Sau khi Báo GD&TĐ có bài viết Bí ẩn "dòng sông chết" khiến người dân Nghệ An khiếp sợ, nhờ sự vào cuộc quyết liệt của chính quyền huyện Quỳ Hợp (tỉnh Nghệ An), dòng sông Nậm Tôn đã có dấu hiệu "hồi sinh", trong xanh trở lại.

Theo người dân bản Giuộc (xã Liên Hợp, huyện Quỳ Hợp), khoảng 1 tháng trở lại đây, nước sông Nậm Tôn từ màu đỏ gạch bỗng nhiên nhạt dần rồi trong xanh trở lại. Chỉ một vài thời điểm có mưa lớn ở thượng nguồn thì sông mới đục do bùn đất bị trôi về.

Sông Nậm Tôn trong xanh hơn thời điểm cách đây 1 tháng.

Ông Lô Viết Quý - Trưởng bản Giuộc, xã Liên Hợp cho biết, những năm 80 của thế kỷ trước, thời điểm nhiều mỏ khai thác quặng ở Quỳ Hợp đi vào hoạt động thì nước sông Nậm Tôn bắt đầu ô nhiễm. Người dân trong bản không thể sử dụng để tưới tiêu hay sinh hoạt.

"Từ đầu tháng 7 đến nay, nhờ sông Nậm Tôn sạch hơn nên trẻ em có thể ra sông tắm mát, vui đùa. Trâu bò cũng được thả ra sông uống nước. Người dân trong bản ai cũng thấy vui mừng và phấn khởi vì điều này. Không biết nước sông trong xanh được bao lâu", ông Quý nói thêm.

Theo ông Quý, mặc dù sông Nậm Tôn hiện nay không trong xanh hoàn toàn như những con sông khác, nhưng đây cũng là dấu hiệu tích cực, trước đây chưa từng xảy ra.

Trẻ em chơi đùa trên sông Nậm Tôn.

Bờ sông không còn màu đỏ gạch của bùn.

Ông Lê Sỹ Hào - Trưởng phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Quỳ Hợp cho biết, trước đây sông Nậm Tôn bị ô nhiễm là do ảnh hưởng của hoạt động khai thác khoáng sản ở khu vực thượng nguồn. Tuy nhiên, từ đầu tháng 7/2022 đến nay, nước sông đã trong xanh trở lại.

Theo ông Hào, vừa qua, UBND huyện Quỳ Hợp đã thành lập đoàn kiểm tra một số đơn vị khai thác khoáng sản, đặc biệt là khai thác quặng. Qua kiểm tra phát hiện, xử lý 2 doanh nghiệp thực hiện không đúng với Báo cáo đánh giá tác động môi trường đã được phê duyệt với số tiền phạt hơn 500 triệu đồng.

Để không tái diễn tình trạng ô nhiễm sông Nậm Tôn, UBND huyện Quỳ Hợp đã yêu cầu chính quyền các xã tăng cường công tác giám sát hoạt động khai thác khoáng sản; khai thác và sử dụng nguồn nước ngầm.

Bên cạnh đó, các địa phương phải thường xuyên theo dõi sự thay đổi của nước sông Nậm Tôn nếu phát hiện có hiện tượng nước đục thì phải báo cáo cho UBND huyện để tìm phương án xử lý.

Theo tìm hiểu, sông Nậm Tôn chảy qua 5 xã và thị trấn thuộc địa bàn huyện miền núi Quỳ Hợp. Trước đây, dòng sông này từng có nguồn lợi thủy sản phong phú, là nguồn cung cấp nước sinh hoạt và sản xuất nông nghiệp cho hàng nghìn hộ dân.

Tuy nhiên, từ những năm 80 của thế kỷ trước, sông Nậm Tôn bị ô nhiễm nặng, dòng nước trong xanh bỗng chuyển sang màu đỏ gạch, đục ngầu. Tình trạng ô nhiễm khiến Nậm Tôn trở thành “dòng sông chết” khi không có bất kỳ loài tôm, cá nào sinh sống.

Hang động tại bản Giuộc, xã Liên Hợp là nơi dòng sông Nậm Tôn phát lộ (Ảnh chụp vào tháng 5/2022).

Một phụ lưu có dòng nước trong xanh giao nhau với sông Nậm Tôn tại bản Giuộc, xã Liên Hợp (Ảnh chụp vào tháng 5/2022).

Theo số liệu từ Chi cục Bảo vệ môi trường tỉnh Nghệ An (thuộc Sở Tài nguyên và Môi trường), trong 5 năm trở lại đây, mẫu nước lấy từ sông Nậm Tôn có chỉ số TSS (hàm lượng chất rắn lơ lửng) luôn vượt Quy chuẩn Việt Nam và có xu hướng ngày càng tăng.

Ngoài ra, trong mẫu trầm tích lấy lần đầu tiên trong năm 2021, hàm lượng Asen (hay còn gọi là thạch tín, một chất hóa học cực độc gây nguy hiểm cho con người) là hơn 157mg/kg trong khi theo Quy chuẩn Việt Nam là 17mg/kg (vượt 9,28 lần), chỉ số thủy ngân Hg vượt 1,01 lần.

Dòng sông đỏ ngầu quanh năm (Ảnh chụp vào tháng 5/2022).

Mặc dù tình trạng ô nhiễm trên sông Nậm Tôn đã xảy ra từ lâu nhưng đến nay các cơ quan chức năng vẫn chưa tìm ra nguyên nhân, người dân địa phương cũng không được cung cấp các chỉ số ô nhiễm của nguồn nước.

Lãnh đạo UBND huyện Quỳ Hợp cho biết, do sông Nậm Tôn không lộ thiên hoàn toàn mà nhiều đoạn chảy ngầm qua các hang karst, luồn sâu dưới các dãy núi khiến quá trình giám sát, kiểm tra của cơ quan chức năng gặp nhiều khó khăn.

UBND huyện Quỳ Hợp cũng đã có văn bản đề nghị UBND tỉnh chỉ đạo Sở Tài nguyên và Môi trường thành lập Đoàn công tác xuống điều tra nguyên nhân và đánh giá mức độ ô nhiễm của nước sông Nậm Tôn, qua đó có phương án xử lý, trả lại môi trường trong sạch.