Du học sinh tại châu Á chật vật tìm việc

Tuy nhiên, nhiều du học sinh gặp không ít khó khăn khi tìm việc làm tại Nhật Bản, Hàn Quốc hay Trung Quốc.

“Vỡ mộng” Hàn Quốc

Đầu tháng 1/2025, Bộ Giáo dục Hàn Quốc công bố kết quả khảo sát sinh viên quốc tế và doanh nghiệp về nhu cầu làm việc của người nước ngoài. Kết quả chỉ ra khoảng 55% du học sinh muốn tìm việc làm tại Hàn Quốc sau khi tốt nghiệp.

Đây là một tín hiệu tích cực, cho thấy Hàn Quốc không chỉ đang phát triển lĩnh vực giáo dục quốc tế mà còn là môi trường làm việc được nhiều sinh viên nước ngoài tin chọn. Tuy nhiên, thực tế chưa đáp ứng được nhu cầu này.

Một du học sinh Việt Nam đã bày tỏ thất vọng lớn khi phải dành phần lớn thời gian thực tập để làm những công việc không liên quan đến chuyên ngành học. Lý do vì anh là người nước ngoài.

“Tôi được tuyển làm thực tập sinh kỹ sư phần mềm nhưng nhanh chóng bị chuyển sang bộ phận kinh doanh toàn cầu để xử lý các công việc liên quan đến Việt Nam. Công ty chỉ cần người phiên dịch chứ không cho tôi cơ hội thực hành đúng chuyên ngành”, du học sinh này cho biết.

Nhiều sinh viên khi du học ôm theo “giấc mơ Hàn Quốc” nhưng lại “vỡ mộng” sau khi tìm kiếm cơ hội việc làm đúng chuyên ngành và định cư tại nước này. Anh B., một du học sinh người Myanmar, chia sẻ: “Tôi chỉ làm biên dịch và ghi biên bản cuộc họp. Tôi đã yêu cầu người quản lí giao cho mình những công việc đúng chuyên ngành nhưng chẳng có gì thay đổi”.

B. sở hữu bằng Thạc sĩ về Sinh thái học tại Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc. Sau khi tốt nghiệp, anh xin vào làm tại Viện Nghiên cứu Lâm nghiệp Hàn Quốc với hy vọng tiếp tục học tập trong môi trường công nghệ tiên tiến và tích luỹ kinh nghiệm thực tế. Tuy nhiên, quản lý không cho anh cơ hội phát triển chuyên môn.

Không được chấp nhận

Tình trạng tương tự cũng xảy ra với C., nghiên cứu sinh Trung Quốc. Năm 2024, C. buộc phải rời khỏi Hàn Quốc dù sở hữu thành tích học tập xuất sắc. Anh nhận bằng Thạc sĩ tại Đại học Sungkyunkwan với điểm trung bình học tập là 4,21/4,5.

Trình độ tiếng Hàn TOPIK cấp độ 6, tương đương với thành thạo mọi kỹ năng ngôn ngữ. Sau khi tốt nghiệp, C. tìm kiếm việc làm trong thời gian chuẩn bị học nghiên cứu sinh tiến sĩ. Tuy nhiên, anh chỉ được nhận vào những công việc bán thời gian với mức lương bèo bọt. Cuối cùng, C. quyết định chuyển đến Nhật Bản.

Nhiều nghiên cứu sinh người nước ngoài đồng tình rằng việc học tập hoặc tìm việc làm tại Hàn Quốc mang đến nhiều thách thức. Dù có bằng thạc sĩ hay tiến sĩ, họ cũng khó được chấp nhận làm việc vì là người nước ngoài.

“Cơ hội cho chúng tôi tại Hàn Quốc quá hạn chế”, C. nói. Cụ thể, trong hơn 27 nghìn cử nhân quốc tế, chỉ có hơn 2 nghìn người, chiếm 8,2% được tuyển dụng tại Hàn Quốc. Còn gần 8 nghìn người, chiếm 28,6%, rời khỏi đất nước này, theo thống kê năm 2024.

