Hà Tĩnh: Người nuôi hươu 'hái lộc, đếm tiền'

Niềm vui đầu năm

Từ đầu tháng Giêng cho đến cuối tháng 3 Âm lịch hàng năm, khi những chiếc sừng non mềm mại phủ lớp lông tơ trắng muốt của những đàn hươu nhú lên, người chăn nuôi ở huyện miền núi Hương Sơn, Hà Tĩnh lại hy vọng về một mùa bội thu. Nhung hươu, được ví như “vàng mềm” của núi rừng, chỉ xuất hiện 1 - 2 lần/năm trên mỗi con hươu đực trưởng thành, khiến sản vật này càng thêm quý giá.

Gia đình ông Bùi Văn Lộc (xã Sơn Tây) năm nay đón mùa nhung rực rỡ với 6 con hươu cho lộc. “Cả năm chăm sóc tỉ mỉ, giờ mới thấy trái ngọt. Chỉ riêng mùa này, gia đình tôi thu về hơn 100 triệu đồng”, ông Lộc cười rạng rỡ.

Câu chuyện của ông Lộc không phải cá biệt. Nghề nuôi hươu lấy nhung ở Hương Sơn đã tồn tại hàng trăm năm, trải qua bao thăng trầm từ thời “hươu sao đắt hơn vàng” những năm 1980 đến giai đoạn khủng hoảng do thiếu kỹ thuật. Giờ đây, nhờ áp dụng khoa học, nhiều hộ như ông Lộc đã biến nghề truyền thống thành “cần câu cơm” bền vững.

Bí quyết thành công nằm ở sự kết hợp giữa kinh nghiệm dân gian và công nghệ hiện đại. Ông Lộc chia sẻ: “Phải nuôi hươu ít nhất 3 năm mới thu hoạch được nhung chất lượng. Thời điểm cắt lộc phải chuẩn xác, không quá non cũng không để hóa sừng. Mỗi milimet nhung đều chứa đựng tinh túy của đất trời”.

Để đạt được điều này, người nuôi phải đảm bảo chế độ dinh dưỡng đặc biệt với thức ăn giàu tinh bột từ ngô, sắn và các loại lá ở núi rừng Hương Sơn. Những khu chuồng trại thoáng mát được thiết kế khoa học giúp hươu phát triển khỏe mạnh, cho nhung dài và nặng.

Không dừng lại ở quy mô hộ gia đình, nghề nuôi hươu tại Hương Sơn đang phát triển mạnh mẽ nhờ mô hình liên kết. Điển hình là trang trại của anh Nguyễn Hồng Tiệp (thôn 8, xã Sơn Giang) với gần 800 con hươu, trong đó 500 con đực. Dù mới vào đầu mùa, trang trại đã thu hoạch hơn 70kg nhung chất lượng. Anh Tiệp tự hào: “Năm ngoái, 300 con hươu đực cho sản lượng 160kg, đem lại doanh thu 1,6 tỷ đồng. Thành công này giúp chúng tôi mở rộng liên kết với nhiều hộ nuôi trên cả nước, vừa hướng dẫn kỹ thuật vừa bao tiêu sản phẩm”.

Mô hình của anh Tiệp không chỉ nâng cao thu nhập cho bản thân, mà còn tạo ra chuỗi giá trị bền vững, giúp các hộ nhỏ tiếp cận thị trường ổn định.

Kết nối thị trường thông minh

Theo thống kê của Phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Hương Sơn, toàn huyện hiện có 47.000 con hươu, với 22.000 con đực cho nhung. Mùa thu hoạch 2025 ước đạt 20,3 tấn nhung, mang lại giá trị 223 tỷ đồng. Con số ấn tượng này là kết quả của chiến lược phát triển bài bản: Từ việc quy hoạch vùng chăn nuôi tập trung, nâng cao chất lượng giống đến xây dựng thương hiệu nhung hươu Hương Sơn.

Ông Bùi Kim Thịnh (xã Sơn Tây, một trong những hộ tiên phong áp dụng kỹ thuật nuôi hươu 2 lứa nhung/năm) tiết lộ: “Chúng tôi học cách canh tác theo mùa sinh trưởng tự nhiên của hươu. Vào giai đoạn hươu mọc lộc, ngoài thức ăn thông thường, tôi bổ sung thêm cỏ voi ủ chua và vitamin để tăng hàm lượng dưỡng chất trong nhung”. Cách làm này không chỉ nâng cao giá trị sản phẩm, mà còn rút ngắn thời gian thu hoạch, giúp nhiều hộ gia đình có thu nhập ổn định 80 - 100 triệu đồng/năm.

Thành công của Hương Sơn còn đến từ việc kết nối thị trường thông minh. Thay vì bán nguyên liệu thô, người dân đang chuyển dần sang chế biến sâu các sản phẩm từ nhung hươu như cao lộc, rượu ngâm hay viên nang dưỡng sinh. Đặc biệt, sự hỗ trợ của chính quyền trong việc xúc tiến thương mại đã giúp nhung hươu Hương Sơn có mặt tại các thành phố lớn và xuất khẩu.

Ông Nguyễn Kiều Hưng, Phó Chủ tịch UBND huyện Hương Sơn cho biết, ngoài cách sử dụng truyền thống, những năm gần đây, người dân trên địa bàn đã chế biến nhiều sản phẩm khác từ hươu. Trong đó, có 19 sản phẩm được công nhận đạt chuẩn OCOP 3 - 4 sao.

Các sản phẩm này đã góp phần quan trọng trong việc nâng cao giá trị của loài vật “đặc sản” này. Trong thời gian tới, địa phương sẽ tiếp tục hỗ trợ và khuyến khích các tổ chức, cá nhân chế biến sâu hơn nữa các sản phẩm từ hươu, đồng thời nâng hạng các sản phẩm OCOP hiện có. Mục tiêu là tạo ra các sản phẩm như thực phẩm bổ sung, thực phẩm chức năng..., từ đó gia tăng giá trị và đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng.