Kết thúc vòng loại thứ 3 World Cup 2026 khu vực châu Á, Jordan và Uzbekistan lần đầu tiên trong lịch sử đã giành vé tham dự ngày hội lớn nhất hành tinh. Đến khi nào thì đội tuyển Việt Nam mới lập chiến tích như vậy?
Những kẻ thức thời
Quyết định tăng số đội tham dự World Cup lên 48 kể từ năm 2026 của Liên đoàn Bóng đá Thế giới (FIFA) đã mang lại cơ hội cho nhiều nền bóng đá vốn xem sân chơi này là mục tiêu quá tầm. Thực tế, sau vòng loại thứ 3, đã có 2 đội tuyển châu Á lần đầu tiên đoạt vé tham dự ngày hội lớn nhất của bóng đá thế giới là Jordan và Uzbekistan.
Đây là phần thưởng xứng đáng dành cho Uzbekistan bởi họ vốn là đội bóng mạnh, đã thể hiện năng lực ở các vòng chung kết ASIAN Cup gần đây nhưng chưa từng dự World Cup do châu Á bị hạn chế suất tham dự. Còn với Jordan, tấm vé tham dự sân chơi lớn nhất thế giới là bất ngờ bởi đội tuyển này vốn không được đánh giá quá cao trước đây.
Thực tế, Jordan vốn là đội tuyển ngang cơ Việt Nam. Từ năm 2017 tới nay, Việt Nam chưa từng thua trong 4 màn đụng độ đối thủ này trên mọi đấu trường. Thậm chí, ở Vòng chung kết ASIAN Cup 2019, đội tuyển Việt Nam của huấn luyện viên Park Hang Seo đã đánh bại Jordan trên loạt đấu súng cân não tại vòng 1/8.
Nhưng 6 năm sau, Jordan đã trở thành đội tuyển hoàn toàn khác. Trước khi giành tấm vé lịch sử tham dự World Cup, đội tuyển này đã gây sốc khi đi tới trận chung kết ASIAN Cup 2023. Người hâm mộ bóng đá nước nhà có lý do để đặt câu hỏi cho 2 con đường trái ngược của Jordan và Việt Nam.
Uzbekistan và Jordan được coi là những kẻ thức thời. Họ xây dựng chiến lược rất bài bản để chuẩn bị cho vòng loại World Cup 2026 và thực tế đã giành kết quả như mong đợi. Không chỉ vậy, nhiều đội tuyển khác cũng đang đứng trước cơ hội góp mặt ở ngày hội bóng đá lớn nhất vào mùa Hè năm sau. Trong đó, đáng chú ý nhất là trường hợp của Indonesia.
Tuy đội bóng xứ Vạn đảo không thể đoạt vé ở vòng loại thứ 3 nhưng đã ghi tên mình vào vòng loại thứ 4 cùng 5 đội tuyển khác. Thầy trò huấn luyện viên Patrick Kluivert hoàn toàn có thể tranh 2,5 suất còn lại của bóng đá châu Á. Nếu thành công, họ sẽ trở thành lá cờ đầu cũng như niềm tự hào của bóng đá Đông Nam Á.
Vẫn còn nhiều tranh cãi về chính sách “đốt cháy giai đoạn” của Indonesia nhưng điều quan trọng là họ đạt được mục tiêu như đã đề ra là góp mặt ở vòng loại thứ 3 và thứ 4. Đây cũng là “kẻ thức thời”, biết tận dụng mọi nguồn lực nhân sự và đầu tư rất mạnh để chớp cơ hội.
Chuyện gì đã xảy ra?
Dưới thời huấn luyện viên Park Hang Seo, bóng đá Việt Nam giành chức vô địch Đông Nam Á sau 10 năm ròng rã chờ đợi. Nhưng điểm nhấn đáng chú ý nhất là tiếng vang ở các sân chơi tầm cỡ châu lục như Vòng chung kết U23 châu Á 2018 (á quân), ASIAD 18 (bán kết), ASIAN Cup 2019 (tứ kết) hay vòng loại cuối cùng World Cup 2022. Chưa bao giờ chúng ta gặt hái được nhiều thành công như vậy ở sân chơi vốn được xem là quá tầm.
