Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố đã đạt được thương vụ “thâu tóm” kênh đào Panama, một trong 3 “siêu bất động sản” mà ông mong muốn thu về nước Mỹ gồm công trình này, đất nước Canada và đảo Greenland.
Trong bài phát biểu đầu tiên trước Quốc hội Mỹ hôm 5/3, một trong những tuyên bố gây chú ý của Tổng thống Donald Trump là việc chính quyền của ông sẽ tìm mọi cách giành lại kênh đào Panama. Sau đó, ông thông báo nước Mỹ đã “thâu tóm” được con đường biển huyết mạch nối Đại Tây Dương với Thái Bình Dương này thông qua một thương vụ của giới doanh nghiệp.
Cụ thể, một nhóm tập đoàn tài chính Mỹ dẫn đầu là công ty đầu tư BlackRock đã đạt được thỏa thuận mua lại hầu hết mảng kinh doanh cảng biển toàn cầu của công ty có trụ sở tại Hồng Kông có tên CK Huchison. Đây chính là doanh nghiệp đang nắm giữ Panama Ports Company, công ty sở hữu bản hợp đồng vận hành và khai thác hai cảng chính Balboa và Cristóbal ở hai đầu kênh đào Panama đến hết năm 2047.
Thương vụ của nhóm doanh nghiệp Mỹ có trị giá lên đến gần 23 tỷ USD và họ thu về 90% cố phẩn của Công ty Panama Ports Company. Ngoài sở hữu hai cảng chính ở hai đầu kênh đào Panama, các doanh nghiệp Mỹ còn tiếp quản 43 cảng khác tại 23 quốc gia khác nhau sau thương vụ này. Với kết quả này, Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố mình đã thực hiện được mục tiêu “thâu tóm” kênh đào Panama như đã hứa trong chiến dịch tranh cử.
Ông Trump luôn nêu quan điểm việc kênh đào Panama được vận hành bởi một công ty có trụ sở tại Hồng Kông như CK Huchison là một hiểm họa an ninh với Mỹ nên chính quyền của ông tìm mọi cách để giành lại kênh đào. Quan điểm này bị chính quyền Panama phản đối và đỉnh điểm là việc Tổng thống nước này là ông Jose Raul Mulino tuyên bố ông Trump “đang nói dối”.
Tổng thống Mulino ngày 6/3 khẳng định kênh đào Panama không hề bị lấy lại như giới chức Mỹ tuyên bố và công trình này sẽ mãi là của người dân Panama. Theo ông, đây chỉ là thương vụ của các công ty tư nhân, không đại diện cho chính quyền quốc gia nào. Bản thân giới chức Công ty CK Huchison cũng khẳng định tính chất thương vụ trên chỉ là thương mại, không liên quan đến các tuyên bố chính trị của phía Mỹ.
Xét về lịch sử, kênh đào Panama luôn có sự liên quan trực tiếp đến nước Mỹ vì chính nước Mỹ đã đầu tư xây dựng công trình này và đưa vào sử dụng từ năm 1914. Nước Mỹ sau đó đã liên tục kiểm soát kênh đào này cho đến năm 1977 thì ký hiệp ước với Panama để trao trả hoàn toàn kênh đào cho Panama vào cuối năm 1999.
Ông Trump tuyên bố nước Mỹ khi đó đã “điên khùng” khi nhường quyền kiểm soát kênh đào cho Panama, để phải gánh hậu quả là các tàu bè qua lại đang phải trả mức phí quá cao.
Đây là lý do trong suốt giai đoạn tranh cử và khi lên cầm quyền, ông Trump liên tục nêu mục tiêu “đòi lại” quyền kiểm soát kênh đào Panama cho nước Mỹ như thời điểm trước năm 1999. Nhưng theo nội dung hiệp ước, Mỹ không được phép can thiệp bằng quân sự để giành lại quyền kiểm soát kênh đào Panama nên về mặt pháp lý rất khó để ông Trump đạt được mục tiêu bằng vũ lực.
Việc phát động chiến tranh với Panama để “chiếm lại” kênh đào Panama theo các nhà phân tích cũng gần như không có khả năng xảy ra. Tuy nhiên, với những động thái thương mại mua lại cổ phần công ty quản lý kênh đào Panama của nhóm các công ty Mỹ như trên đã cho thấy hướng đi khác biệt của ông Trump nhằm đạt được mục tiêu kiểm soát kênh đào Panama của mình.
