Quy trình “chữa trị” và “hồi sinh” san hô
Một buổi sáng tháng 7, tôi liên hệ được với “biệt đội” cứu hộ động vật biển Sasa (Sasa Team Marine Rescue), nhóm do anh Lê Chiến (SN 1984, quê Hà Nội) làm trưởng nhóm. Chúng tôi có mặt tại Bãi Nồm của bán đảo Sơn Trà để theo chân các thành viên nơi đây đi “hồi sinh” những rạn san hô ở bán đảo Sơn Trà.
Đúng 9 giờ, nhóm Sasa gồm 10 thành viên đang sinh sống tại TP Đà Nẵng đã có mặt đầy đủ cùng với trang thiết bị để chuẩn bị thực hiện nhiệm vụ của mình.
Anh Lê Chiến chia sẻ, mỗi tuần ít nhất 3 lần, nhóm cùng các bạn tình nguyện viên lại lặn biển Sơn Trà, đem hàng trăm cá thể san hô bị gãy đổ, bệnh tật lên bờ để “chữa trị”, sau đó đem để ngay lại vị trí ban đầu một cách an toàn.
Anh Chiến quay sang căn dặn những thành viên trong nhóm: “Nguyên tắc đầu tiên là giữ an toàn, không được lặn cách xa nhau và luôn chú ý những người bên cạnh mình. Bên dưới mặt biển là thế giới khác, rất nhiều nguy hiểm. Và chúng ta cũng nên nhớ không tùy tiện chạm vào san hô”.
Anh Chiến cho biết, để tham gia vào công việc này, những thành viên “biệt đội” Sasa đều là người có thể lực tốt, giỏi bơi lặn và có nhiều hiểu biết về san hô và các loài sinh vật biển.
Qua tìm hiểu, anh Chiến chia sẻ, để “trồng” lại một cá thể san hô bị gãy đổ, cần đến 5 bước. Ban đầu là dọn dẹp rạn, loại bỏ mối nguy hại như nhựa và lưới. Tiếp đến là tìm kiếm và cứu hộ san hô bị gãy, tổn thương. Sau đó là cố định san hô vào giá thể, trả lại môi trường tự nhiên. Đội cũng chăm sóc, loại bỏ các yếu tố gây hại như tảo, ốc và sao biển ăn san hô. Sau cùng là cố định san hô sau khi dưỡng vào giá thể tự nhiên hoặc xây dựng giá thể nhân tạo.
Theo anh Chiến, san hô là động vật săn mồi nhưng dễ bị tổn thương, lại sinh trưởng rất chậm. Bán đảo Sơn Trà được đánh giá sở hữu 104,6 hecta rạn san hô gồm các loại: San hô sừng hươu, sừng nai, san hô sọ, san hô bàn, san hô hoa hồng…, đa dạng không kém Nha Trang hay Cù Lao Chàm (TP Hội An, tỉnh Quảng Nam).
Theo thống kê của Sasa sau gần 4 năm “trồng” san hô, ở điều kiện thuận lợi nhất, san hô sừng nai, sừng hươu phát triển được khoảng 15 cm/năm. Con số này thậm chí còn ít hơn với loại san hô sọ, san hô bàn (từ 5 – 8 cm/năm), hay san hô hoa hồng chỉ được khoảng 12cm chu vi/năm.
Phải mất đến gần 100 năm để kiến tạo một rạn san hô. Tuy nhiên, việc thả neo đậu của các tàu chở khách, Jetski (mô tôm nước) đã làm gãy rất nhiều san hô.
“Một mỏ neo có thể kéo hư khoảng 40 m2 san hô. Một ngày, một nhóm khách du lịch có thể dẫm nát 100 m2 san hô. Chưa kể lượng dầu nhớt, rác thải mà con người đem lại. Những san hô gãy nếu không được “cứu” thì sẽ chết. 100 năm kiến tạo của tự nhiên, phút chốc bị con người hủy hoại”, anh Chiến chia sẻ.