Và cũng từ thành công mang tính bản lề đó, chiến lược săn vé dự World Cup được vạch ra cho đội tuyển Việt Nam khi FIFA nâng số đội tham dự lên 48. Tất nhiên, bóng đá luôn khó lường nhưng tấm vé dự World Cup đâu chỉ phải giấc mơ riêng của đội tuyển Việt Nam. Rất nhiều đội tuyển khác đã chuẩn bị các nguồn lực để chờ đợi thời cơ này.
Kết quả, “Những chiến binh sao vàng” thất bại đau đớn ở vòng loại thứ 2 khi xếp thứ 3 ở bảng đấu có Iraq và Indonesia. Đội tuyển Việt Nam từng liên tiếp đánh bại Indonesia dưới thời huấn luyện viên Park Hang Seo, song hiện tại, câu chuyện đã khác! Đội bóng xứ sở Vạn đảo xứng đáng tiến xa hơn với chiến lược của riêng mình.
Người hâm mộ cho rằng Liên đoàn Bóng đá Việt Nam sai lầm khi bổ nhiệm huấn luyện viên Philippe Troussier. Đúng nhưng chưa hẳn! Đội tuyển Việt Nam thực tế đã gặp vấn đề ở cuối giai đoạn được dẫn dắt bởi ông Park. Lứa cầu thủ từng gây ấn tượng ở các giải châu lục dần bước qua giai đoạn đỉnh cao sự nghiệp. Họ không thể tạo nên bất ngờ với lối chơi dựa quá nhiều vào tinh thần và sự hưng phấn.
Chiến lược gia người Pháp không phải không có lý khi cải tổ đội tuyển theo hướng trẻ hóa. Khoảng trống giữa 2 thế hệ chính là nguyên nhân cốt lõi khiến đội tuyển Việt Nam thất bại ở vòng loại World Cup 2026.
Bất cứ huấn luyện viên nào cũng khó gặt hái thành công với đội hình như vậy. Thực ra, không riêng bóng đá Việt Nam, nhiều đội tuyển trên thế giới từng chợt nổi rồi tắt lịm vì chỉ dựa vào 1 - 2 lứa thế hệ tốt, không có nền tảng cơ bản để duy trì thành công và tiến xa hơn.
Thành công của lứa cầu thủ dưới thời Park Hang Seo là phần ngọn! Còn phần gốc ở đâu? Đó là lò đào tạo trẻ của Hoàng Anh Gia Lai đã phát triển trước đó hơn chục năm. Nó tạo cảm hứng cho nhiều lò đào tạo trẻ khác như PVF, Nutifood JMG, Viettel, học viện Juventus Việt Nam hay các lò địa phương như Nghệ An, Nam Định, Bình Dương…
Chân đế của giấc mơ World Cup
“Khi nào đội tuyển Việt Nam dự World Cup?”. Đó là câu hỏi đã được đặt ra từ rất lâu nhưng chưa có câu trả lời bởi đây là chiến lược lâu dài, đòi hỏi rất nhiều yếu tố. Có nhiều con đường khác nhau để đi tới thành công nhưng con đường nào thực sự phù hợp?
Ở vòng loại World Cup 2026, Indonesia đã “đốt cháy giai đoạn” bằng chiến lược nhập tịch cầu thủ. Họ sở hữu nhiều cầu thủ đang chơi ở châu Âu, khác rất xa thời điểm thường xuyên thua Việt Nam dưới thời huấn luyện viên Park Hang Seo. Và Indonesia đã chứng minh chiến lược này hiệu quả khi giành vé vào vòng loại thứ 4, đang đứng trước cơ hội đoạt vé dự World Cup.
Sau thất bại ở vòng loại World Cup 2026, đội tuyển Việt Nam đã sử dụng một cầu thủ nhập tịch là Nguyễn Xuân Son. Ngay lập tức, tiền đạo gốc Brazil tỏa sáng, góp công lớn vào chức vô địch ASEAN Cup 2024 dưới thời huấn luyện viên Kim Sang Sik. Từ thành công bước đầu này, có thể thấy nhập tịch cầu thủ là con đường ngắn nhất để dẫn tới thành công.
