GS.TS Nguyễn Minh Thuyết khẳng định: Xã hội hóa biên soạn SGK phải phù hợp với xu hướng giáo dục quốc tế
Với vai trò Tổng chủ biên Chương trình giáo dục phổ thông 2018, GS.TS Nguyễn Minh Thuyết đã trả lời phỏng vấn xoay quanh vấn đề này
Phát triển Chương trình GDPT là hoạt động thường xuyên
PV: Năm học 2024 – 2025, Chương trình GDPT mới (CT GDPT 2018) đã được triển khai toàn bộ từ lớp 1 đến lớp 12, ông đánh giá như thế nào về việc thực hiện Chương trình?
GS.TS Nguyễn Minh Thuyết: Theo Uỷ ban Thường vụ Quốc hội khẳng định : “Chương trình GDPT mới đã thay đổi từ truyền thụ kiến thức sang phát triển phẩm chất, năng lực của học sinh. Việc đổi mới phương pháp giáo dục được thực hiện ở tất cả các cơ sở giáo dục. Phương thức thi, kiểm tra chất lượng đã chuyển dần từ kiểm tra kiến thức sang đánh giá năng lực, phẩm chất của người học.”; đồng thời chỉ ra những hạn chế cần khắc phục.
Nội dung đánh giá của Đoàn giám sát trên Cổng thông tin điện tử của Quốc hội (ngày 16/8/2023). Chương trình GDPT 2018 cũng nhận được sự đánh giá tích cực của nhiều chuyên gia quốc tế. Ví dụ, trong cuốn sách “Giảng dạy hiệu quả các kĩ năng thế kỉ XXI cho học sinh” mà NXB Đại học Sư phạm TP Hồ Chí Minh dịch và ấn hành năm 2024, chuyên gia giáo dục nổi tiếng Lance King nhận xét: “Trong việc cải tiến Chương trình GDPT 2018 để đáp ứng nhu cầu của thời đại kĩ thuật số, Việt Nam đang đi trước nhiều quốc gia phương Đông và phương Tây ở nhiều khía cạnh.
Chương trình GDPT mới của Việt Nam giai đoạn 2018 – 2025 đã đặt mục tiêu rõ ràng là chuyển đổi toàn bộ GDPT theo hướng từ tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực, từ lấy giáo viên làm trung tâm sang lấy học sinh làm trung tâm, hướng tới việc dạy và học dựa trên công nghệ và kĩ năng. Những thay đổi đáng kể này không những mang lại lợi ích cho thế hệ tương lai mà còn đóng góp vào sự phát triển kinh tế lâu dài của đất nước.”.
PV: Vậy theo GS, sau vòng thực hiện đầu tiên, Bộ GD&ĐT đã, đang chỉ đạo phát triển Chương trình GDPT 2018 mới như thế nào?
GS.TS Nguyễn Minh Thuyết: “Phát triển Chương trình GDPT 2018 là hoạt động thường xuyên, bao gồm các khâu đánh giá, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện chương trình trong quá trình thực hiện.”. Phát triển chương trình không ngoài mong muốn là để chương trình luôn phù hợp với các chủ trương, chính sách mới của Đảng và Nhà nước, thực tế phát triển của đất nước và cập nhật những tiến bộ của khoa học.
Theo tôi hiểu, yêu cầu phát triển chương trình lần này chủ yếu là để nội dung chương trình, SGK phù hợp với việc tái cấu trúc các đơn vị hành chính và sáp nhập các tỉnh, thành. Bên cạnh đó, cũng cần bổ sung một chương trình tiếng dân tộc thiểu số bên cạnh các chương trình đã có và rà soát nội dung về trí tuệ nhân tạo để điều chỉnh, bổ sung, nếu cần.
Cải cách, đổi mới giáo dục là tất yếu
PV: Vậy theo GS cải cách, đổi mới giáo dục có vai trò quan trọng như thế nào trong bối cảnh hiện nay?
