Sinh vật sống tích lũy và tái sản xuất thông tin. Đó chính là nguyên tắc quan trọng của cuộc sống, và cả sự tiến hóa.
Và con người đã sáng tạo ra một cách mới để làm việc này. Đó chính là thông tin kỹ thuật số, và đang phát triển với một tốc độ chóng mặt. Số người sử dụng Internet ngày càng tăng, cũng như những thiết bị kết nối với nó qua Internet of Things.
Thông tin kỹ thuật số có thể tự sao chép chính nó một cách hoàn hảo, tăng số bản sao qua từng lượt xem hay download, có thể được chỉnh sửa (đột biến), hay tổng hợp để tạo ra các gói dữ liệu mới.
Chúng cũng có thể biểu đạt qua trí thông minh nhân tạo. Những đặc điểm trên rất giống với cá thể sống. Vì thế chúng ta có lẽ nên bắt đầu coi công nghệ số giống như một sinh vật có thể tiến hóa.
Thông tin kỹ thuật số có thể tự nhân rộng với năng lượng gần như bằng không, với thời gian sản sinh cực nhanh. Trí thông minh nhân tạo có thể đánh bại ta trong chơi cờ.
Và hơn nữa, nó nhanh hơn ta, thông minh hơn ta trong một vài phạm trù, và đã có thể làm những việc mà quá phức tạp để ta có thể thực hiện một cách hiệu quả.
Với các nhà sinh vật học, điều này nghe chừng thế giới ảo có lẽ sẽ đánh bại con người hoàn toàn, như những gì ta tranh luận trên một nghiên cứu được xuất bản trên Trends in Ecology & Evolution.
Tăng trưởng thông tin
Bất kì thực thể mới phát triển đều gây ra những biến động cho sự sống trên Trái Đất. Thực tế, mọi quá trình chuyển đổi tiến hóa trong lịch sử của sự sống đều đến từ những thay đổi trong lưu trữ và truyền dẫn thông tin.
Và cuộc cách mạng số rõ ràng đã thay đổi cách mà thông tin được lưu trữ và truyền đạt.
Trữ lượng của internet hiện nay đã đạt đến 10^24 byte và vẫn đang tăng lên với 30% tới 40% mỗi năm, không hề có dấu hiệu suy giảm.
Trong vong 3,7 tỉ năm từ khi sự sống bắt đầu, thông tin trên cá thể sống (DNA) đã đạt ngưỡng tương đương 10^37 byte. Thông tin số sẽ đạt dung lượng này trong khoảng 100 năm tới. Sự tiến hóa chỉ xảy ra trong chớp mắt.
Kẻ thắng và thua cuộc
Với mỗi sự chuyển đổi tiến hóa, luôn có kẻ thắng và người thua. Và chúng ta sẽ phải tự hỏi rằng liệu quá trình chuyển đổi kỹ thuật số có gây nguy hại gì cho nhân loại. Ta vẫn luôn có lợi thế về nhận thức để trả lời câu hỏi này.
Ta đều biết rằng mỗi quá trình chuyển đổi tiến hóa trên trái đất đều khiến cho những kẻ chứa thông tin già cỗi thành kẻ tôi tớ. RNA vốn là thứ chứa thông tin đầu tiên. Cho đến khi DNA xuất hiện, vai trò của RNA đơn giản bị chuyển thành chuyển tiếp thông tin từ DNA tới tế bào.
Khi các tế bào phức tạp nảy sinh, chúng sẽ chiếm lấy những tế bào đơn giản hơn. Những tế bào cũ sẽ trở thành nguồn phát năng lượng (ty thể) hay pin mặt trời (lục lạp), phục vụ cho nhu cầu của những loại tế bào mới.
Sự chuyển đổi tiếp theo sản sinh một sinh thể đa bào. Hầu hết các tế bào không di truyền thông tin của chúng cho thế hệ tiếp theo, nhưng sẽ tồn tại chỉ để hỗ trợ số ít tế bào làm được việc này.
Sự phát triển của hệ thần kinh có thể thu thập thông tin từ môi trường tạo ra một lợi thế cực lớn cho động vật. Và việc này đã đạt tới cực đại trong quần thể loài người, với việc truyền dẫn thông tin qua các thế hệ, bằng ngôn ngữ và văn hóa.
Điều này khiến cho nhân loại có thể thống trị hành tinh, như việc ta đã gây ra một kỷ nguyên địa chất mới, kỷ nguyên của con người (Anthropocene).
Sự tuyệt chủng
Và bài học về lịch sử tiến hóa đã quá rõ ràng. Việc chuyển đổi trong cách thông tin được nhân rộng và lưu trữ thường khiến cho những sinh vật đang tồn tại bị tuyệt chủng, cũng có thể là sự kí sinh, hay viễn cảnh tươi đẹp nhất, là một hợp tác xã quần thể, cùng nhau tồn tại.
Những nhà lãnh đạo toàn cầu đã cảnh báo về sự nguy hiểm của robot quân sự đang dần chiếm lấy thế giới, làm ta nhớ lại những bộ phim viễn tưởng kinh hoàng như The Terminator.
Càng ngày chúng ta càng kết nối nhiều hơn với thế giới ảo qua những thiết bị, và việc kết nối trực tiếp tới thẳng bộ não sẽ không còn xa vời. Nếu ta có thể dung hợp não bộ với internet, thì việc có được những nhận thực và khả năng mới là hoàn toàn có thể.
Nhưng ta cũng sẽ mất đi nhận thức của mình về việc đâu là “ta” và đâu là “thực” (The Matrix, Inception), hay phơi mình ra trước những kí sinh trùng ảo.
Từ việc hoạt động và trạng thái sinh lý của ta luôn được theo dõi, đánh dấu và phân tích, thì suy nghĩ và hành động của ta cũng sẽ dự đoán được. Hệ thống thông tin sinh hóa có thể sẽ trở thành một mắt xích dự đoán trong một xã hội được quản lý bởi kỹ thuật số.
Hệ thống tự quyết và trí thông minh nhân tạo bắt chước não bộ của con người, và tương tác với ta trong đời thường. Chúng tự quyết định xem những quảng cáo nào trên internet hướng đến chúng ta, thực hiện phần lớn các giao dịch chứng khoán và vận hành lưới điện. Chúng cũng mang một vai trò rất lớn trong việc chọn bạn đời của con người qua những trang hẹn hò trên internet.
Có thể giờ ta vẫn chưa cần thiết để cảm thấy rằng mình chỉ là những con robot xác thịt của chúa tể số, những cuộc sáp nhập giữa con người và thế giới ảo đã bước qua điểm mà ta có thể quay đầu lại.
Trong sinh học, việc dung hợp giữa hai sinh vật chẳng liên quan tới nhau được gọi là cộng sinh. Trong tự nhiên, mọi cộng sinh đều có xu hướng biến thành mối quan hệ ký sinh, nơi một sinh vật sẽ có điều kiện thuận lợi hơn kẻ còn lại.
Ta sẽ phải bắt đầu nghĩ về việc Internet chính là một sinh vật có thể tiến hóa. Cho dù chúng có hợp tác hay cạnh tranh với ta hay không thì đó đều là vấn đề đáng phải quan tâm.
