(GD&TĐ) - Nếu như cách đây hơn 10 năm, tuổi dậy thì trung bình ở trẻ em Việt Nam từ 13-14 tuổi thì hiện nay, đang có chiều hướng giảm xuống (đối với bé gái có thể bắt đầu vào tuổi lên 8 và bé trai là lên 9). Dậy thì sớm (DTS) được xem là một trong những “căn bệnh thời đại”. Tình trạng “trái non chín sớm” sẽ gây ra nhiều hậu quả XẤU, nếu như không có sự can thiệp sớm của gia đình, nhà trường và xã hội.
Nguyên nhân của dậy thì sớm
Thay vì “nữ thập tam, nam thập lục” như trước đây, hiện tượng DTS ngày càng trở nên phổ biến. Nếu bé gái các dấu hiệu phát dục như ngực nở to, có kinh nguyệt, nổi mụn, mọc lông nách hoặc lông mu nhiều, tăng chiều cao nhanh chóng ở tuổi lên tám hoặc nhỏ hơn tám; bé trai ở tuổi lên chín hay nhỏ hơn với các dấu hiệu miệng đã đầy ria mép, tăng kích thước dương vật hay tinh hoàn, giọng nói trầm đi... thì có thể coi là đã DTS. Căn bệnh này trước đây ít gặp, trong 100 trường hợp thì hãn hữu mới có 4-5 trường hợp trẻ mắc phải, nhưng hiện nay nó ngày càng phát triển, thậm chí cả trẻ mới 5-6 tuổi cũng đã mắc bệnh
Một khảo sát cho thấy tỷ lệ trẻ em sống ở nông thôn DTS ít hơn nhiều so với các bạn cùng lứa tuổi sống ở thành thị. Việc thường xuyên tiếp xúc với sách báo, chương trình game, phim ảnh “ướt át” được xem là các tác nhân khiến trẻ có nhu cầu tìm hiểu những vấn đề giới tính, từ đó tác động lên hệ thần kinh khiến cơ thể tăng tiết hormone giới tính sớm hơn, thúc đẩy quá trình DTS.
Tại BV Nhi Trung ương, những đứa trẻ dưới 9 tuổi, thậm chí mới chỉ 3 đến 6 tuổi, có biểu hiện của tuổi dậy thì, đến khám ngày một nhiều. Hầu hết các cháu được bố mẹ đưa đến khám khi đã có những biểu hiện khá rõ rệt như cháu gái có núm vú phát triển, có kinh; nam có ria mép, lông mu, tinh trùng... Trong số này, đại đa số là trẻ em ở thành phố.
 |
| Ảnh MH |
Về nguyên nhân, theo các chuyên gia, được nuôi với chế độ dinh dưỡng nhiều calorie, ăn uống quá nhiều chất bổ nhưng lại lười vận động, cùng với việc lạm dụng nhiều thuốc bổ cũng có tác dụng làm thức dậy chức năng giới tính khiến trẻ DTS, cơ thể phát triển nhanh hơn. Các bác sĩ còn cho rằng, thực phẩm không an toàn (gia cầm, gia súc nuôi bằng thức ăn tăng trọng, các loại rau, quả chứa nhiều chất kích thích…) cũng là yếu tố gây DTS ở trẻ.
BS Thái Thanh Thủy - Trưởng khoa Tâm lý BV Nhi Đồng 2, TP.HCM, cho biết: “Nhiều bé gái DTS đã hốt hoảng, sợ hãi, xấu hổ, lo lắng, dẫn đến buồn rầu và bỏ học khi cơ thể có sự thay đổi. Có trường hợp, trẻ bị rơi vào tình trạng trầm cảm vì không biết chia sẻ cùng ai. Các bé trai DTS có khuynh hướng hung hăng, dễ nổi cáu và hay gây gổ với những người xung quanh. Ngoài ra, các bé thường hay mất ngủ, đứng ngồi không yên và có những hành vi bất thường, nhiều trẻ còn bị rối loạn suy nghĩ và có cái nhìn lệch lạc về tình dục… Điều nghiêm trọng hơn là phần lớn trẻ DTS, tâm sinh lý chưa phát triển kịp với sự lớn lên về thể xác, chính vì vậy, trẻ có thể sẽ gặp phải sự quấy rối tình dục của những kẻ xấu và phải gánh chịu những hậu quả bất hạnh. Nguy hiểm hơn, vì đây là giai đoạn trẻ tò mò, thích khám phá cơ thể, do không hiểu biết hoặc hiểu biết lệch lạc về giới tính, xem nhiều văn hóa phẩm dành cho người lớn, nhiều trẻ bắt chước làm theo, quan hệ tình dục mà không có biện pháp bảo vệ, dẫn đến có thai ở độ tuổi học đường. Điều này là mối lo ngại cho xã hội, ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe sinh sản của phụ nữ và là một gánh nặng của gia đình và xã hội”.
Trẻ dậy thì sớm thường cảm thấy sợ hãi, bất an nên cha mẹ cần có sự quan tâm đặc biệt. Khi trẻ có bất kỳ dấu hiệu phát triển bất thường nào, cần cho trẻ đi khám ngay. Ngoài việc chữa trị, cha mẹ cần quan tâm đặc biệt tới vấn đề tâm lý và kiến thức cho các bé gái bị dậy thì sớm.
