Tên lửa đạn đạo tầm trung Oreshnik của Nga sẽ được triển khai vào cuối năm nay, và trung đoàn đầu tiên được trang bị hệ thống phòng không S-500 Prometey đã bắt đầu hoạt động.
Điều gì làm cho loại vũ khí này trở nên độc đáo và liên quan gì đến những lời bàn tán về một cuộc xung đột quân sự với châu Âu? Bài viết này của nhà quan sát quân sự kiêm Đại tá về hưu Mikhail Khodarenok trên Gazeta.Ru sẽ khám phá điều gì làm cho nó trở nên độc đáo và tại sao điều đó lại quan trọng.
"Hệ thống tên lửa Oreshnik sẽ được đặt trong tình trạng sẵn sàng chiến đấu vào cuối năm nay, và hệ thống phòng không S-500 Prometheus đã được triển khai để bảo vệ bầu trời Nga". Thông tin này được Bộ trưởng Quốc phòng Andrei Belousov công bố tại một cuộc họp mở rộng của Hội đồng Bộ Quốc phòng Nga.
Trong bài phát biểu tại cuộc họp, Tổng thống Nga Vladimir Putin nhấn mạnh rằng "Công tác hiện đại hóa lực lượng vũ trang phải tiếp tục được thực hiện với tốc độ và chất lượng cao, chủ yếu trong khuôn khổ Chương trình Trang bị Vũ khí Quốc gia mới giai đoạn 2027 - 2036, hiện đang được xây dựng".
Đồng thời, ông Putin đã nhiều lần khẳng định rằng kinh nghiệm từ chiến dịch quân sự đặc biệt, xu hướng mới trong chiến thuật tác chiến và công nghệ quân sự đang phát triển nhanh chóng phải được xem xét đầy đủ.
"Những lĩnh vực trọng điểm của chương trình quốc gia bao gồm hệ thống phòng không và phòng thủ tên lửa, hệ thống chỉ huy và kiểm soát, hệ thống tác chiến điện tử và hệ thống không người lái trong mọi môi trường phải được xem xét", ông Putin nói rõ.
Tổng Tư lệnh tối cao đã ưu tiên các hệ thống phòng không và phòng thủ tên lửa. Điều này xuất phát từ kinh nghiệm chiến trường Ukraine và cuộc chiến tranh Iran - Israel diễn ra từ ngày 13 đến 24 tháng 6 năm 2025 (còn được gọi là Chiến tranh 12 ngày).
Trong cuộc chiến này, hơn 500 tên lửa đạn đạo của Iran đã được phóng vào các thành phố của Israel. Tel Aviv đã triển khai các hệ thống phòng thủ tên lửa đa tầng để đẩy lùi cuộc tấn công từ Iran.
Theo ước tính của Bộ Quốc phòng Israel, 86% tên lửa đạn đạo và 99% máy bay không người lái của Iran đã bị đánh chặn. Kinh nghiệm phát triển hệ thống phòng thủ tên lửa trong môi trường tác chiến và thử nghiệm hiệu quả của nó trong chiến đấu chắc chắn xứng đáng được nghiên cứu kỹ lưỡng nhất.
Tất cả những điều này đều được phản ánh trong sự phát triển quân sự trong nước. Cụ thể, Bộ trưởng Quốc phòng Nga Andrei Belousov cho biết: "Lực lượng Không quân Vũ trụ đã thành lập tiểu đoàn phòng không/phòng thủ tên lửa đầu tiên. Trung đoàn đầu tiên được trang bị hệ thống S-500 độc nhất vô nhị đã đi vào hoạt động chiến đấu".
S-500 Prometheus, hay 55R6M Triumfator-M, là thế hệ mới của các hệ thống phòng không nội địa. Tổ hợp độc đáo này được thiết kế để đánh chặn hầu hết mọi loại vũ khí tấn công hàng không vũ trụ hiện đại và tương lai, trên toàn bộ dải độ cao và tốc độ.
Hệ thống Triumfator có khả năng đánh chặn tên lửa hành trình siêu thanh và đầu đạn lượn, tên lửa đạn đạo tầm trung và tên lửa đạn đạo liên lục địa ở giai đoạn cuối của quỹ đạo bay.
Giới hạn chính xác của vùng tiêu diệt mục tiêu của hệ thống 55R6M vẫn chưa được biết rõ. Tuy nhiên các nguồn thông tin công khai cho thấy tầm cao của vùng tiêu diệt là 200 km, và giới hạn cự ly là 600 km.
Theo một số báo cáo, hệ thống tên lửa phòng không S-500 có khả năng tấn công đồng thời tối đa 10 mục tiêu. Tốc độ tối đa của đối tượng bị bắn trúng có thể lên tới 7 km/giây.
