Cây vầu - 'phao cứu sinh' của dân nghèo ở Hòa Bình

Cây vầu giúp người nông dân xóa nghèo

Những ngày tháng 6 dương lịch, đến với Ngổ Luông - xã vùng 3 đặc biệt khó khăn của huyện Tân Lạc, chúng tôi không khỏi ngạc nhiên vì nơi đây bà con dân tộc thiểu số đều trồng cây vầu với thân thẳng tắp, cao hàng chục mét. Dọc hai bên đường dẫn vào trung tâm xã là những đồi măng bạt ngàn, xanh mướt.

Dẫn chúng tôi đến thăm căn nhà sàn khang trang mới xây dựng, anh Bùi Văn Kiêm (xóm Luông Dưới, xã Ngổ Luông) cho biết: "Những năm qua, người dân trên địa bàn xã nhà nào cũng trồng cây vầu vì có giá trị kinh tế cao. Đặc biệt, khi trồng loại cây này sẽ tận dụng được gần như tuyệt đối, không phải bỏ bất cứ thứ gì. Nhờ trồng cây cây vầu, gia đình tôi có thu nhập ổn định, xây được nhà mới, vươn lên thoát nghèo".

Theo anh Kiêm, cây vầu có thể thu hoạch quanh năm và gần như không mất công chăm bón. Tháng 3 hàng năm, người dân bắt đầu thu hoạch mụn măng để bán cho thương lái. Vào khoảng tháng 7, 8, 9, cây vầu già và dày hơn sẽ được chặt về bán làm nguyên liệu sản xuất các sản phẩm như: đũa, bột giấy cho các công ty nên rất có giá trị kinh tế cao.

Cùng với đó, cây vầu được chặt để sản xuất mành tre hoặc cắt thành từng đoạn để bán cho các tỉnh miền xuôi đóng nền cho các dự án với giá khoảng 5.000 đồng/1m. Thời điểm cận Tết, người dân sẽ chọn những cây vầu đẹp nhất, vừa đủ độ cao để làm cây nêu bán vào miền Nam. Về phần lá cây sẽ thu để dự trữ làm thức ăn cho trâu, bò.

Theo người dân địa phương, cây vầu đã xuất hiện tại xã Ngổ Luông từ lâu, được trồng nhiều tại khu vực đồi dốc và khu vực có nền đất thịt. Cây sinh trưởng chủ yếu bằng hệ thống thân ngầm mọc lan rộng dưới đất thành từng cụm, thân thẳng đứng, vươn cao khoảng 15- 20 m; đường kính thân từ 10 - 12 cm, vách thân dày tới 1 cm. Từ cây vầu có thể sử dụng làm đồ thủ công mỹ nghệ, vật liệu xây dựng…

Theo thống kê, diện tích vầu ở xã Ngổ Luông được trồng ở xóm Luông Dưới khoảng 100ha, chiếm 2/3 tổng diện tích vầu trên toàn xã. Trong đó, nhiều hộ trên địa bàn xóm đã mở rộng diện tích và lựa chọn vầu là cây trồng chủ lực đem lại hiệu quả kinh tế cao, tiêu biểu như gia đình các anh: Bùi Văn Bằng, Bùi Văn Thuật, Bùi Văn Quyền…

Nhân rộng mô hình trồng vầu...

Ông Bùi Văn Bằng cho biết: "Trước đây, gia đình tôi phát triển kinh tế chủ yếu dựa vào cây ngô, lợi nhuận sau khi trừ chi phí chỉ đạt khoảng 10 triệu đồng/năm, đời sống thiếu thốn và khó khăn. Nhận thấy hiệu quả kinh tế từ cây vầu tại các vùng lân cận, tôi đã học hỏi cách làm và mở rộng diện tích vầu với hy vọng cải thiện thu nhập. Hiện, nhà tôi có hơn 3ha vầu”.

