Thông tin về vụ rơi chiến đấu cơ F-16 của Ukraine được Bộ Tổng tham mưu các lực lượng vũ trang Ukraine hôm 29 tháng 8 xác nhận nước này mất một chiếc F-16 và một ủy ban đặc biệt đang điều tra nguyên nhân vụ việc.
"Trong một trận không chiến, máy bay F-16 đã chứng minh được hiệu quả cao của mình, bốn tên lửa hành trình đã bị bắn hạ bằng vũ khí trên máy bay...
Trong quá trình tiếp cận mục tiêu tiếp theo, liên lạc đã bị mất với một trong những máy bay. Sau đó, máy bay đã bị rơi, phi công đã thiệt mạng", Bộ Tổng tham mưu Ukraine, cho biết.
Tờ Wall Street Journal dẫn lời quan chức Mỹ nói thông tin ban đầu cho thấy tiêm kích F-16 không phải bị bắn hạ, dù sự việc xảy ra trong lúc Nga đang tập kích, mà có thể do lỗi phi công hoặc sự cố kỹ thuật.
Phi công thiệt mạng được cho là Trung tá Oleksiy Mes, theo Bộ Tư lệnh Không quân miền tây Ukraine. Ông Mes đã đánh chặn bốn tên lửa hành trình và một UAV. Tang lễ của phi công Mes diễn ra ngày 29/8.
Đây là chiếc F-16 đầu tiên Ukraine tổn thất kể từ khi tiếp nhận lô tiêm kích do đồng minh phương Tây viện trợ hồi đầu tháng. Tổng thống Volodymyr Zelensky ngày 28/8 cho biết quân đội Ukraine đã triển khai tiêm kích F-16 để bắn hạ UAV và tên lửa Nga trong các đợt tập kích gần đây của Moscow.
Báo Mỹ cho biết thêm rằng, dù nguyên nhân vụ chiếc F-16 rơi được xác định là gì thì việc Ukraine đang đặt trọn niềm tin vào số lượng ít ỏi chiến đấu cơ này là sai lầm lớn.
William Reno, giáo sư đứng đầu ban khoa học chính trị tại đại học Northwestern ở Mỹ, cho rằng số lượng đầy đủ F-16 sẽ khó có thể tới tay Ukraine đầy đủ như phương Tây tuyên bố, tương tự việc Kiev chỉ bắt đầu tiếp nhận xe tăng phương Tây sau khi đã kết thúc chiến dịch phản công ở tỉnh Kharkov và Kherson năm 2022.
Ở chiến dịch phản công này, Ukraine đã duy trì đà tiến công "như chẻ tre", đẩy lùi lực lượng Nga ra khỏi loạt đô thị, nhưng cuối cùng phải dừng lại khi không có đủ xe tăng, thiết giáp hiện đại để tiến hành các mũi thọc sâu nhanh chóng hơn.
Mỹ và châu Âu khi đó mới đồng ý chuyển giao các loại xe tăng hiện đại cho Ukraine và mất nhiều tháng để huấn luyện binh sĩ nước này cách sử dụng. Trong thời gian lực lượng Ukraine chững lại, Nga đã xây dựng và củng cố phòng tuyến dày đặc, yếu tố quan trọng giúp đánh bại đợt phản công tiếp theo của Kiev vào mùa hè 2023.
Xe tăng, thiết giáp phương Tây lúc đó đã không thể vượt qua được bãi mìn, chiến hào, chướng ngại vật phức tạp của Nga, khiến Ukraine hứng chịu tổn thất nặng nề và phải lui về thế phòng ngự.
"Những hệ thống vũ khí của phương Tây có xu hướng đến sau thời điểm chúng có thể phát huy hiệu quả tốt nhất. Xe tăng đã bỏ lỡ thời điểm tối ưu khi chỉ xuất hiện tại Ukraine vào năm 2023.
Chúng lập tức phải đối mặt với các cuộc tấn công của drone, loại vũ khí có thể khai thác điểm yếu trên lớp giáp của xe tăng, nên bị hạn chế hiệu quả tác chiến", Giáo sư Reno, nói.
Học giả này cảnh báo tiêm kích F-16 cũng đang phải đối mặt với tình thế tương tự, khi Nga đã có nhiều thời gian nghiên cứu phương án ứng phó loại khí tài này.
"Việc mất nhiều thời gian để ra quyết định chuyển giao, huấn luyện và chính thức cung cấp F-16 cho Ukraine đã tạo điều kiện Nga điều chỉnh lưới phòng không nhằm vô hiệu hóa nó", ông Reno cho hay.
Học giả này tin rằng thay vì trông chờ vào F-16, Ukraine nên đề nghị phương Tây chuyển giao các mẫu phi cơ mà phi công nước này đã quen thuộc và có thể tiếp nhận trong thời gian ngắn hơn.
Ông Reno gợi ý Ukraine nên đề nghị Taliban bán lại những chiến đấu cơ MiG thời Liên Xô mà họ thu được từ chính quyền tiền nhiệm tại Afghanistan.
Thay vì phải chờ các mẫu máy bay đắt tiền, việc nhanh chóng tiếp nhận những tiêm kích đã quen thuộc và có chi phí thấp sẽ mang lại cho Ukraine "kết quả tốt hơn trên chiến trường".
Guy McCardle, biên tập viên của chuyên trang quân sự SOFREP, cũng có quan điểm tương tự.
Chuyên gia này cho rằng dùng các tiêm kích dòng MiG để tăng cường năng lực phòng thủ và các chiến dịch đang tiến hành sẽ là chiến lược tốt hơn, do "vũ khí tốt nhất để hoàn thành nhiệm vụ là thứ đang có trong tay.
"F-16 là mẫu tiêm kích tốt và sẽ mang lại lợi ích cho Kiev về lâu dài. Nếu tôi là tướng Ukraine, tôi sẽ ưu tiên MiG hơn vì có thể triển khai chúng tại bất kỳ đâu mà Kiev muốn và giúp lực lượng không quân nhanh chóng tăng cường năng lực và hiệu quả chứ không phải như với vài chiếc F-16 hiện nay.
Bằng chứng của sự sai lầm khi trông chờ vào F-16 chính là một chiếc tiêm kích loại này của Kiev đã rơi trong khi thành tích lập được chưa thực sự rõ ràng", McCardle nói.
Cũng theo McCardle, quân đội Ukraine hiện rất cần bổ sung năng lực chiến đấu trên mọi phương diện, nhất là không quân và tên lửa đánh chặn, khi quân đội Nga đang đẩy mạnh tấn công theo nhiều hướng và bằng nhiều loại vũ khí khác nhau.
