Sự việc trên đủ để lo ngại và đặt ra vấn đề về kỹ năng xử lý tình huống của giáo viên, học sinh, cũng như công tác giáo dục đạo đức, lối sống trong trường học cần được đẩy mạnh.
Không thể sao nhãng
Tại Trường THPT chuyên Nguyễn Du (Đắk Lắk) việc triển khai giáo dục đạo đức lối sống học sinh được nhà trường đặc biệt quan tâm, chú trọng thông qua nâng cao chất lượng dạy học môn Giáo dục công dân. Cùng đó, tích hợp các nội dung, hoạt động giáo dục đạo đức lối sống để lồng ghép dạy trong tiết ngoại khóa, sinh hoạt lớp, toàn trường cũng như các bộ môn phù hợp để nâng cao ý thức, lý tưởng sống cho học trò.
Thầy Nguyễn Đăng Bồng, Hiệu trưởng Trường THPT chuyên Nguyễn Du (Đắk Lắk) trao đổi: Với đặc thù trường chuyên, học sinh khá ngoan, ý thức nền nếp sinh hoạt học tập tốt, nhiều năm qua học sinh của trường không xảy ra vấn đề bạo lực hay vi phạm kỷ luật, đạo đức, ý thức… chứng tỏ các nội dung, hoạt động giáo dục đạo đức lối sống cho học sinh đã phù hợp, phát huy hiệu quả.
Tuy nhiên, 2 năm học gần đây, dịch bệnh phức tạp nên các hoạt động giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh bị ảnh hưởng, chưa mời được các chuyên gia giáo dục về trao đổi trực tiếp. Giáo dục thông qua hoạt động ngoại khóa, sân khấu hóa cũng chưa thể triển khai. Thời gian tới, dịch bệnh ổn định sẽ đẩy mạnh hơn nữa vấn đề này để tăng cường hiệu quả, nâng cao nhận thức ý thức chấp hành pháp luật của học sinh…
Giáo dục đạo đức lối sống cho học sinh được Trường THPT số 3 Lào Cai (Lào Cai) tăng cường triển khai theo các văn bản, hướng dẫn của sở GD&ĐT. Đặc biệt trong thời gian dịch bệnh, trường đã tổ chức được cuộc thi online để học sinh tìm hiểu các vấn đề lịch sử; an toàn giao thông... Mặt khác, giáo viên vẫn tích cực tuyên truyền giáo dục lồng ghép cho học sinh các vấn đề liên quan đến đạo đức, lối sống, an toàn mạng… vào các môn học phù hợp.
Dù vẫn triển khai đầy đủ, nhưng cô Nguyễn Thị Hồng, Phó Hiệu trưởng nhà trường cũng thừa nhận: Ảnh hưởng của dịch Covid-19, học sinh học trực tuyến nhiều, không thể tập trung để giáo dục đạo đức lối sống qua các hình thức sân khấu, mời chuyên gia trao đổi trực tiếp… Vì vậy, các hoạt động giáo dục đạo đức lối sống vẫn mang hướng tuyên truyền và chưa đem lại hiệu quả như mong muốn.
Tại Trường THPT Phan Huy Chú (Đống Đa, Hà Nội) hoạt động giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh trong nhiều năm qua được trường đặc biệt quan tâm. Giáo viên luôn truyền đến học trò thông điệp: Bất kỳ khi nào có vấn đề khúc mắc trong giao tiếp với bạn, khó dung hòa… học sinh đều có thể trao đổi với thầy cô chủ nhiệm hoặc ban giám hiệu để tìm giải pháp hỗ trợ tốt nhất, hạn chế tối đa xung đột bạo lực.
Theo cô Cao Thanh Nga, Phó Hiệu trưởng Trường THPT Phan Huy Chú (Đống Đa, Hà Nội), học sinh được tiếp cận nhiều với công nghệ thông tin, điều kiện sống, sinh hoạt, cập nhật thông tin đa đạng, sẵn sàng… đòi hỏi việc giáo dục đạo đức, lối sống của học sinh đặt lên hàng đầu. Bởi khi các em biết chấp hành nội quy mới có thể tập trung học tập tốt, hiểu và “ngấm” những bài giảng về lòng nhân ái, bao dung; biết cách giải quyết vấn đề của bản thân linh hoạt hợp lý.
