Chật vật xoay xở thị trường, nhân sự
Năm 2007, chị Nguyễn Thị Thắm (xã Trung Chính, tỉnh Thanh Hoá) cùng nhiều người dân địa phương hào hứng tham gia chương trình nâng cao quyền tự chủ cho phụ nữ do một tổ chức phi chính phủ tài trợ. Chương trình hướng đến mục tiêu khôi phục nghề mây tre đan truyền thống, qua đó tạo việc làm và cải thiện thu nhập cho người dân nông thôn.
Thế nhưng, sản phẩm làm ra khi đưa đi cung cấp, thu nhập rất thấp. Thời điểm đó, chị cho biết, ba chuyến hàng giao cho khách không bằng thu nhập của một ngày từ nghề may trước đây của chị. Tháng đầu tiên, chị chỉ nhận được 72 nghìn đồng tiền công, trong khi chi phí xăng xe để chở hàng đi nhập còn cao hơn số tiền đó.
Khi nghề mây tre đan không mang lại hiệu quả kinh tế như kỳ vọng, lãnh đạo huyện Nông Cống (tên gọi cũ) đã chủ động tìm hướng đi mới bằng việc tổ chức cho người dân ra tỉnh Ninh Bình học nghề đan cói.
Chị Thắm không chỉ theo sát quá trình học nghề mà còn mời thợ lành nghề, giáo viên dạy nghề về tận cơ sở, lo nơi ăn chốn ở để họ yên tâm giảng dạy. Các sản phẩm làm ra đều được thu mua đúng hẹn. Giai đoạn này, dù thu nhập còn khiêm tốn nhưng đó là động lực để bà con bám nghề.
Tuy nhiên, theo chị Thắm, nghề thủ công mỹ nghệ cũng lắm nỗi gian truân, nhất là chuyện đầu ra lúc có, lúc không. “Mình chủ động làm ra sản phẩm, nhưng bán lại phụ thuộc vào người khác. Có lần họ vin đủ lý do để không nhận hàng, mình đành ôm nguyên cả lô. Hàng ế thì ế, nhưng tiền công trả cho bà con vẫn phải lo đủ. Có thời điểm, bà con trong hợp tác xã phải nghỉ cả tháng trời vì không có việc”, chị Thắm kể.
Thương bà con, chị Thắm lại lặn lội ngược xuôi tìm việc làm thay thế, từ việc khâu bóng thể thao cho đến nghề làm cơi trầu, sau cùng vẫn quay về với đan lát, cái nghề mà bà con đã quen tay, quen nếp.
Năm 2010, chị Thắm cùng bà con thành lập Hợp tác xã thủ công mỹ nghệ Tân Thọ do chị làm giám đốc. Tuy nhiên, khác với giai đoạn mới vào nghề, để chắc chắn đầu ra, chị Thắm cùng bà con đã trực tiếp sản xuất và chào hàng tiếp thị mà không phụ thuộc vào đơn hàng của các đơn vị trung gian. Mặt hàng chủ lực của Hợp tác xã khi ấy là giỏ tích (giỏ đựng ấm trà).
Thành phẩm làm ra không để trong kho chờ người đến mua, chị tự mình mang từng mẻ hàng đi khắp các phiên chợ, hội chợ thủ công mỹ nghệ trong và ngoài tỉnh. Gặp ai, chị cũng kiên trì giới thiệu sản phẩm, giải thích về cách làm, chất liệu và công dụng từng chiếc giỏ, đồng thời đứng ra cam kết với đơn vị bán hàng: Nếu sản phẩm làm ra không bán được, Hợp tác xã sẽ thu lại, không để ai bị lỗ vốn hay mất công vô ích. Thời điểm đó, có ngày Hợp tác xã bán được hơn 30 triệu đồng tiền giỏ tích.
