Lễ giỗ vua Quang Trung do Hội Nghiên cứu và Phát triển di sản văn hóa Huế (NC&PTDSVHH) chuẩn bị tổ chức khi chưa có căn cứ xác đáng.
Bí ẩn Miếu Đôi tại Huế
Miếu Đôi ở làng Dạ Lê Chánh (nay là tổ dân phố Dạ Lê, phường Thủy Vân, TP Huế) theo phỏng đoán xây dựng sớm nhất vào năm Minh Mạng thứ 7 (1826). Công trình gồm hai tòa miếu nằm cạnh nhau cách khoảng 2 mét trong một khu vực có tường thành bao quanh. Năm Duy Tân thứ 5 (1912), miếu được trùng tu lại theo kiểu dáng cũ trước đó.
Lâu nay, miếu được cho là thờ Thần hoàng làng Dạ Lê Chánh. Tuy nhiên, trên bệ thờ của hai miếu chỉ có bát nhang, không có bài vị và ghi chú nào trên vách hậu.
Các vị cao niên làng Dạ Lê Chánh cho hay, tại làng này có đình và nhiều đền, miếu. Trong khi các đền, miếu khác của làng đều có bài vị, văn sớ cúng tế thì ngôi Miếu Đôi lại để trống. Do đó, mỗi dịp tế lễ vào rằm, lễ tết, dân làng và các cao niên đến dâng hương tại Miếu Đôi, nhưng không biết khấn vái như thế nào.
Nhà nghiên cứu Phạm Thanh Tùng - Phó Tổng Thư ký thường trực Hội NC&PTDSVHH - cho hay: Cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20, nhiều người ở Huế đã truyền đời câu chuyện sau chính biến thất thủ kinh đô năm 1885, có một nhân vật trong triều đã ôm hai chiếc vò đi về hướng Đông Nam kinh thành Huế.
Các bậc cao niên làng Dạ Lê Chánh cũng có kể lại nhiều câu chuyện về sự xuất hiện khác thường của Miếu Đôi và đặt ra nghi vấn, liệu đây có phải là nơi thờ hai vò xương sọ của vua Thái Đức (Nguyễn Nhạc) và vua Quang Trung (Nguyễn Huệ) thuộc triều Tây Sơn?
Theo PGS.TS Đỗ Bang - Phó Chủ tịch Hội Khoa học lịch sử Việt Nam, các bô lão ở làng Thanh Thủy Chánh (xã Thủy Thanh, thị xã Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên - Huế) kể lại rằng, hai ông Phan Công Hắc và Phan Công Vá (hay Phan Công Hiền) từng làm quan trong triều Nguyễn đã cẩn thận “giải phóng” chiếc vò sọ rồi đem để vào trong một cái thạp đồng, mang về chôn ở làng Thanh Thủy Chánh gần Miếu Đôi.
Hai ông này vì mang tội đưa sọ vua Quang Trung về chôn, bị phát giác nên vua Đồng Khánh ra lệnh xử tử. Con cháu không được lót chữ Công mà đổi thành Phan Văn vì sợ tru di gia tộc.
Còn theo nhà nghiên cứu Nguyễn Văn Hiền (nguyên giáo viên Trường THPT chuyên Quốc học Huế), dẫn lại thông tin về ngày kỵ giỗ của hai ông Phan Công Hắc và Phan Công Vá trong gia phả họ Phan đã cho rằng hai ông này mất vào các mốc ngày tháng khác nhau. Vì đó nhận định họ đã bị xử tử do che giấu, chôn cất vò sọ vua Tây Sơn là chưa xác đáng.
Nhà nghiên cứu Trần Đại Vinh (Huế) cho biết, qua khảo sát các lớp vật liệu xây dựng thì khả năng Miếu Đôi ở làng Dạ Lê đã được dựng lập từ thế kỷ 17 (tức dưới thời các chúa Nguyễn), thờ các vị phúc thần.
Do lũ lụt, những dấu vết liên quan bị cuốn trôi, nên đời sau không biết Miếu Đôi thờ ai. Có thể, chuyện đưa hai vò sọ của vua Tây Sơn về vùng này là có, nhưng Miếu Đôi không phải được lập ra để thờ hai ông.
 |
Bài vị thờ vua Quang Trung được Hội NC&PTDSVHH tự đặt vào một trong hai ngôi miếu. |
Cơ quan quản lý tại Thừa Thiên - Huế nói gì?
