UBND TP HCM vừa đề nghị Bộ Giao thông vận tải, Bộ Tài chính, Tổng công ty Đường sắt Việt Nam được tiếp nhận công trình trụ sở Hỏa xa (136 Hàm Nghi, quận 1) để bảo tồn, kết hợp bố trí chức năng phù hợp quy hoạch.
Trụ sở Hỏa xa xây dựng năm 1914, gồm hai dãy nhà, bao bọc bởi đường Hàm Nghi, Huỳnh Thúc Kháng và công trường Quách Thị Trang, phía trước chợ Bến Thành. Khu vực này trước kia là Ga xe lửa Sài Gòn (năm 1978 được dời về quận 3) với các tuyến đường sắt tỏa đi Hà Nội, Lộc Ninh, Mỹ Tho...
Tòa nhà ban đầu có tên Bureau du Chemin de fer của Công ty Hỏa xa Đông Dương. Trước năm 1975, là trụ sở Bộ Giao Thông - Bưu Điện của chính quyền Sài Gòn.
Theo UBND TP HCM, nếu được tiếp nhận công trình thì tòa nhà ngoài bảo tồn sẽ đồng thời phục vụ làm nhà ga trung tâm điều khiển tích hợp các tuyến đường sắt đô thị, kết nối với không gian ngầm khu vực Bến Thành.
Trụ sở Hỏa xa được xây dựng theo kiến trúc Pháp với hai lầu mái ngói đỏ.
Phần chính giữa tòa nhà là mái nhọn nhô cao tạo điểm nhấn và cũng là trục đối xứng cho công trình. Mái nhà nhô ra với các dầm console chống đỡ nhằm tạo không gian thoáng đãng ở dưới. Nhìn tổng thể, mặt tiền tòa nhà tựa như một biệt thự kiểu Pháp.
Cửa sổ được thiết kế dạng vòm, cánh cửa bằng gỗ thường thấy trong kiến trúc Pháp. Những ô cửa sổ liên tiếp giúp không gian thông thoáng, phù hợp với khí hậu nóng ẩm của Việt Nam.
Cạnh mỗi cửa sổ ở tầng trên cùng đều trang trí bằng những bức phù điêu đắp nổi, được chế tác tinh xảo.
Cánh cửa chính vào tòa nhà dạng hình chữ nhật, làm bằng sắt với nhiều họa tiết mềm mại.
Bên trong tòa nhà gồm nhiều phòng ban của Công ty cổ phần Vận tải đường sắt Sài Gòn. Hành lang thiết kế có nhiều cửa sổ kéo dài đến tận trần để tránh tiếng ồn, ánh nắng, mưa gió.
Cầu thang chính xây dựng bằng bêtông với tông màu nâu, trắng chủ đạo. Lan can cầu thang xây theo kiểu lục bình, là loại hình sử dụng phổ biến trong các công trình kiến trúc cổ điển thường thấy ở biệt thự, khách sạn.
Hiện, phần tường ngoài của tòa nhà hơn trăm tuổi khá nhếch nhác khi bị vẽ bậy, bôi bẩn, lớp sơn bong tróc.
Một số mảng tường, mái ngói có dấu hiệu hư hỏng, nứt nẻ.
Hình ảnh tòa nhà trụ sở Hỏa xa năm 1926.
Hiện nay, tòa nhà là công trình thuộc danh mục kiểm kê di tích lịch sử, văn hóa trên địa bàn thành phố. Theo khoản 14, điều 1 Luật di sản văn hóa, công trình này đang được bảo vệ theo quy định của Luật di sản văn hóa để từng bước lập hồ sơ xếp hạng di tích theo quy định.