Sự hiện diện của hệ thống phòng không S-500 Prometey (55R6M Triumfator-M) trong Lực lượng Không quân Vũ trụ Nga giúp tăng cường đáng kể khả năng phòng thủ tên lửa tầm gần trong các cuộc xung đột thế kỷ 21.
Khi kết hợp với các hệ thống khác như S-400 Triumf, S-300VM4 Antey-2500 và S-350 Vityaz - một mạng lưới phòng không và tên lửa đa tầng thực sự hiệu quả có thể được tạo ra.
Cuối cùng, hệ thống Triumfator-M dường như có tiềm năng xuất khẩu đáng kể. Cụ thể, Ấn Độ đã bắt đầu các cuộc đàm phán chính thức với Nga để mua S-500.
Sự quan tâm của New Delhi xuất phát từ việc Trung Quốc sở hữu hệ thống HQ-29 - giống như Triumfator-M, có khả năng đánh chặn tên lửa đạn đạo liên lục địa và vệ tinh ở quỹ đạo Trái đất tầm thấp.
Quay lại ngày 21 tháng 11 năm 2024, Lực lượng vũ trang Nga đã sử dụng hệ thống tên lửa phi hạt nhân Oreshnik tấn công nhà máy Yuzhmash ở Dnipro.
Theo một số báo cáo, tên lửa được phóng từ Trường bắn thử nghiệm liên quân trung tâm số 4 tại Kapustin Yar, có nghĩa là tầm bắn của tên lửa khoảng 850 km. Tên lửa bay trong 15 phút, đạt tốc độ tối đa Mach 11.
Không có thêm lần sử dụng chiến đấu nào của Oreshnik cho đến nay, mặc dù một số chuyên gia tin rằng để tích lũy kinh nghiệm và số liệu thống kê về việc sử dụng trong chiến đấu, cần phải có nhiều vụ phóng hơn nữa.
Vào ngày 28 tháng 11 năm 2024, ông Putin tuyên bố rằng ngành công nghiệp quốc phòng Nga đã bắt đầu sản xuất hàng loạt Oreshnik, và tới ngày 1 tháng 8 năm 2025, ông nói rõ tổ hợp sản xuất hàng loạt đầu tiên đã được hoàn thành.
Đến cuối năm nay, hệ thống tên lửa đất đối đất di động tiên tiến sẽ được đưa vào trạng thái sẵn sàng chiến đấu. Rất có thể sáng kiến này cũng sẽ đi kèm với cấu trúc tổ chức tương ứng.
Nghĩa là Quân đội Nga hoặc sẽ thành lập trung đoàn tên lửa đầu tiên được trang bị hệ thống Oreshnik, hoặc thậm chí là một sư đoàn tên lửa đóng quân ở hướng chiến lược phía Tây.
Như Tổng thống Nga đã tuyên bố tại cuộc họp với lãnh đạo Bộ Quốc phòng và đại diện tổ hợp công nghiệp quân sự vào ngày 22 tháng 11 năm 2024:
"Hệ thống tên lửa Oreshnik không chỉ đơn thuần là một vũ khí siêu thanh hiệu quả. Nhờ sức mạnh tấn công, đặc biệt khi được sử dụng với số lượng lớn, theo nhóm và kết hợp với các hệ thống tầm xa chính xác cao khác mà Nga cũng sở hữu, hiệu quả và sức mạnh khi sử dụng nó chống lại các mục tiêu của đối phương sẽ tương đương với vũ khí chiến lược. Mặc dù trên thực tế, Oreshnik không phải là vũ khí chiến lược".
Các chính trị gia và quan chức quân sự phương Tây không ngừng lên tiếng về cuộc tấn công sắp xảy ra của Nga vào các quốc gia thành viên NATO ở châu Âu. Nếu một cuộc xung đột quân sự như vậy thực sự xảy ra, hệ thống tên lửa Oreshnik sẽ vươn tới bất kỳ sở chỉ huy nào của NATO ở châu Âu, dù được giấu kín đến đâu.
Trong khi đó, tầm bắn xa của hệ thống tên lửa Prometheus sẽ nghiền nát bất kỳ sở chỉ huy trên không nào của NATO. Chỉ khi sở hữu hai hệ thống độc nhất vô nhị này, Nga mới có thể tạo ra tác động đáng kể nhất đến diễn biến các hoạt động quân sự.
Chúng ta sẽ không bàn luận chi tiết về việc sử dụng các loại đạn dược đặc biệt trong thời điểm này, nhưng một cuộc chiến tranh quy mô lớn theo hướng chiến lược phía Tây và sử dụng vũ khí hạt nhân có thể chấm dứt lịch sử châu Âu, và tên lửa Oreshnik với các đầu đạn được thiết kế đặc biệt sẽ đóng vai trò quan trọng hơn nhiều trong cuộc xung đột.
