Ở phiên xử phúc thẩm, Tòa án nhân dân TPHCM tuyên hủy toàn bộ bản án của TAND huyện Bình Chánh để điều tra, xét xử lại, vì hàng loạt sai sót nghiêm trọng.
Lừa bán đất lấy 250 triệu?
Bà Lương Thị Nga có mảnh đất 56 m2 ở xã Bình Hưng, huyện Bình Chánh, TPHCM. Ngày 9/9/2009, bà Nga thuê Lê Trọng Hoàng xây một căn nhà cấp 4 trên phần đất. Bà Nga giao cho Hoàng các giấy tờ liên quan đến việc nhận chuyển nhượng quyền sử dụng phần đất này để làm thủ tục xin giấy phép xây dựng.
Đầu năm 2010, do cần tiền nên bị cáo Hoàng nảy sinh ý định sử dụng căn nhà đã nêu để làm phương tiện lừa đảo chiếm đoạt tài sản của bà Lâm Thị Thu Trang. Hoàng nói dối bà Lâm Thị Thu Trang rằng Hoàng đã mua lô đất này giá 200 triệu đồng, muốn bán lại cho bà Trang.
Để bà Trang tin, Hoàng đưa bà Trang hợp đồng giả thể hiện là bà Nga chuyển nhượng đất cho Hoàng cùng với các giấy tờ mà trước đó bà Nga đã đưa. Bà Trang đồng ý mua và đưa Hoàng 250 triệu đồng. Sau khi nhận đất, bà Trang làm nhà, làm thủ tục xin cấp điện sinh hoạt và lấy số đồng hồ điện.
Sau đó, Hoàng nói với bà Nga rằng đã làm nhà xong. Bà Nga thanh toán cho Hoàng 73 triệu đồng (trong đó gồm 60 triệu đồng theo hợp đồng đã giao kết và 13 triệu đồng chi phí phát sinh theo đề nghị của Hoàng).
Đồng thời, để che giấu tiếp hành vi lừa đảo, Hoàng vờ hỏi bà Nga để mua lại căn nhà với giá 770 triệu đồng. Sau đó, Hoàng đặt cọc 10 triệu đồng và hẹn ngày trả hết số tiền còn lại cho bà Nga. Vài ngày sau, Hoàng đưa thêm 60 triệu đồng rồi cắt liên lạc.
Sau nhiều lần liên lạc với Hoàng không được, bà Nga đến căn nhà đã xây thì nhà đang có người khác ở. Cuối năm 2011, bà Nga khởi kiện tranh chấp hợp đồng mua bán nhà tại TAND huyện Bình Chánh. Trong quá trình giải quyết, tòa xét thấy có dấu hiệu tội phạm nên kiến nghị khởi tố Hoàng vào tháng 2/2019.
Ngày 2/4/2020, Viện KSND huyện Bình Chánh ra quyết định truy tố Lê Trọng Hoàng tội lừa đảo chiếm đoạt tiền của bà Trang. TAND huyện Bình Chánh xác định bà Trang là bị hại, còn bà Nga là người liên quan. Tòa xử phạt bị cáo Hoàng 9 năm tù về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản, buộc trả lại bà Trang 250 triệu đồng…
Hàng loạt sai sót của cấp sơ thẩm
Ngày 30/9/2020, ở phiên xét xử phúc thẩm, TAND TPHCM đã hủy toàn bộ bản án của TAND huyện Bình Chánh để điều tra, xét xử lại.
Đồng thời, Tòa án cấp phúc thẩm chỉ ra hàng loạt sai sót trong quá trình điều tra, xét xử của cấp sơ thẩm. Cụ thể, bị cáo Lê Trọng Hoàng là người đang phải chấp hành bản án số 50/2017/HSST ngày 21/2/2017 của TAND TPHCM, với mức án 30 năm tù. Tuy nhiên, khi xét xử, Tòa án cấp sơ thẩm lại không tổng hợp hình phạt của bản án vừa nêu để buộc bị cáo phải chấp hành hình phạt chung là trái với quy định tại Khoản 1 Điều 51 Bộ luật hình sự năm 1999.
