Người bệnh là em P.M. H, 15 tuổi, ngụ tại Nha Trang. Từ năm 4 tuổi, người nhà ghi nhận mỗi khi bé cúi đầu xuống thấp hoặc nằm nghiêng sang trái sẽ có dòng dịch trong chảy ra từ mũi. Lúc đầu người nhà chỉ nghĩ bé bị viêm mũi thông thường nhưng điều trị nhiều nơi, tình trạng chảy mũi trong không cải thiện.
Đồng thời, bé nhiều lần phải nhập viện điều trị viêm màng não không rõ nguyên nhân tái đi tái lại suốt từ năm 2007 đến 2018. Sau đó, bé được chẩn đoán xác định đây là một trường hợp rò dịch não tủy qua mũi và được chuyển đến BV ĐHYD TPHCM.
Tại BV ĐHYD TPHCM, với các kĩ thuật khảo sát hình ảnh học, các bác sĩ đã chẩn đoán đây là một trường hợp rò dịch não tủy do giãn rộng lỗ tròn nơi đi qua của dây thần kinh V2 (nhánh hàm trên của thần kinh sinh ba - chi phối cảm giác một phần vùng mặt).
Đây cũng là một trong những vị trí rò dịch não tủy tự phát hiếm hoi trên y văn thế giới.
Gia đình bé H. đã được các bác sĩ giải thích tường tận về nguy cơ phải mổ hở nếu thất bại qua đường nội soi, nguy cơ tái phát lỗ rò sau này, cũng như nguy cơ viêm màng não sau mổ khi can thiệp vào nền sọ. Gia đình quyết định gửi gắm niềm tin và hy vọng vào nỗ lực của nhóm phẫu thuật.
Người bệnh được phẫu thuật nội soi đường mũi vá lỗ rò dịch não tủy bằng vật liệu tự thân với mảnh cân cơ thái dương, sụn vách ngăn và vạt mũi vách ngăn. Đánh giá ở thời điểm 2 tuần sau phẫu thuật, không ghi nhận thấy hiện tượng chảy dịch trong qua mũi tiếp diễn.
Sau 6 tháng, phần vạt mũi vách ngăn hồng hào, che phủ tốt vùng phẫu thuật, tình trạng chảy dịch trong qua mũi đã hoàn toàn chấm dứt. Đây là một trong những trường hợp rò dịch não tuỷ tự phát qua lỗ tròn hiếm hoi và kết quả cho thấy trường hợp này có thể được sửa chữa thành công qua đường nội soi mũi xoang.
TS BS. Lý Xuân Quang – Phó Trưởng Khoa Tai mũi họng BV ĐHYD TPHCM cho biết: “Lỗ rò dịch não tủy (RDNT) tạo nên sự thông thương giữa khoang dịch não tủy và hốc mũi, đây là điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn xâm nhập gây nên viêm màng não, một bệnh lý nhiễm trùng nặng nguy cơ tử vong cao. Vì vậy,việc phẫu thuật vá ngay lỗ rò để ngăn cách khoang mũi và màng não là vấn đề bắt buộc.
Trước đây có vài ca được báo cáo như trường hợp này, nhưng không được phẫu thuật, người bệnh bị viêm màng não và tử vong. Tại BV ĐHYD TPHCM, với thế mạnh về phẫu thuật nội soi để can thiệp vào vùng nền sọ, lợi ích của kỹ thuật là đường can thiệp qua mũi, cuộc phẫu thuật được diễn ra nhẹ nhàng hơn so với các phẫu thuật kinh điển phải mở sọ để vá màng não cho người bệnh này.
Đây là trường hợp bệnh hiếm gặp, và cũng là trường hợp được phẫu thuật thứ 3 ghi nhận theo báo cáo y văn trên thế giới. Người bệnh đến bệnh viện với triệu chứng chảy mũi trong và tiền căn viêm màng não tái đi tái lại, đây là một trong những triệu chứng điển hình và thường gặp nhất RDNT vùng nền sọ bên cạnh triệu chứng nhức đầu.
RDNT là tình trạng thông thương bất thường giữa khoang dưới nhện và nền sọ. Đường rò này đi qua màng nhện, màng cứng, xương nền sọ và niêm mạc lót vùng hốc mũi. Chảy dịch não tủy qua đường rò ở mũi có thể do chấn thương và không chấn thương. Rò DNT không do chấn thương hay còn gọi là tự phát chiếm khoảng 4 % trong số đó. RDNT tự phát trong trường hợp điển hình xuất hiện tại vị trí nền sọ bị khí hóa quá mức gây mỏng nền sọ, thường gặp nhất ở vùng khe khứu hoặc ở các xoang cạnh mũi.
RDNT vùng nền sọ cũng là một yếu tố nguy cơ cao dẫn đến viêm màng não. Một số trường hợp RDNT tự phát có thể tự lành, nhưng nếu không điều trị thì có khoảng 10% đến 40% số trường hợp xuất hiện viêm màng não mỗi năm nếu không điều trị trong thời gian dài. Viêm màng não tái đi tái lại có thể xuất hiện nếu như các phản ứng viêm tự nhiên không thể tạo mô sợi xơ lấp đường rò gây rò DNT kéo dài.
TS BS. Lý Xuân Quang khuyến cáo, trong trường hợp viêm màng não tái phát không rõ nguyên nhân, người bệnh nên đến khám tại các cơ sở y tế chuyên sâu với trang thiết bị hiện đại để sớm tìm ra nguyên nhân bệnh, tránh tình trạng kéo dài gây ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng sống của người bệnh.