Việc sinh viên quốc tế khó tìm việc làm tại Hàn Quốc nằm trong bài toán lớn hơn, đó là nhân lực các ngành khoa học trong nước đang sụt giảm. Theo Viện Phát triển Khoa học và Công nghệ Tiên tiến Hàn Quốc, chỉ khoảng 30% sinh viên nước ngoài có bằng tiến sĩ chuyên ngành STEM (Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học) vẫn tiếp tục làm việc tại nước này tính đến năm 2022. Trong khi Hàn Quốc thiếu hụt nghiêm trọng các chuyên gia công nghệ tiên tiến.

Trong cuộc họp Quốc hội năm 2024, nghị sĩ Choi Soo-jin, Đảng Quyền lực Nhân dân, nhấn mạnh: “Để tiến xa hơn trong các lĩnh vực tiên tiến như chất bán dẫn và AI, các nhà nghiên cứu quốc tế đóng vai trò đặc biệt quan trọng. Chính phủ phải vượt ra khỏi giới hạn thu hút nhân tài bằng cách hỗ trợ việc làm và định cư cho người nước ngoài”.

Cùng với đó, các doanh nghiệp cũng phải thay đổi tư duy tuyển dụng. Ông Jang Hye-jin, Giám đốc nền tảng tư vấn việc làm nước ngoài, cho biết: “Các công ty cần tạo ra nhiều cơ hội thực tập hơn để sinh viên quốc tế tích luỹ kinh nghiệm. Có như vậy, sau khi ra trường, họ có thể đáp ứng yêu cầu đặt ra của các doanh nghiệp”.

Rào cản chồng chất

Tình trạng sinh viên quốc tế gặp khó khăn khi tìm kiếm việc làm sau khi tốt nghiệp tại nước sở tại là vấn đề chung của nhiều quốc gia châu Á, trong đó có Nhật Bản. Theo nghiên cứu năm 2021 của Tổ chức Dịch vụ Sinh viên Nhật Bản, chỉ dưới 40% sinh viên nước ngoài tìm được việc làm sau khi tốt nghiệp.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên. Vấn đề thứ nhất là rào cản ngôn ngữ và văn hóa doanh nghiệp. Mặc dù nhiều trường đại học Nhật Bản đã triển khai các chương trình giảng dạy bằng tiếng Anh, nhưng để làm việc, kỹ năng tiếng Nhật vẫn là một yêu cầu quan trọng. Các doanh nghiệp Nhật thường đòi hỏi trình độ tiếng Nhật từ N2 trở lên (theo hệ thống chứng chỉ quốc tế JLPT), đặc biệt là trong các ngành như kinh tế, quản trị kinh doanh và dịch vụ khách hàng.

Ngoài ra, văn hóa làm việc của Nhật Bản có nhiều điểm khác biệt so với các nước phương Tây, như hệ thống tuyển dụng theo mùa, văn hóa tôn ti trật tự trong công ty và yêu cầu tuân thủ nghiêm ngặt các quy định nội bộ. Điều này khiến sinh viên quốc tế gặp khó khăn trong việc thích nghi và hòa nhập.

Thứ hai, Nhật Bản thiếu hệ thống hỗ trợ kết nối giữa sinh viên và doanh nghiệp. Dù Chính phủ Nhật đã có những chương trình hỗ trợ, nhưng hệ thống kết nối giữa sinh viên quốc tế và doanh nghiệp vẫn chưa thực sự hiệu quả. Nhiều sinh viên không biết cách tìm kiếm cơ hội việc làm hoặc không quen thuộc với quy trình tuyển dụng tại Nhật, dẫn đến mất cơ hội ngay từ giai đoạn đầu.

