasilia nhận thấy việc đưa vào cơ thể kháng nguyên giun sán phát huy tác dụng giảm thiểu phản ứng tích cực thái quá của phế quản. Tối thiểu, với chuột thí nghiệm, mối quan hệ đó được quan sát khá rõ.
