Bám sát khung chương trình chuẩn
Việc thống nhất một bộ sách giáo khoa đang là chủ đề được quan tâm trong và ngoài ngành Giáo dục. Nhiều ý kiến cho rằng, đây là giải pháp cần thiết, song quá trình triển khai đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng để vừa đảm bảo tính khoa học, vừa phù hợp thực tiễn dạy – học.
Ông Phan Quốc Duy, Phó Hiệu trưởng Trường THPT Nguyễn Trãi (phường Liên Chiểu, TP Đà Nẵng) cho rằng, Nghị quyết 71 - NQ/TW của Bộ Chính trị về việc biên soạn và sử dụng sách giáo khoa thống nhất toàn quốc là một chủ trương kịp thời.
Theo lý giải của ông Duy, khi triển khai Chương trình GDPT 2018, tuy đã ban hành khung chương trình, nhưng lại không quy định cụ thể về thứ tự các chương, bài hay mảng kiến thức trọng tâm. Điều này dẫn đến sự khác biệt rõ rệt giữa các bộ sách: Cùng một nội dung nhưng sách này có thể bố trí ở học kỳ I, sách khác lại ở học kỳ II. Thậm chí, một số kiến thức chỉ xuất hiện trong sách này mà không có trong sách khác.
Từ đây, ông Duy kiến nghị, bộ sách giáo khoa dùng chung cần đảm bảo các yêu cầu: Quy định rõ ràng thứ tự các chương, bài học; có đầy đủ kiến thức cơ bản, đủ yêu cầu cần đạt của Chương trình, làm nền tảng để xây dựng các đề kiểm tra, thi chung đảm bảo phát huy năng lực, phẩm chất của người học. Có đủ ví dụ và bài tập minh họa để giáo viên có thể lấy làm chuẩn mực giảng dạy và học sinh có thể tự học hiệu quả. Đặc biệt, cần thống nhất kiến thức liên môn, đảm bảo sự đồng bộ giữa các môn học.
Có cùng quan điểm như vậy, bà Huỳnh Thị Thu Nguyệt, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Lê Đình Chinh (phường Hòa Cường, TP Đà Nẵng) cho rằng, bộ sách giáo khoa phải bám sát chương trình tổng thể do Bộ GD&ĐT ban hành, phải tuân theo mạch kiến thức chuẩn.
"Nếu xây dựng một bộ sách giáo khoa dùng chung, cần đặc biệt chú ý đến phương ngữ tiếng Việt. Sách phải đảm bảo ngôn ngữ chuẩn, đồng thời linh hoạt cho từng vùng miền. Có thể đưa ví dụ mở ngoặc trong sách (như “hoa – bông”) hoặc hướng dẫn giáo viên tự bổ sung để học sinh dễ tiếp nhận.
Một yêu cầu then chốt là sách phải được biên soạn khoa học, cân đối thời lượng và tâm lý lứa tuổi. Không thể "dồn" nội dung từ nhiều bộ sách hiện có thành một, mà phải thiết kế khoa học, cân đối với thời lượng và tâm lý lứa tuổi; đảm bảo cả phần ôn tập, học kiến thức mới và vận dụng. Một tiết học 35 phút phải đủ không gian cho kiểm tra bài cũ, học kiến thức mới và vận dụng. Điều này đòi hỏi sự tính toán kỹ lưỡng, thay vì “gom góp” rời rạc" - bà Nguyệt gợi ý.
Cần tiếng nói từ thực tiễn dạy học
Với các môn Khoa học xã hội, theo bà Huỳnh Thị Thu Nguyệt, yêu cầu đặt ra là cập nhật thực tiễn theo địa giới hành chính mới và mô hình chính quyền 2 cấp, bảo đảm học sinh vừa nắm kiến thức nền tảng, vừa hiểu đời sống xã hội hiện nay. Như vậy, nếu tiến tới một bộ sách thống nhất, Bộ GD&ĐT cần huy động các hội đồng chuyên môn ngồi lại để chọn lọc, kế thừa tinh hoa từ nhiều bộ hiện hành, nhưng tuyệt đối bám sát khung chương trình chuẩn.
"Quan trọng hơn, trong hội đồng biên soạn sách phải có giáo viên trực tiếp đứng lớp. Họ là những người hiểu rõ nhất tâm lý học sinh, mức độ phù hợp của ngữ liệu, cũng như cách tổ chức tiết học. Thực tế cho thấy, nhiều bài học, ngữ liệu hiện nay chưa thật sự hấp dẫn, thiếu văn cảnh, khiến học sinh khó ghi nhớ. Do đó, cần có góp ý từ đội ngũ giáo viên để bộ sách vừa đảm bảo tính khoa học, vừa gắn liền với thực tiễn" - Hiệu trưởng Trường Tiểu học Lê Đình Chinh kiến nghị.
Ở một hướng khác, ông Phan Quốc Duy cho rằng, bộ sách giáo khoa sách dùng chung nên được thiết kế đơn giản, không quá cầu kỳ về hình thức để có giá thành thấp, dễ dàng cung cấp miễn phí cho thư viện trường học. Học sinh có thể sử dụng bộ sách này như tài liệu chuẩn mực để học tập, giáo viên cũng dùng bộ sách này để làm cơ sở cho việc giảng dạy, ra các đề kiểm tra, đề thi; các sách giáo khoa khác, nếu có, dùng để tham khảo.
Bà Nguyệt cũng cho rằng, sau một chu trình của Chương trình GDPT 2018, giáo viên đã bám sát chương trình khung do Bộ GD&ĐT ban hành để dạy học. Do vậy, khi biên soạn một bộ sách giáo khoa chung, cần đảm bảo tính kế thừa, thống nhất về mạch kiến thức và phù hợp với thực tiễn dạy – học. Quan trọng hơn cả, sách phải thiết kế hệ thống bài tập hợp lý, giúp học sinh tiếp cận kiến thức dễ dàng, đồng thời tạo điều kiện để giáo viên khai thác, sáng tạo trong giảng dạy.
"Việc có một bộ sách giáo khoa cơ bản, thống nhất không đi ngược lại với chủ trương đa dạng hóa sách. Bộ sách này sẽ giúp định hướng, đảm bảo chất lượng giáo dục và giải quyết những bất cập đang tồn tại. Các bộ sách khác của các nhà xuất bản vẫn có thể được sử dụng để phát huy thêm phẩm chất và năng lực của học sinh" - ông Phan Quốc Duy, Phó Hiệu trưởng Trường THPT Nguyễn Trãi cho biết.