Cần hướng dẫn trẻ cách giữ vệ sinh hằng ngày trong kỳ kinh, bởi có nhiều bé gái mới 10 - 12 tuổi đã bị viêm nhiễm âm đạo do vệ sinh không đúng cách. Một số trường hợp còn bị sưng tấy vùng này, nếu không điều trị kịp thời, có thể dẫn đến viêm dính âm hộ, âm đạo, nhiễm trùng vùng tử cung, buồng trứng.
Về thể chất, do quá trình DTS kích hoạt sự phát triển xương khiến trẻ cao rất nhanh, nhưng các đầu xương lại nhanh chóng đóng lại khiến trẻ không tiếp tục cao thêm. Chính vì vậy mà trẻ DTS có nhiều nguy cơ bị lùn. Ngoài ra, đối với những bé gái mới học lớp 2, lớp 3 đã có kinh nguyệt, chưa biết chăm sóc bản thân, dẫn đến dễ bị viêm nhiễm bộ phận sinh dục. Đó còn chưa kể đến việc nhiều bé lo lắng cho sự phát triển bất thường của cơ thể, ảnh hưởng đến học hành, dễ sa ngã. Những trường hợp quan hệ tình dục sớm, nhiều bạn tình còn có nguy cơ bị ung thư cổ tử cung cao.
 |
| Ảnh MH |
Đẩy mạnh giáo dục giới tính vào trường
Điều đáng lo là ở nông thôn hiện nay, do nhận thức của người dân còn hạn chế nên phần đông, mọi người không cho dậy thì sớm ở trẻ là một căn bệnh và không đưa đi khám. Do đó, cần phải đẩy mạnh hơn nữa công tác giáo dục giới tính cho trẻ tại các nhà trường và cộng đồng.
Theo BS Thái Thanh Thuỷ, cần trang bị cho trẻ các kiến thức về giới tính và các kỹ năng sống cần thiết, đặc biệt là các kỹ năng về sức khoẻ sinh sản để có thể phòng tránh những bệnh lây nhiễm qua đường tình dục và tránh sự xâm hại đáng tiếc đối với các bé gái. Để làm được điều trên thì nên đưa các chương trình giáo dục giới tính vào giảng dạy ở nhà trường. Ngành giáo dục cần phối hợp với các trung tâm sức khỏe sinh sản, giúp trẻ có những hiểu biết đúng đắn về đời sống của chính mình. Đối với những gia đình có trẻ DTS, phụ huynh cần được sự quan tâm sát sao, nhận biết được các thay đổi tâm sinh lý của trẻ, để hỗ trợ trẻ hiểu thêm về sự phát triển của bản thân và để trẻ cảm nhận được có người luôn đồng hành cùng trẻ.
Cha mẹ trong quá trình nuôi dạy con nên tạo thói quen tốt cho trẻ, như thời gian vui chơi vận động phù hợp lứa tuổi cùng với chế độ dinh dưỡng hợp lý, để giúp các cháu có sự phát triển toàn diện cả về thể chất lẫn tinh thần. Khi trẻ có bất kỳ dấu hiệu nào trong các dấu hiệu biểu hiện DTS, phụ huynh nên đưa trẻ đến gặp bác sĩ để được thăm khám và điều trị.
Hiện nay, Bệnh viện Phụ sản Từ Dũ TP.HCM đã có nhiều chương trình lồng ghép trong các buổi tư vấn, thăm khám, kiểm tra định kỳ sức khỏe vị thành niên, có phòng tư vấn đặt tại bệnh viện. Ngoài ra, bệnh viện còn kết hợp với Nhà văn hóa Thanh niên, Hội Phụ nữ TP.HCM thành lập phòng tư vấn và cử bác sĩ tư vấn cho trẻ vị thành niên.
Để hạn chế tác động xấu đối với chiều cao, trẻ cần có một chế độ dinh dưỡng tốt và chế độ vận động hợp lý. Hạn chế cho trẻ ăn quá nhiều chất béo, những đồ ăn vặt, thức ăn nhanh… Đồng thời, nên cung cấp một chế độ dinh dưỡng hợp lý và khuyến khích trẻ năng vận động, để kích thích chiều cao phát triển tối đa.
| Ở châu Âu và Mỹ, người ta nhận thấy trong vòng 180 năm qua, tuổi dậy thì đang giảm đi với tốc độ 1-3 tháng trong mỗi 10 năm. Những năm gần đây, tại Mỹ, tuổi dậy thì của phái nữ là 8-13 tuổi, còn phái nam là 9-14 tuổi. Các thống kê trên thế giới cho thấy, tỉ lệ trẻ bị dậy thì sớm bệnh lý gặp nhiều ở bé gái hơn bé trai. Một nghiên cứu ở Đan Mạch cho kết quả có 0,2% ở bé gái và 0,05% bé trai trong dân số mắc bệnh này. |
| Những nghiên cứu từ Đại học Massachusetts Medical School (Mỹ) cho thấy, do sự phổ biến của các loại hóa chất, mỹ phẩm và các chất gây ô nhiễm môi trường, gọi chung là “endocrine disruptors”, tức những chất gây rối loạn nội tiết, có thể là nguyên nhân phát triển sớm của các cơ quan chức năng sinh lý và những triệu chứng khác của tuổi dậy thì. |
Bùi Hà