Tiếp theo là hạn chế trong việc chuyển thị thực. Sau khi tốt nghiệp, sinh viên quốc tế cần chuyển đổi từ thị thực du học sang thị thực lao động. Tuy nhiên, không phải ngành nghề nào cũng đủ điều kiện để xin visa lao động, đặc biệt là những ngành không liên quan trực tiếp đến chuyên môn của sinh viên. Điều này khiến nhiều du học sinh dù có mong muốn làm việc tại Nhật nhưng vẫn bị giới hạn cơ hội vì vấn đề thị thực.

Cuối cùng, sinh viên quốc tế phải cạnh tranh với lao động Nhật Bản. Dù nước này đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt lao động, nhưng nhiều công ty vẫn ưu tiên tuyển dụng người Nhật hơn người nước ngoài. Điều này không chỉ xuất phát từ rào cản ngôn ngữ mà còn do những e ngại về sự khác biệt văn hóa và khả năng gắn bó lâu dài của lao động nước ngoài.

Thay đổi để thích nghi

Tương tự, Trung Quốc chào đón hàng chục nghìn sinh viên nước ngoài mỗi năm với tham vọng đi đầu về giáo dục nhưng số lượng du học sinh tìm được việc làm rất thấp. Cần lưu ý, hiện nay, ngay cả sinh viên trong nước không tìm được việc làm cũng rất cao bởi mỗi năm, Trung Quốc đào tạo hàng chục triệu cử nhân.

Nhiều người sau khi học xong không tìm được việc làm nên tiếp tục học lên thạc sĩ, tiến sĩ. Dù vậy, bằng cấp cao cũng không giúp họ có thể tìm được một công việc ổn định.

Các chuyên gia cho rằng, tình trạng khó khăn khi sinh viên quốc tế tìm việc làm sẽ sớm được điều chỉnh bởi các quốc gia châu Á bắt đầu đã và đang lâm vào già hóa dân số. Điều này khiến các nước thiếu hụt lao động trẻ, lao động có kỹ năng, tay nghề cao trong khi các lĩnh vực công nghệ tiên tiến như STEM, chất bán dẫn… đều cần những người có năng lực và khả năng thích nghi với môi trường mới.

Hiện nay, Chính phủ Nhật Bản đã triển khai nhiều chính sách nhằm giúp sinh viên quốc tế có thêm cơ hội tìm kiếm việc làm và phát triển sự nghiệp tại quốc gia này. Đơn cử, năm 2024, Nhật Bản ban hành quy định mới cho phép sinh viên quốc tế tại các trường dạy nghề tìm việc làm ngoài phạm vi học tập. Trước đó, theo quy định của Bộ Tư pháp, sinh viên phải tìm công việc phù hợp với ngành học của mình.

Còn theo quy định mới, sinh viên quốc tế tại các trường nghề thuộc quản lý của Bộ Giáo dục có thể tìm kiếm việc làm tương đương với sinh viên quốc tế tốt nghiệp từ các trường đại học Nhật Bản và mở rộng phạm vi công việc mà họ có thể theo đuổi. Nhờ đó, sinh viên có cơ hội việc làm mở rộng còn nền kinh tế đất nước được củng cố từ lực lượng lao động gia tăng, giải quyết tình trạng thiếu lao động.

Còn tại Hàn Quốc, chính phủ đã đưa ra các chính sách hỗ trợ tài chính và ưu đãi thuế cho các công ty chấp nhận tuyển dụng lao động nước ngoài. Một số địa phương cũng có những sáng kiến riêng nhằm tạo môi trường thân thiện hơn cho người lao động quốc tế.

Ngoài ra, Chính phủ đã phối hợp với các trường đại học và doanh nghiệp để tổ chức nhiều hội chợ việc làm dành riêng cho sinh viên nước ngoài. Các trung tâm hỗ trợ việc làm tại các trường đại học cũng được tăng cường để cung cấp thông tin, hướng dẫn viết hồ sơ xin việc theo văn hóa doanh nghiệp và tổ chức các khóa học tiếng Hàn chuyên sâu phục vụ mục đích xin việc.