GS.TS Nguyễn Minh Thuyết: Bất kì quốc gia nào đứng trước cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 cũng phải thực hiện cải cách và đổi mới giáo dục. Như vậy mới đáp ứng được nhu cầu hội nhập và những thách thức to lớn có tính toàn cầu như hiện nay. Chẳng hạn như: biến đổi khí hậu, cạn kiệt tài nguyên, ô nhiễm môi trường, những biến động chính trị, xã hội. Để nói về việc thay đổi Chương trình GDPT ít hay nhiều, tôi chỉ xin nêu một so sánh: Tính từ khi thành lập nước, Hàn Quốc đã thực hiện 7 lần cải cách giáo dục vào các năm 1948, 1955, 1963, 1973, 1981, 1987, 1997; trung bình 7 năm một lần.
Ở nước ta, tính từ năm 1945 đến nay mới có 3 lần cải cách giáo dục vào các năm 1950, 1956, 1979 và 2 lần đổi mới GDPT vào các năm 2002, 2018. Như vậy, trung bình 14,6 năm một lần. Ba lần cải cách giáo dục ở nước ta đều gắn với thực hiện theo Nghị quyết của Chính phủ. Hai lần đổi mới giáo dục đều gắn với những giai đoạn công nghiệp hoá, hiện đại hoá, hội nhập và thực hiện theo các Nghị quyết của Đảng, của Quốc hội và Quyết định của Thủ tướng Chính phủ. Còn về phát triển chương trình thì ở các nước phát triển mà tôi có thông tin, đây là việc diễn ra thường xuyên. Ví dụ, Chương trình GDPT mới của Australia ban hành năm 2012, ngay năm 2013 và 2015 đã được điều chỉnh.
PV: Hiện dư luận, xã hội cho rằng Bộ GD&ĐT nên có chủ trương biên soạn một bộ SGK duy nhất. Nếu như vậy, các trường đã chọn một bộ SGK có phải thay đổi không?
GS.TS Nguyễn Minh Thuyết: Theo tôi biết, hiện này chưa có gì thay đổi. Nghị quyết 29 khẳng định: “Biên soạn SGK, tài liệu hỗ trợ dạy và học phù hợp với từng đối tượng học”. Nếu biên soạn một bộ SGK duy nhất cũng sẽ trái với quy định của Luật Giáo dục và Nghị quyết số 88/2014/QH13 của Quốc hội: “Thực hiện xã hội hoá biên soạn SGK. Đặc biệt, ngày 12/8/2024, Bộ Chính trị đã ban hành Kết luận số 91-KL/TW về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 29 của Trung ương Đảng về đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT.
Liên quan đến việc thực hiện Chương trình GDPT mới, Kết luận của Bộ Chính trị khẳng định: “Tiếp tục hoàn thiện và triển khai thực hiện có hiệu quả Chương trình GDPT mới, tập trung đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người dạy và người học; phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học.
Thực hiện một Chương trình GDPT thống nhất cả nước, mỗi môn học có một hoặc một số SGK và xã hội hoá việc biên soạn SGK; thực hiện giáo dục bắt buộc 9 năm.”. Ngày 8/3/2025, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 51/NQ-CP về Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Kết luận 91-KL/TW năm 2024 của Bộ Chính trị.
Liên quan đến vấn đề SGK, Chương trình hành động của Chính phủ giao trách nhiệm cho Bộ GDĐT: “Tiếp tục thực hiện một Chương trình GDPT thống nhất trong cả nước, mỗi môn học có một hoặc một số SGK và xã hội hóa việc biên soạn SGK.”.
Xã hội hoá biên soạn SGK là việc đã từng được thực hiện ở nước ta, phù hợp với xu hướng tiến bộ của giáo dục quốc tế. Xã hội hoá sẽ huy động được ba nguồn lực gồm trí lực, tài lực, vật lực dồi dào trong xã hội, chống độc quyền, tạo ra cuộc thi đua giữa các tổ chức, cá nhân biên soạn SGK để không ngừng nâng cao chất lượng sách, đáp ứng yêu cầu của người học và người dạy. Chúng ta đã thực hiện thành công xã hội hoá trong nhiều lĩnh vực; chắc chắn sẽ thực hiện thành công xã hội hoá biên soạn SGK.
Xin cảm ơn giáo sư về cuộc trao đổi này.