Tuy nhiên, đây vẫn còn là vấn đề gây tranh cãi. Liệu tấm vé dự World Cup có còn thực sự ý nghĩa nếu chúng ta tiến hành nhập tịch ồ ạt? Chiến lược này có thể không phù hợp. Chân đế của giấc mơ World Cup nằm ở chiến lược đào tạo trẻ bài bản và nâng cấp hệ thống giải Vô địch Quốc gia.
Yusuke Adachi, cựu Giám đốc kỹ thuật Liên đoàn Bóng đá Việt Nam, từng chia sẻ sự bất ngờ vì số lượng cầu thủ trẻ Việt Nam quá ít. Chuyên gia người Nhật Bản dẫn chứng năm 1968, sau khi giành Huy chương Đồng Olympic, bóng đá Nhật Bản chỉ tập trung cho đội tuyển quốc gia mà bỏ qua đào tạo trẻ.
Kết quả, “Samurai xanh” không thể phát triển trong suốt 30 năm sau đó. Nhưng hiện tại thì khác, Nhật Bản đã khẳng định vị thế ở châu Á và sân chơi thế giới. Rất nhiều cầu thủ đến từ xứ sở Mặt trời mọc đang chơi bóng đỉnh cao ở châu Âu. Họ đã trở thành hình mẫu cho những nền bóng đá kém phát triển ở châu Á.
Ở Nhật Bản hiện tại có khoảng 3 nghìn đội bóng lứa tuổi phổ thông và 5 nghìn đội bóng dưới tuổi 12. Câu lạc bộ Yokohama Marinos xây sân bóng từ cấp độ mẫu giáo đến các lứa tuổi đi học, mở trường dạy bóng đá rộng khắp. Hơn 10.000 trẻ em chơi bóng đá ở những nơi này, và 80% số lượng gia đình có trẻ từng học bóng đá ở Yokohama Marinos về sau trở thành người của đội bóng.
Tất nhiên, rất khó để Việt Nam xây dựng bài bản như Nhật Bản bởi nó đòi hỏi sự đầu tư cực kỳ lớn. Đây là chuyện không chỉ riêng của ngành thể thao, mà cần sự hỗ trợ của các nguồn lực xã hội. Nhưng ít nhất, bóng đá Việt Nam có thể cải thiện chất lượng giải Vô địch Quốc gia và hệ thống các giải đấu để tạo nền tảng cho đội tuyển quốc gia.
Quyết định tổ chức V-League vắt qua 2 năm như nhiều giải Vô địch Quốc gia trên thế giới là bước tiến đáng ghi nhận. Nhưng hiện tại, giải đấu lớn nhất Việt Nam vẫn còn tồn tại quá nhiều vấn đề, không đủ những điều kiện tốt để tạo ra “xương sống” cho đội tuyển. Nhiều chuyên gia cho rằng, bóng đá Việt Nam cần một cơ chế riêng biệt buộc các câu lạc bộ phải tự đào tạo tài năng trẻ.
Sau khi đào tạo, các cầu thủ trẻ sẽ thi đấu ở đâu để rèn giũa kỹ năng? Bóng đá Việt Nam hiện tại vẫn thiếu sân chơi cho lứa trẻ. Hay ngay tại V-League, các cầu thủ trẻ ít được trao cơ hội thi đấu. Nó dẫn tới việc đội tuyển quốc gia luôn thiếu lựa chọn kế cận chất lượng.
Từ lâu, bóng đá Việt Nam vẫn chỉ tập trung vào phần ngọn, chưa giải quyết gốc rễ của vấn đề. Vậy nên, chỉ khi nào giải được bài toán ở khâu đào tạo trẻ và cải thiện chất lượng V-League, bóng đá Việt Nam mới hội đủ điều kiện cần để bắt đầu giấc mơ World Cup. Ngày ấy có thể còn xa…
Làm bóng đá bài bản như trồng cây ăn quả lâu năm, không thể chỉ trông chờ thành công qua 1 - 2 vụ. Đến nay, người hâm mộ vẫn tiếc vì lứa thế hệ tài năng của bóng đá Việt Nam không thể đi lên nấc thang cao hơn. Tuy nhiên, nó cần thiết để bóng đá Việt Nam nhận ra mình đang ở đâu, cần gì để có nền tảng tiến xa thực sự.