Đổi mới và nâng cao chuyên môn từ người thầy
Trước tình trạng bạo lực học đường gia tăng, TS Tâm lý giáo dục Vũ Việt Anh lưu ý 2 vấn đề: Trước hết, cần khẳng định vai trò của nhà trường, giáo viên đối với học sinh khi ở trường lớp vô cùng quan trọng. Vai trò người thầy không chỉ hoàn thành bài giảng mà phải quan tâm đầy đủ cả tinh thần lẫn hành vi của học sinh trong môi trường học tập. Khi xảy ra sự việc mà giáo viên không can thiệp, hoặc chậm can thiệp thì trách nhiệm, trọng trách của người thầy chưa trọn vẹn. Nếu chỉ hoàn thành những bài giảng một cách đơn thuần thì người thầy chưa “tròn vai”, chỉ là thợ dạy.
Ở góc độ khác, việc trang bị kỹ năng xử lý tình huống trong giáo dục đối với người thầy không thể thiếu hoặc xem nhẹ. Giáo dục đặt ra 5 phẩm chất, 10 năng lực của học trò thì ít nhất thầy cô cũng phải trang bị đầy đủ những kỹ năng tương ứng. Như vậy, khi tình huống bất ngờ xảy ra giáo viên mới có thể phản ứng, xử lý ngay.
Vấn đề tiếp theo, tình trạng bạo lực học đường diễn ra ngay trong lớp là hệ quả của nhiều yếu tố. Và khi học sinh vi phạm pháp luật, thể hiện đạo đức, lối sống thiếu chuẩn mực thì thầy cô, gia đình, bố mẹ cần nhìn lại hành vi của mình. Tránh để trẻ bị ảnh hưởng từ những môi trường gần gũi nhất bởi hành vi của các em chính là phản chiếu về những gì tiếp nhận, chứng kiến ở xung quanh.
Cô Cao Thanh Nga cũng bày tỏ quan điểm: Xung đột, mâu thuẫn trong trường lớp học là vấn đề khó tránh nhưng khi xảy ra việc xâm phạm thân thể học sinh thì thầy cô phải lập tức có biện pháp can ngăn để bảo đảm an toàn. Sau đó, lỗi đến đâu sẽ cùng phân tích cho học sinh biết và nhà trường bằng nhiều biện pháp giáo dục để các em có cơ hội sửa sai.
Trong giáo dục có nhiều tình huống bất ngờ mà thầy cô cũng khó lường trước được. Do đó, giáo viên cần trang bị cho mình những kinh nghiệm làm việc bằng sự hiểu biết tâm lý học sinh, phụ huynh, nhanh nhạy của bản thân. Trang bị các giải pháp xử lý tình huống bất ngờ sao cho khéo léo, linh hoạt và không làm tổn thương ai. Với trò không can ngăn mà quay video, cũng cho thấy một vấn đề vi phạm an ninh mạng hiện nay trong học sinh khá nhiều. Các nhà trường cần giáo dục Luật An ninh mạng, hoặc đã triển khai vẫn cần quan tâm, thường xuyên nhắc lại để các em nhớ và không vi phạm.
Cô Nga khẳng định: Giáo dục đạo đức lối sống cho học sinh trong bối cảnh hiện nay cần đổi mới, tăng cường biện pháp, linh hoạt… và không thể cứng nhắc bởi thực tế không trường hợp nào giống trường hợp nào. Làm sao để học sinh nhận ra sai ở đâu và chủ động thay đổi, sửa chữa. Giáo dục đạo đức, lối sống cho học trò luôn cần nhìn thấy ưu điểm, đặt tình yêu thương với học sinh lên hàng đầu.