Theo ông Bằng, xóm Luông Dưới chia sẻ: Cây vầu được bán với giá 10.000 đồng/cây, tùy từng thời điểm. Cây vầu có thể bán từng bộ phận theo nhu cầu thu mua của các thương lái. Cụ thể, măng vầu được thu mua làm thực phẩm với giá từ 6.000 - 7.000 đồng/kg, vỏ vầu (hay còn gọi là mo vầu) có giá 200 đồng/chiếc được sử dụng làm nguyên liệu sản xuất nón lá; thân cây khoảng 7.000 đồng làm vật liệu xây dựng và chế biến đồ thủ công mỹ nghệ.

“Nhờ phát triển hiệu quả mô hình, năm 2022, tôi thu về lợi nhuận 60 triệu đồng. Chỉ tính riêng trong tháng 4 và 5/2023, tôi đã thu được 12 triệu đồng từ bán bẹ vầu. Đây là cây trồng khỏe, không tốn công chăm sóc và có thể thu hoạch quanh năm, lợi nhuận cao gấp 2- 3 lần so với các cây trồng truyền thống như lúa, ngô, sắn… Hiện nay, vầu được xuất bán chủ yếu cho các thương lái đến từ Hà Nội, Hải Dương”, ông Bằng nói.

Ông Lê Văn Thạch, Bí thư huyện Tân Lạc cho biết: Ngổ Luông là xã vùng cao còn nhiều khó khăn của huyện; nằm cách trung tâm huyện 30km, độ cao trung bình khoảng 850 m so với mực nước biển. Toàn xã có 4 xóm với 351 hộ và 1.650 nhân khẩu, tỷ lệ hộ nghèo và cận nghèo chiếm hơn 50%. Mặc dù còn nhiều khó khăn nhưng Ngổ Luông là vùng đất có nhiều tiềm năng, lợi thế trong sản xuất, chăn nuôi nhất là việc trồng cây vầu, nuôi trâu, bò và lợn đen bản địa.

Theo Bí thư huyện Tân Lạc thông tin: Thời gian tới, huyện sẽ chỉ đạo Đảng ủy, UBND xã Ngổ Luông tiếp tục tăng cường tuyên truyền, vận động người dân chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, quan tâm phát triển du lịch cộng đồng. Nhất là việc mở rộng diện tích trồng cây vầu theo hướng hàng hóa, chú trọng tính bền vững, bảo vệ môi trường… Qua đó, góp phần cải thiện kinh tế, nâng cao thu nhập cho người dân, giúp bà con phát triển kinh tế bền vững - vươn lên thoát nghèo.

Việc tập trung phát triển cây vầu, bương, luồng không chỉ cải thiện, nâng cao thu nhập, tạo việc làm cho lao động địa phương mà còn nâng cao nhận thức của người dân. Qua việc triển khai mô hình này đã giúp bà con linh hoạt hơn trong suy nghĩ, biến những khó khăn thành lợi thế để phát triển kinh tế, đóng góp tích cực trong việc xây dựng nông thôn mới. Nhằm tạo hiệu quả bền vững hơn, huyện Tân Lạc đã chỉ đạo xã Ngổ Luông hướng dẫn bà con phương thức chăm sóc, phòng trừ bệnh hại, trồng mới nhiều diện tích đúng quy định. Đồng thời, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp sản xuất, chế biến lâm sản tiếp cận địa bàn, tạo nhiều việc làm cho lao động địa phương.

Theo đánh giá của ông Lê Văn Thạch, Bí thư huyện Tân Lạc: Cây bương, luồng có chu kỳ khai thác lý tưởng khoảng 2 - 3 năm. Tuy nhiên, người dân vẫn còn khai thác non, thậm chí chưa tới 1 năm đã xuất bán. Do đó chất lượng chưa cao, giá thu mua còn thấp so với tiềm năng mà cây mang lại. Đến nay, thu nhập bình quân toàn xã Ngổ Luông đạt 11 triệu đồng/người/năm, tỷ lệ hộ nghèo còn 23,34%.