Vào năm 2022, Hội NC&PTDSVHH qua tọa đàm của mình đã cho rằng, Miếu Đôi thờ hai vò sọ của vua Thái Đức (Nguyễn Nhạc) và Quang Trung (Nguyễn Huệ) nhà Tây Sơn. Việc này đã tạo nên dư luận cũng như tranh luận nhiều chiều trong giới nghiên cứu lịch sử ở tỉnh Thừa Thiên – Huế và câu chuyện chưa ngã ngũ bên nào đúng sai.
Từ những nghi vấn đó, các bậc cao niên làng Dạ Lê Chánh đã mời Hội NC&PTDSVHH cùng các nhà nghiên cứu quan tâm, làm rõ. Sau đó, ông Nguyễn Đắc Xuân – Chủ tịch Hội NC&PTDSVHH đã đứng ra làm đầu mối để tiến hành trùng tu lại Miếu Đôi.
Ông Xuân cũng gửi giấy mời Lễ giỗ cho vua Quang Trung vào ngày 13/9 tại Miếu Đôi đến các cơ quan. Việc này vấp phải sự phản ứng của nhiều người dân.
Ngày 11/9, ông Nguyễn Thành Trung - Chủ tịch UBND phường Thủy Vân, TP Huế đã có Văn bản số 129/UBND “Về việc liên quan tại Miếu Đôi – Dạ Lê, phường Thủy Vân” gửi Hội NC&PTDSVHH yêu cầu dừng hoạt động cúng giỗ vua Quang Trung cho đến khi vấn đề được làm rõ và được cơ quan có thẩm quyền công nhận.
Trả lời Báo GD&TĐ, ông Phan Thanh Hải – Giám đốc Sở Văn hóa&Thể thao tỉnh Thừa Thiên - Huế cho biết, đã có Văn bản “Về việc thờ phụng tại Miếu Đôi làng Dạ Lê Chánh” ngày 11/9 gửi Hội NC&PTDSVHH về việc thờ phụng 2 vua nhà Tây Sơn là Thái Đức và Quang Trung tại Miếu Đôi.
Trong văn bản, Sở Văn hóa&Thể thao tỉnh Thừa Thiên - Huế cho biết: “Qua theo dõi tọa đàm ngày 24/6/2023 và ý kiến của các nhà nghiên cứu, sở cho rằng cần có các bằng chứng khoa học đáng tin cậy để có thể đưa ra kết luận về sự liên quan giữa Miếu Đôi và các vua nhà Tây Sơn.
Do đó, đề nghị Hội NC&PTDSVHH phối hợp cùng Hội Khoa học lịch sử tỉnh và các nhà nghiên cứu để tiếp tục tổ chức hội thảo, tọa đàm khoa học nhằm tìm kiếm, đưa ra các chứng cứ khoa học về vấn đề nêu trên, tạo được sự đồng thuận trong giới học thuật và dư luận.
Việc tưởng niệm, thờ cúng hai vua nhà Tây Sơn là Thái Đức và Quang Trung tại Miếu Đôi làng Dạ Lê Chánh cần có sự thống nhất của chính quyền địa phương và Ban đại diện làng Dạ Lê Chánh. Vấn đề này vẫn còn nhiều ý kiến trái chiều. Do đó, việc tổ chức các nghi lễ truyền thống cúng tế trong năm cứ theo lệ cũ thực hiện; tránh việc tạo dựng, phát sinh yếu tố mới không đúng quy định và gây bức xúc trong dư luận”.
Đồng thời, Sở Văn hóa&Thể thao tỉnh Thừa Thiên - Huế cũng có Văn bản số 2164 cùng ngày 11/9 gửi UBND TP Huế về việc xác minh việc dựng tượng tại Miếu Đôi. Sở này đề nghị UBND TP Huế chỉ đạo Phòng Văn hóa Thông tin chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan tiến hành kiểm tra, xác minh sự việc; báo cáo phương án xử lý (nếu có).
Ông Nguyễn Hữu Tường - Trưởng làng Dạ Lê Chánh cho biết thêm: “Để tiếp tục làm rõ, tránh các sai sót và các việc chưa đúng, Hội đồng làng Dạ Lê Chánh đồng ý thực hiện các văn bản của Sở Văn hóa&Thể thao và của UBND phường Thủy Vân. Và cũng mong sự vào cuộc sớm của các cơ quan, đơn vị liên quan”.
