Viêm não Nhật Bản là bệnh truyền nhiễm cấp tính, gây nhiễm trùng nghiêm trọng hệ thần kinh trung ương, đồng thời để lại di chứng nặng nề và vĩnh viễn, gây tàn phế, mất khả năng lao động.

Tỷ lệ tử vong cao

Viêm não Nhật Bản gây tử vong cao (25 - 35%) hoặc di chứng thần kinh nghiêm trọng như động kinh, giảm học lực, chậm phát triển trí tuệ, liệt, thất ngôn,… Các di chứng thần kinh kể trên thường chiếm hơn 50% người bị mắc bệnh, thường gây tàn phế, mất khả năng lao động, để lại gánh nặng cho gia đình và xã hội.

Bác sĩ Tạ Hồng Nhung (Bệnh viện Việt Đức, Hà Nội) cho biết, nguyên nhân gây bệnh là do một loại virus viêm não Nhật Bản (JEV) thuộc nhóm B gây ra. Loài động vật mang mầm bệnh viêm não Nhật Bản thường là gia súc như lợn, trâu bò, ngựa,… và chim hoang dã. Muỗi cũng sẽ bị nhiễm virus gây bệnh viêm não Nhật Bản sau khi hút máu từ các loài động vật bị bệnh, sau đó truyền sang người thông qua vết muỗi đốt. Vì vậy, viêm não Nhật Bản là một bệnh có ổ dịch thiên nhiên ở khắp nơi.

Triệu chứng điển hình của viêm não Nhật Bản thường là sốt cao, co giật, hôn mê. Tuy nhiên, những dấu hiệu này thường chỉ xuất hiện từ ngày thứ 3 trở đi và đến lúc này thì đã muộn. Có những trường hợp viêm não ác tính thì chỉ trong 24 giờ, bệnh nhân co giật hôn mê rồi ngừng thở, ngay cả thở máy cũng không còn hiệu quả, vì đã bị hoại tử não dẫn đến chết não.

Bác sĩ Tạ Hồng Nhung cho biết, sau khi virus JEV xâm nhập vào cơ thể, não và hệ thần kinh trung ương của người bệnh sẽ xuất hiện nhiều tổn thương theo từng giai đoạn. Thời gian ủ bệnh là từ 5 – 14 ngày, trung bình là khoảng 1 tuần. Trong giai đoạn này, người bệnh không có triệu chứng rõ rệt của bệnh.

Sau giai đoạn ủ bệnh, virus viêm não Nhật Bản gây phù não với các triệu chứng khởi phát đột ngột sốt cao 39 – 40 độ C hoặc hơn. Ngoài ra, người bệnh còn có các triệu chứng khác như: Đau đầu, đau bụng, buồn nôn và nôn. Trong 1 – 2 ngày đầu có thể gặp dấu hiệu như cứng gáy, tăng trương lực cơ, rối loạn vận động nhãn cầu, mất ý thức hay phản xạ gân xương tăng,…Triệu chứng viêm não Nhật Bản ở trẻ nhỏ còn là đau bụng, tiêu chảy, nôn giống như ngộ độc ăn uống.

Từ ngày thứ 3 đến ngày thứ 6, triệu chứng viêm não Nhật Bản tiến vào giai đoạn toàn phát. Triệu chứng bệnh nổi bật nhất trong giai đoạn này là tổn thương não và tổn thương thần kinh khu trú. Ở giai đoạn này, khi ở ngày 3 - 4 của bệnh, các triệu chứng không giảm mà diễn tiến nặng hơn.

Người bệnh từ mê sảng kích thích dần rơi vào hôn mê sâu. Không những vậy, các triệu chứng rối loạn thần kinh thực vật cũng tăng lên. Người bệnh vã nhiều mồ hôi, da lúc đỏ lúc tái, mạch nhanh, huyết áp tăng, rối loạn nhịp thở. Cuồng sảng, ảo giác, nằm co quắp, giật rung các cơ mặt và chi.

Sau đó, nhiệt độ cơ thể người bệnh giảm dần và hết sốt vào ngày thứ 10 nếu không có tình trạng bội nhiễm. Các hội chứng não và rối loạn thần kinh cũng mất dần nếu bệnh nhân được điều trị đúng cách. Tuy nhiên, người bệnh có thể sẽ phải đối mặt với một số di chứng suốt đời như: Điếc, liệt chi,… ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống.

“Viêm não Nhật Bản là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, có thể lây lan và nhanh chóng bùng phát thành dịch bệnh trong cộng đồng nhưng không lây trực tiếp từ người sang người. Ăn uống chung, dùng chung đồ dùng hoặc tiếp xúc gần gũi với người bệnh cũng không làm lây nhiễm bệnh”, bác sĩ Nhung thông tin.

