Khắc phục điểm nghẽn cản trở phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao

Tọa đàm nằm trong khuôn khổ Đề tài khoa học thuộc Chương trình Khoa học Giáo dục cấp quốc gia “Nghiên cứu đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực Việt Nam trong cơ chế thị trường” của nhóm nghiên cứu Trường ĐH Ngoại thương.

Còn độ lệch cung – cầu

Trao đổi tại Tọa đàm, ông Phan Tâm - Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông đề cập đến độ lệch giữa cung và cầu nhân lực với băn khoăn: Quy mô đào tạo ngành CNTT mỗi năm không nhỏ, chỉ riêng Học viện Bưu chính Viễn thông (trực thuộc Bộ Thông tin và Truyền thông) mỗi năm tuyển sinh trên 3.000 sinh viên, còn rất nhiều trường khác đào tạo CNTT nhưng doanh nghiệp vẫn kêu thiếu, các doanh nghiệp CNTT giành giật nhân lực, thậm chí dẫn đến “phá giá” tuyển dụng.

Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông cho rằng, như vậy vẫn có độ lệch về cơ cấu cung - cầu: cơ cấu “cầu” khác so với cơ cấu “cung”; lệch về yêu cầu trình độ, kĩ năng giữa hai bên “cung” và “cầu”; bên “cung” chậm thay đổi để vận hành theo cơ chế thị trường. Để giải quyết vấn đề này, trước hết phải tiến hành công việc dự báo “cung”, dự báo “cầu”, để có có một dự báo tốt, hai bên phải ngồi với nhau để đưa ra mẫu số chung, sau khi xác định rõ về “cầu” thì xác định điểm nghẽn bên “cung”.

“” - ông Tâm nói.

Ông Phan Tâm - Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông phát biểu tại tọa đàm

PGS. TS Trần Thị Thái Hà - chủ nhiệm đề tài thuộc Chương trình Khoa học giáo dục “Nghiên cứu dự báo nhu cầu nguồn nhân lực làm cơ sở xây dựng chương trình đào tạo đến năm 2025” - cho biết, bất cập lớn nhất hiện nay của các cơ sở đào tạo là thiếu những liên kết cơ bản với nơi sử dụng, nguyên nhân là do thiếu thông tin, thiếu động lực kết nối và thiếu năng lực kết nối. Tính hội nhập và sự sẵn sàng cho cuộc cách mạng 4.0 cũng chưa đáp ứng được.

Ông Lê Quốc Doanh - Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thì trăn trở về lao động trong ngành. Ông cho biết, hiện nay số lượng doanh nghiệp nông nghiệp tăng nhanh, có nhu cầu nhân lực cao. Theo khảo sát sơ bộ, từ nay đến năm 2025 cần 10.000 cán bộ quản lý trong nông nghiệp; cần 80.000 cán bộ hợp tác xã nông nghiệp; 10 vạn nông dân có trình độ đào tạo; 6 vạn người làm dịch vụ kĩ thuật, sản xuất, kinh doanh các vật tư nông nghiệp. Cán bộ nghiên cứu cần 1.000 tiến sĩ, 8000 thạc sĩ trong toàn ngành.

“Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn có 38 trường đại học, cao đẳng, trường đào tạo bồi dưỡng và nhiều viện. Tuy nhiên, hiện nay việc tuyển sinh gặp khó khăn, các trường khi thấy nhu cầu của người học giảm, khó thu hút tuyển sinh thì bắt đầu có chuyển đổi, nhưng đang rất thụ động” - ông Lê Quốc Doanh cho hay.

Ông Doanh đề nghị Bộ GD&ĐT hỗ trợ để kết nối, định hướng lại chính sách đào tạo ngành nông nghiệp; chuyển đổi các ngành đào tạo nông nghiệp theo hướng đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động.

Quan tâm tới sự kết nối giữa chỉ số phát triển nguồn nguồn nhân lực với chỉ số phát triển kinh tế, GS Trần Thọ Đạt, Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế Quốc dân đưa ra hình ảnh so sánh giữa các địa phương: Bình Dương và Đồng Nai là hai địa phương có chỉ số phát triển kinh tế đứng đầu cả nước nhưng chỉ số về giáo dục, đào tạo nguồn nhân lực lại rất thấp, trong khi đó Nam Định ngược lại, dẫn đầu cả nước về chỉ số giáo dục, đào tạo nguồn nhân lực nhưng chỉ số phát triển kinh tế lại thấp. “Như vậy, sự lan tỏa nguồn nhân lực vào phát triển kinh tế chưa cao” - GS Đạt nhận định.

GS.TSKH Nguyễn Đình Đức, Trưởng ban Đào tạo đại học và sau đại học (Đại học QGHN) phát biểu tại tọa đàm

Sứ mạng của giáo dục và đào tạo là số một

Nhìn nhận vấn đề nhân lực trong sự chuyển động rất nhanh của thế giới số, ông Trương Gia Bình - Chủ tịch Tập đoàn FPT cho rằng, trong vòng 15-20 năm nữa chúng ta sẽ chuyển sang thế giới số, nhiều kĩ năng sử dụng trong thế giới hiện nay sẽ không cần trong tương lai. Do đó, hơn hết nào hết, chúng ta phải chuyển thật nhanh, thật tốc độ. Trong cuộc chuyển đổi này, sứ mạng của giáo dục và đào tạo là số một; giáo dục đại học là nền tảng và tiên phong để thực thi chính sách phồn vinh của đất nước. “Thành công đều do con người mà ra và người Việt Nam đang có lợi thế” - ông Trương Gia Bình nhấn mạnh.

Nói đến vấn đề nhân lực, ông Trương Gia Bình đặc biệt quan tâm đến việc hợp tác giữa nhà trường và doanh nghiệp; có cơ chế nào để các bên chủ động, thực hiện hiệu quả hoạt động hợp tác có tính gắn kết hữu cơ này, trong đó các trường phải đáp ứng nhanh, ngay lập tức được với nhu cầu nhân lực của doanh nghiệp. “Nếu hứa hẹn 3-4 năm, doanh nghiệp sẽ đi ngay” - Chủ tịch FPT cho hay.

Đề cập đến trách nhiệm của doanh nghiệp trong đào tạo nguồn nhân lực, GS.TSKH Nguyễn Đình Đức, Trưởng ban Đào tạo đại học và sau đại học (Đại học QGHN) cho rằng “chưa có nơi đâu doanh nghiệp được hưởng lợi như doanh nghiệp Việt Nam. Phải có đầu tư của doanh nghiệp quay ngược trở lại với hệ thống của chúng ta. Không chỉ đòi hỏi một phía”. Ông Nguyễn Đình Đức đồng thời nhắc đến những khó khăn của trường đại học trong thu hút nhân tài vì thiếu nguồn lực và đề cập đến giải pháp giao tự chủ cho các trường.

PGS. TS Trần Thị Thái Hà thì đưa ra 3 vấn đề cần thay đổi, đó là: Thay đổi trong cách dạy và cách học; thay đổi trong cách kiểm định, quản lý theo cách mới để tăng cường giám sát; thay đổi cách tổ chức trong nhà trường.