Không chỉ dừng lại ở sản phẩm giỏ tích, chị Thắm còn cùng bà con Hợp tác xã nghiên cứu, sáng tạo thêm nhiều mặt hàng thủ công mỹ nghệ khác, phù hợp với nhu cầu thị trường và thị hiếu người tiêu dùng. Hợp tác xã cũng chủ động nhận mẫu đặt hàng từ các doanh nghiệp, linh hoạt thay đổi mẫu mã, kích thước, chất liệu để đáp ứng yêu cầu của đối tác.
Với sự kiên trì, nhạy bén và tâm huyết với nghề, chỉ sau một thời gian ngắn, cái tên “giỏ tích Tân Thọ” đã dần phủ sóng khắp cả nước, có thời điểm xuất đi hàng chục nghìn sản phẩm mỗi tháng.
Nơi nương tựa của nhiều phụ nữ đơn thân, khuyết tật
Điểm đặc biệt làm nên Hợp tác xã thủ công mỹ nghệ Tân Thọ không chỉ nằm ở những sản phẩm tinh xảo từ đôi bàn tay khéo léo, mà còn ở chính những con người nơi đây. Hợp tác xã có tới 80% là những người có tuổi, phụ nữ đơn thân, người khuyết tật... Họ tìm đến nhau như những mảnh ghép nương tựa, cùng nhau dựng xây một mái nhà chung bằng tình thương, sự sẻ chia và lòng kiên cường trước nghịch cảnh. Tại Hợp tác xã, mọi chi phí liên quan đến đào tạo, dạy nghề đều do Hợp tác xã đứng ra lo liệu.
Chị Nguyễn Thị Thắm, Giám đốc Hợp tác xã thủ công mỹ nghệ Tân Thọ (xã Trung Chính, tỉnh Thanh Hoá) chia sẻ: “Nhiều lao động xem Hợp tác xã giống như một mái nhà thứ hai - nơi những người yếu thế tìm lại được chỗ đứng, được làm việc, được ghi nhận và có thu nhập ổn định từ chính đôi tay mình”.
Chị Thắm nghẹn lời khi nhắc đến một trong những lao động đặc biệt nhất của Hợp tác xã đó là chị Thơm - một phụ nữ đơn thân, mang đôi chân khuyết tật bẩm sinh. Dù vậy, chị Thơm lại là chỗ dựa duy nhất cho cả gia đình gồm mẹ già yếu, đứa cháu mồ côi và cậu con trai đang học đại học tận Hà Nội. Không than thân trách phận, chị mở một quán tạp hóa nhỏ ở đầu làng để kiếm đồng ra đồng vào. Rảnh rỗi, chị lại ra đồng bóc lá mía thuê, tối đến lặng lẽ ngồi đan lát từng sản phẩm mây tre đan để kiếm thêm thu nhập.
Nhờ có nghề mây tre đan, mỗi tháng chị Thơm có thêm 4-5 triệu đồng. Với người khác có thể là nhỏ, nhưng với chị Thơm, đó là cả một tài sản lớn.
Sau nhiều năm gây dựng và phát triển, Hợp tác xã thủ công mỹ nghệ Tân Thọ từ một cơ sở nhỏ lẻ ban đầu với vài chục lao động, đến nay đã vươn lên thành một thương hiệu có tiếng trong ngành hàng thủ công mỹ nghệ, tạo việc làm ổn định và thu nhập đều đặn cho hơn 500 lao động địa phương với mức thu nhập từ vài triệu đồng đến 7 triệu đồng/tháng.
Bình quân mỗi năm, Hợp tác xã xuất sang thị trường các nước cả triệu sản phẩm bắt mắt như bức tranh treo tường, túi xách, giỏ xách hoa quả, rổ rá, đĩa để đồ, thùng đựng đồ, thảm, dép… và đạt doanh số hàng chục tỷ đồng. Hợp tác xã thủ công mỹ nghệ Tân Thọ sở hữu 3 sản phẩm OCOP 4 sao gồm: Đĩa cói, sọt cói, chậu cói. Các sản phẩm do Hợp tác xã làm ra đều xuất khẩu ra nước ngoài, chủ yếu là Mỹ, Đức và một số nước châu Á.