Mặt khác, Tòa án cấp sơ thẩm xử phạt bị cáo 9 năm tù nhưng lại xác định thời hạn chấp hành hình phạt tù tính từ ngày 7/2/2013 là không đúng quy định, mâu thuẫn, trùng lặp về thời hạn chấp hành hình phạt tù theo bản án 50/2017/HSST ngày 21/2/2017 của Tòa án nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh đã tuyên.
Sai phạm thứ hai mà Tòa án cấp phúc thẩm chỉ ra là phần đất mà bị cáo sử dụng làm phương tiện phạm tội đã được chuyển nhượng nhiều lần cho nhiều người. Sau khi bị cáo lừa bán cho bà Trang thì bà đã xây dựng nhà trái phép và chuyển nhượng cho người khác. Các giao dịch này đều không đúng pháp luật. Tuy có sự tranh chấp về phần đất đã nêu nhưng chưa đủ điều kiện để giải quyết trong cùng vụ án.
Mặt khác, bà Nga cũng đã khởi kiện bị cáo yêu cầu trả đất cho bà, vụ án đã được TAND huyện Bình Chánh thụ lý. Do đó, tòa án cấp sơ thẩm không giải quyết phần dân sự có liên quan đến phần đất sử dụng làm phương tiện phạm tội là có căn cứ. Tuy nhiên, việc tòa sơ thẩm tuyên “Tách yêu cầu dân sự của bà Trang và bà Nga để giải quyết bằng một vụ án khác” là không rõ ràng.
Bởi, bản án sơ thẩm không thể hiện yêu cầu của bà Trang là gì; không xác định rõ giải quyết bằng một vụ án khác theo trình tự tố tụng hình sự hay dân sự, hay là tiếp tục giải quyết vụ án dân sự do bà Nga đã khởi kiện mà tòa này đã thụ lý.
Ngoài ra, Tòa án cấp phúc thẩm cũng cho rằng chủ đất (đầu tiên) là người được tòa xác định là người liên quan. Tuy nhiên, trong quá trình điều tra, cơ quan điều tra không lấy lời khai của ông, mà lại lấy lời khai của con gái ông. Hai người khác cũng được tòa sơ thẩm xác định là người liên quan.
Tuy hai người này không còn cư trú tại địa phương, đi đâu không rõ nhưng khi thực hiện giao văn bản tố tụng, tòa lại gửi văn bản qua đường bưu điện là không đúng quy định tại Điều 138 BLTTHS 2015. Trong trường hợp này, tòa phải niêm yết công khai văn bản tố tụng theo quy tại Điều 140 BLTTHS 2015.
Theo tài liệu có trong hồ sơ, sau khi lừa bà Trang, bị cáo Hoàng lại nói với bà Nga rằng đã làm xong nhà và yêu cầu bà Nga thanh toán. Vì tưởng thật, bà Nga đã đưa 73 triệu đồng. Hành vi này có dấu hiệu của tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản nhưng cơ quan tố tụng cấp sơ thẩm không làm rõ.
Theo Điểm đ Khoản 1 Điều 12 Nghị quyết 326/2016 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội thì bà Nga là người cao tuổi, thuộc đối tượng được miễn án phí. Tuy nhiên, việc miễn án phí phải thực hiện theo quy định tại Điều 14 và Điều 15 Nghị quyết này.
Bà Nga không có đề nghị miễn án phí nhưng tòa sơ thẩm lại không buộc bà Nga phải chịu án phí dân sự sơ thẩm là không đúng quy định.
Từ đó, Tòa án cấp phúc thẩm nhận định, việc điều tra ở cấp sơ thẩm là chưa đầy đủ mà cấp phúc thẩm không thể bổ sung được; những sai sót của Tòa án cấp sơ thẩm là nghiêm trọng nhưng không thuộc trường hợp Hội đồng xét xử phúc thẩm sửa án sơ thẩm.
Do vậy, căn cứ Điểm b Khoản 1 và Điểm đ Khoản 2 Điều 358 Bộ LTTHS năm 2015, cần hủy bản án sơ thẩm, để điều tra, xét xử lại.
