Trẻ em Nhật Bản hầu hết được miễn học phí nhưng nhiều gia đình vẫn nặng gánh chi tiêu vì bữa trưa học đường. Hiện nay, nhiều tỉnh, thành đã triển khai miễn phí bữa trưa nhằm đảm bảo dinh dưỡng đầy đủ cho tất cả học sinh.
Theo Bộ Giáo dục Nhật Bản, chi phí trung bình cho một bữa ăn trong trường học vào năm 2022 là 49.000 yên với học sinh tiểu học và hơn 56.000 yên với học sinh trung học cơ sở.
Gia đình có một con có thể chi trả mức phí này nhưng nếu có từ hai con trở lên, đây sẽ là một gánh nặng tài chính. Tuy nhiên, thời gian trở lại đây, nhiều tỉnh, thành đang nỗ lực thực hiện bữa trưa miễn phí cho học sinh. Mô hình này dần trở thành xu hướng phổ biến trong xã hội Nhật Bản.
Có nhiều nguyên nhân giải thích cho xu hướng này. Về phía Chính phủ Nhật Bản, cải thiện tỷ lệ sinh của quốc gia là ưu tiên hàng đầu. Việc miễn phí bữa trưa học đường là một biện pháp nhằm giảm bớt gánh nặng tài chính từ việc nuôi dạy trẻ em ở Nhật Bản, từ đó, thúc đẩy các gia đình sinh thêm con.
Nhiều tỉnh, thành đã công bố các chính sách miễn phí bữa trưa để thúc đẩy người trẻ kết hôn, sinh con. Một số tỉnh cho phép miễn phí bữa trưa cho mọi học sinh từ tiểu học đến THCS.
Số khác miễn phí cho học sinh là con thứ 2, thứ 3 trong gia đình. Tính đến tháng 4/2023, 9 quận ở thủ đô Tokyo đã triển khai miễn phí bữa trưa cho học sinh. Dự kiến 9 quận khác sẽ thảo luận và công bố chính sách trong năm nay.
Ngoài ra, dịch Covid-19 cũng cho thấy nhu cầu cấp thiết của chương trình bữa trưa miễn phí. Theo PGS Shoko Fukushima, Viện Công nghệ Chiba, trong thời gian trường học đóng cửa, học sinh không được ăn tại trường thì sự phát triển thể chất lẫn tinh thần của các em đã bị ảnh hưởng không nhỏ. Nhiều trẻ em không ăn uống đầy đủ khi ở nhà. Có thể thấy, bữa ăn học đường đã mang lại những giá trị dinh dưỡng tích cực cho học sinh.
Tuy nhiên, không phải học sinh nào cũng đủ khả năng chi trả cho những bữa ăn ở trường. Nhiều học sinh đến từ gia đình nghèo, gia đình đơn thân phải tự chuẩn bị bữa ăn nhưng các suất cơm khó đảm bảo chất lượng dinh dưỡng. Một số em thậm chí phải nhịn đói đi học.
Khi chương trình bữa trưa học đường đã chứng minh được tính hiệu quả của nó, việc tổ chức miễn phí là điều cần thiết để tất cả học sinh đều được chăm sóc dinh dưỡng bình đẳng và an toàn như nhau.
Nhật Bản sẽ phải đối mặt với nhiều khó khăn nếu muốn mở rộng chương trình bữa trưa miễn phí trên toàn quốc. Lý do phổ biến nhất là chi phí thực hiện cao, dồn gánh nặng lên cho chính quyền các địa phương trong khi ngân sách nhà nước có thể không đủ.
Bên cạnh đó, nước này thiếu chính sách để triển khai đồng bộ chương trình bữa trưa miễn phí trên toàn quốc. Hiện nay, hầu hết các chương trình là của từng tỉnh, thành với hình thức hoạt động khác nhau.
Một cuộc khảo sát của Bộ Giáo dục năm 2017 cho thấy, chỉ khoảng 76 trong số 740 đô thị trên cả nước, chiếm 4,4%, miễn phí bữa trưa ở trường. Hầu hết trong số đó là thị trấn hoặc các thành phố nhỏ. Tuy nhiên, hiện nay, tỷ lệ tỉnh thành thực hiện chính sách bữa trưa miễn phí đã tăng lên khoảng 40%.