Bệnh nhi viêm não Nhật Bản đang được điều trị tại khoa Điều trị tích cực - Trung tâm Bệnh Nhiệt đới, Bệnh viện Nhi TW. Ảnh tư liệu: BVCC

Xuất hiện nhiều ở lứa tuổi học sinh

Tất cả mọi người, mọi lứa tuổi nếu chưa có miễn dịch với virus viêm não Nhật Bản đều có thể bị mắc bệnh. Tuy nhiên, bệnh viêm não Nhật Bản chủ yếu gặp ở trẻ em dưới 15 tuổi, tỷ lệ mắc bệnh cao nhất ở nhóm trẻ 5 - 9 tuổi.

Theo thống kê, trẻ từ 0 đến 14 tuổi chiếm đến 75% các trường hợp tử vong. Người lớn cũng có nguy cơ mắc bệnh và gây biến chứng nếu chưa từng được tiêm chủng trước đây và có thể bị nhiễm virus khi đi du lịch, lao động… trong vùng đang có bệnh Viêm não Nhật Bản.

Theo bác sĩ Nhung, hiện nay, bệnh viêm não Nhật Bản là bệnh truyền nhiễm rất nguy hiểm vì chưa có thuốc kháng virus đặc hiệu. Khi trẻ có biểu hiện mắc viêm não Nhật Bản, lượng virus chủ yếu tập trung ở não và gây tổn thương các tế bào thần kinh. Do vậy, việc điều trị viêm não Nhật Bản rất khó khăn, với tỷ lệ tử vong và di chứng rất cao.

Nếu không được điều trị kịp thời, người bệnh có thể gặp nhiều biến chứng của viêm não Nhật Bản nguy hiểm như viêm phế quản, viêm phổi; viêm bể thận – bàng quang; loét nhiễm trùng; rối loạn chuyển hóa; rối loạn tâm thần. Ngoài ra, người bệnh còn có thể gặp những di chứng muộn có thể xuất hiện sau vài năm hay thậm chí vài chục năm như động kinh và Parkinson.

Bác sĩ Tạ Hồng Nhung cho hay: “Bệnh viêm não Nhật Bản có tỷ lệ tử vong cao, trung bình là 30% ở các nước nhiệt đới và 50% người bệnh có các di chứng thần kinh – tâm thần. Tử vong do viêm não Nhật Bản thường khởi phát trong những ngày đầu, khi người bệnh có triệu chứng hôn mê sâu, co giật.

Chính vì vậy, người thân cần quan tâm, lưu ý đến tình trạng sức khỏe của người bệnh, nhanh chóng đưa người bệnh đến cơ sở y tế để được thăm khám, theo dõi và điều trị kịp thời khi có triệu chứng viêm não Nhật Bản”.

Theo bác sĩ Lê Thuỳ Dương – Trung tâm Tiêm chủng Ba Đình (Hà Nội), tuy là bệnh rất nguy hiểm nhưng viêm não Nhật Bản là bệnh có thể được chữa khỏi, ngăn ngừa các di chứng nguy hiểm nếu được phát hiện và can thiệp điều trị kịp thời, tuân thủ phác đồ điều trị.

Các triệu chứng khởi phát ban đầu của viêm não Nhật Bản thường rất dễ nhầm lẫn với các bệnh lý viêm não – viêm màng não khác. Do đó khi có các triệu chứng của bệnh, phụ huynh cần chú ý phát hiện sớm, theo dõi sát sao các dấu hiệu sốt, đau đầu, buồn nôn, nôn khan, nôn không liên quan đến ăn uống, trẻ chậm chạp, quấy khóc, rối loạn ý thức cần sớm đưa trẻ đến các cơ sở y tế để được thăm khám vì nếu để lâu trẻ có thể gặp tiên lượng xấu như: Hôn mê, co giật, liệt tay, liệt chân,…

Hiện nay, viêm não Nhật Bản chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, việc điều trị chủ yếu tập trung điều trị các triệu chứng như chống phù nề não, an thần cắt cơn giật, hạ nhiệt, hồi sức hô hấp và tim mạch, chống bội nhiễm,…

Theo bác sĩ Dương, đối với viêm não Nhật Bản, chủ động phòng ngừa bệnh là giải pháp tốt nhất. Việt Nam là một nước nhiệt đới, vì vậy, nhiễm trùng cũng như những bệnh truyền nhiễm do côn trùng là rất phổ biến. Vì vậy, trẻ em và người lớn cần phải có kế hoạch chủ động phòng bệnh. Khi đã mắc bệnh, việc điều trị chủ yếu chỉ tập trung vào việc giảm triệu chứng.

“Hiện nay, bệnh viêm não Nhật Bản đã có vắc xin phòng bệnh. Do đó, biện pháp chủ động phòng bệnh viêm não Nhật Bản hiệu quả nhất là tiêm ngừa vắc-xin đầy đủ và đúng lịch. Lưu ý, nếu chỉ tiêm 1 mũi vắc-xin thì không đủ hiệu lực bảo vệ, tiêm 2 mũi vắc-xin hiệu lực bảo vệ trên 80%, tiêm 3 mũi vắc-xin hiệu lực bảo vệ 90% – 95% trong khoảng 3 năm”, bác sĩ Dương khuyến cáo.