Sau một giờ đồng hồ ngâm mình dưới nước biển, chúng tôi thấy anh Chiến đem lên bờ 4 nhánh san hô sừng nai, dài khoảng 40 cm. Anh Chiến cho biết, đây là số san hô bị gãy đổ, vùi lấp dưới cát biển. Sau đó, nhóm quyết định tách 4 nhánh ra thành hơn 30 cá thể, gắn cố định vào 10 phiến đá san hô, để bắt đầu “hồi sinh” số san hô này.
Tỉ mỉ gắn san hô vào đá, anh Cao Đăng Huy (SN 1995, phụ trách phần cơ khí nhóm Sasa) nhẩm tính nếu hoàn tất, nhóm sẽ đạt chỉ tiêu ươm 50m2 san hô trong tháng này.
Một thành viên của Sasa cho biết, trung bình một tuần, nhóm đặt xuống biển được 20 giá thể gắn san hô, 200kg đá chèn chống cát xói mòn. Ngoài Bãi Nồm, còn có 3 điểm khác tại bán đảo Sơn Trà cũng được “hồi sinh” theo cách tương tự.
Tiềm ẩn nguy hiểm
Theo quan sát của chúng tôi, có lẽ phải mất 3 - 4 giờ đồng hồ ngâm mình dưới nước, thì các thành viên của nhóm Sasa mới đặt hết 20 giá thể đính san hô xuống đúng vùng nước đã định sẵn.
Anh Cao Đăng Huy nhớ lại: “Có lần nhóm phát hiện một cái bẫy cua bằng kim loại, dài gần 20m nằm đè lên rạn san hô. Phải mất gần 2 giờ để đưa bẫy vào bờ. Trong lúc cố gắng, anh Chiến bị va vào đá, cắt rách chân”.
Không chỉ đối mặt với nguy hiểm ở dưới đáy biển, ở trên mặt nước, các thành viên Sasa cũng nhiều phen “hú vía” với mô tô nước, ca nô. Chia sẻ về “kỷ niệm” đáng nhớ này, Nguyễn Siêu Hạnh (trú TPHCM) cho biết: “Đang lặn, tôi bất ngờ nghe tiếng động cơ mỗi lúc một to dần. Ngẩng đầu lên đã thấy hai khách du lịch lao thẳng mô tô nước đến. May mắn, họ kịp bẻ lái, không thì đã có tai nạn xảy ra”.
Khó khăn, nguy hiểm rình rập, thế nhưng, “biệt đội” Sasa hầu như vẫn không muốn bỏ cuộc.
“Hồi sinh hay trồng được những rạn san hô sống thì nhóm rất vui. Công việc tưởng chừng đơn giản nhưng cần các yếu tố khoa học, con người và tình yêu với động thực vật, có như thế thì sẽ làm được mọi thứ. Với chúng tôi, chỉ cần có niềm tin, trách nhiệm thì mọi việc cũng sẽ thành công”, anh Chiến khẳng định.
Ông Đặng Duy Hải – Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản Đà Nẵng cho biết, đã đề nghị Sở Du lịch chỉ đạo Ban Quản lý bán đảo Sơn Trà và các bãi biển du lịch xử lý nghiêm các đơn vị, cá nhân tổ chức du lịch ở vùng nước Bãi Nồm không tuân thủ các quy định.
Thông báo, trao đổi kịp thời với lực lượng Biên phòng, Thanh tra thủy sản các vụ việc vi phạm về bảo vệ nguồn lợi san hô.
Theo Quyết định 541/QĐ-TTg ngày 20/4/2020 của Thủ tướng Chính phủ, phê duyệt nhiệm vụ lập Quy hoạch bảo vệ và khai thác nguồn lợi thủy sản thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến 2050, biển bán đảo Sơn Trà nằm trong danh sách 11 khu vực có tiềm năng thành lập thành khu bảo tồn biển được điều tra khảo sát bổ sung.
