Chương trình được xem là một giải pháp nhằm thúc đẩy xuất khẩu lao động, nâng cao trình độ kỹ năng, đồng thời giải quyết việc làm và cải thiện đời sống kinh tế cho người lao động. Tuy nhiên, quá trình thực hiện cho thấy chương trình vẫn còn nhiều bất cập cần được tháo gỡ.
Bỏ hợp đồng và vi phạm pháp luật
Cho đến nay Việt Nam đã tổ chức 5 khóa đào tạo điều dưỡng viên, hộ lý sang Nhật Bản với số lượng xuất cảnh hơn 800 người. Các điều dưỡng viên, hộ lý Việt Nam được phía Nhật Bản đánh giá cao, vì số lượng thi lấy chứng chỉ quốc gia trong lĩnh vực điều dưỡng đều đạt trên 80% - 90%, cao hơn so với Philippines và Indonesia, thường chỉ đỗ khoảng 30% - 40%.
Mặc dù kết quả tương đối khả quan, tuy nhiên xung quanh vấn đề hợp tác đưa thực tập sinh sang Nhật Bản cũng vẫn còn tồn tại nhiều bấp cập, hạn chế. Theo Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Doãn Mậu Diệp: Trước chuyến thăm Nhật Bản của Chủ tịch nước Trần Đại Quang, Chính phủ đã họp với một số đơn vị liên quan nhằm xử lý các vướng mắc trong hợp tác với Nhật Bản. Về lĩnh vực đưa thực tập sinh sang Nhật Bản, vấn đề vướng mắc lớn nhất hiện nay là tỷ lệ bỏ hợp đồng, cư trú bất hợp pháp khá cao, cao nhất trong các nước cử thực tập sinh sang Nhật Bản, tỷ lệ học sinh, du học sinh phạm tội, trong đó có ăn cắp là cao nhất... Số lượng đi là khá nhiều, nhưng tình trạng vi phạm pháp luật, cư trú bất hợp pháp cũng gia tăng.
Chính phủ Nhật Bản đã yêu cầu phía Việt Nam rà soát chứng chỉ để có thể đưa những thực tập sinh tốt nhất, có ý thức cao trong việc tuân thủ luật pháp, không vi phạm những quy định của Nhật Bản. Trong số hơn 800 điều dưỡng viên và hộ lý đã sang Nhật theo chương trình hợp tác giữa hai nước, đã có hơn 60 trường hợp xin thôi chương trình đào tạo trong thời gian học tập tại Việt Nam và thời gian làm việc tại Nhật Bản để quay trở về nước.
Đánh giá về chương trình, cả Nhật Bản và Việt Nam đều thừa nhận, công việc thực tập sinh điều dưỡng không phải là công việc hấp dẫn. Công việc làm trong các trại dưỡng lão, bệnh viện chủ yếu là chăm sóc người già, người bệnh, nên không hẳn đã là sạch sẽ, vì vậy nguy cơ mà các thực tập sinh điều dưỡng và hộ lý có thể chấm dứt hợp đồng, bỏ hợp đồng ra ngoài làm việc rất cao.
Tháo gỡ khó khăn
Nhằm khắc phục tình trạng này, Thứ trưởng Doãn Mậu Diệp cho biết: Theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, ngành triển khai thận trọng, Bộ LĐ-TB&XH đang chỉ đạo Cục Quản lý Lao động ngoài nước đàm phán, trao đổi với phía Nhật Bản các vấn đề cụ thể, ràng buộc trách nhiệm của các doanh nghiệp Việt Nam, các nghiệp đoàn phía Nhật Bản muốn tiếp nhận các thực tập sinh điều dưỡng, hộ lý của Việt Nam hỗ trợ toàn bộ chi phí đào tạo, hỗ trợ giáo viên dạy tiếng Nhật...
Để có được quyền lợi tốt nhất cho thực tập sinh, những điểm thống nhất trong đàm phán là: Tiền lương cho thực tập sinh điều dưỡng viên, hộ lý Việt Nam phải bằng hoặc cao hơn so với người bản xứ làm cùng công việc. Yêu cầu về tiếng Nhật đối với điều dưỡng viên không phải là yêu cầu đối với thực tập sinh ngành khác.
Vì lĩnh vực này chỉ giới hạn trong khuôn khổ các trung tâm điều dưỡng, bệnh viện, viện dưỡng lão nên cơ hội tiếp xúc với những đối tượng khác để có thể trau dồi nâng cao khả năng ngôn ngữ thấp hơn rất nhiều.
Nhật Bản quy định trước khi xuất cảnh sang Nhật, thực tập sinh phải có trình độ tiếng Nhật N4, trong một năm phải có trình độ N3, như vậy nguy cơ bị trả về là rất lớn, chính vì vậy chương trình thực tập sinh điều dưỡng viên, hộ lý không thể triển khai ở mức độ lớn. Đây cũng là vấn đề cần được tháo gỡ trong thời gian tới.
