Tuy nhiên, sự thật là vi trùng có mặt quanh năm. Vậy tại sao mọi người lại bị cảm, cúm và dễ mắc Covid-19 khi trời lạnh? Nguyên nhân của hiện tượng này đã được các nhà khoa học Mỹ nêu trên Tạp chí Dị ứng và Miễn dịch lâm sàng mới đây.

Phát hiện mang tính đột phá

Các nhà khoa học đứng sau nghiên cứu trên có thể đã tìm ra lý do sinh học khiến chúng ta mắc nhiều bệnh về đường hô hấp hơn vào mùa đông. Họ cho rằng, chính không khí lạnh làm hỏng phản ứng miễn dịch xảy ra trong mũi.

Trên thực tế, việc giảm nhiệt độ bên trong mũi xuống 5 độ C sẽ giết chết gần 50% trong số hàng tỷ tế bào chống virus và vi khuẩn trong lỗ mũi, theo nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Dị ứng và Miễn dịch học lâm sàng.

TS.BS chuyên về mũi họng Benjamin Bleier, đồng thời là Phó Giáo sư tại Trường Y Harvard ở Boston, cho biết, không khí lạnh có liên quan đến việc gia tăng lây nhiễm virus vì về cơ bản, bạn đã mất một nửa khả năng miễn dịch chỉ bởi nhiệt độ giảm nhẹ đó.

Tuy nhiên, TS Zara Patel nhấn mạnh, mặc dù sử dụng mô người nhưng đây là nghiên cứu trong ống nghiệm chứ không phải thực tiễn trong mũi một người nào đó. Kết quả thu được thường giống với thực tế nhưng không phải lúc nào cũng vậy.

Để hiểu tại sao điều này xảy ra, TS Benjamin Bleier và nhóm của ông cùng với đồng tác giả nghiên cứu Mansoor Amiji, Chủ nhiệm Khoa Khoa học Dược phẩm tại Đại học Northeastern ở Boston, đã tiến hành tìm hiểu.

Họ phát hiện ra rằng, khi virus hoặc vi khuẩn đường hô hấp xâm nhập vào cơ thể qua đường chính là mũi, ngay lập tức, phần mũi phía trước phát hiện ra mầm bệnh, trước khi phần phía sau nhận ra kẻ xâm nhập.

Tại thời điểm đó, các tế bào lót trong mũi tạo ngay ra hàng tỷ bản sao đơn giản của chính chúng được gọi là túi ngoại bào hay EV.

EV giống như các phiên bản mini nhỏ của các tế bào được thiết kế đặc biệt để tiêu diệt virus. EV hoạt động như mồi nhử, vì vậy khi bạn hít phải virus, virus sẽ dính vào những mồi nhử này thay vì dính vào tế bào. TS Benjamin Bleier cho biết thêm, sau đó chúng sẽ bị biến thành chất nhầy mũi. Tại đây, vi trùng bị ngăn xâm nhập trước khi có thể đến đích và nhân lên.

Sau khi được tạo ra và phân tán thành dịch tiết mũi, hàng tỷ EV sau đó bắt đầu tạo ra các vi trùng tấn công. Điều này giống như đá vào một tổ ong bắp cày. Ban đầu, một vài con ong bay ra, nhưng khi bị đá, tất cả con ong sẽ lao ra tấn công trước khi đối phương có thể chui vào tổ của chúng. Đó cũng là cách cơ thể quét sạch những virus bị hít vào để chúng không bao giờ có thể xâm nhập vào tế bào ngay từ đầu.

Giữ ấm cho mũi có thể là cách tăng khả năng chống lại virus xâm nhập cơ thể. Ảnh: Getty Image

Cách duy trì khả năng miễn dịch cao

Nghiên cứu cho thấy, khi bị tấn công, mũi tăng sản xuất các EV lên 160%. Bên cạnh đó, EV có nhiều thụ thể trên bề mặt hơn so với tế bào ban đầu, do đó khả năng ngăn chặn virus được tăng cường với hàng tỷ EV trong mũi.

Có thể tưởng tượng các thụ thể giống như những cánh tay nhỏ đang thò ra ngoài, cố gắng tóm lấy các hạt virus bị hít vào. “Chúng tôi nhận thấy mỗi EV có nhiều thụ thể hơn tới 20 lần trên bề mặt, khiến chúng trở nên siêu dính” - TS Benjamin Bleier cho biết.

Các tế bào trong cơ thể cũng chứa một chất tiêu diệt virus được gọi là micro RNA để tấn công vi trùng xâm nhập. Tuy nhiên, theo nghiên cứu trên, EV trong mũi chứa các chuỗi RNA vi mô nhiều gấp 13 lần so với các tế bào bình thường. Vì vậy, trong trận chiến chống virus, mũi được trang bị thêm một số siêu năng lực. Tuy nhiên, điều gì sẽ xảy ra với những lợi thế đó khi thời tiết lạnh giá ập đến?

Để tìm hiểu, TS Benjamin Bleier và các cộng sự đã cho 4 người tham gia nghiên cứu tiếp xúc với nhiệt độ 4,4 độ C trong 15 phút, sau đó đo điều kiện bên trong khoang mũi của họ. Họ phát hiện ra là khi tiếp xúc với không khí lạnh, nhiệt độ trong mũi của người có thể giảm mạnh, tới mức -12,7 độ C. Điều đó về cơ bản là đủ để loại bỏ những lợi thế miễn dịch mà mũi có được.

Như vậy, trên thực tế, một chút lạnh ở đầu mũi cũng đủ để loại bỏ gần 42% EV khỏi cuộc chiến. Điều này làm khả năng chống lại nhiễm trùng đường hô hấp của hệ thống miễn dịch giảm một nửa.

Covid-19 đã cho chúng ta chính xác những gì chúng ta cần để chống lại không khí lạnh và duy trì khả năng miễn dịch cao. Khẩu trang không chỉ bảo vệ bạn khỏi việc hít trực tiếp virus, mà nó còn giống như việc bạn đeo một chiếc áo len cho mũi.

Bên cạnh đó, thêm một lý do để đeo khẩu trang là nó giúp giữ môi trường bên trong mũi ấm áp để cơ chế bảo vệ miễn dịch bẩm sinh này hoạt động tốt hơn. TS Benjamin Bleier hy vọng, khám phá khoa học này sẽ giúp tạo ra các loại thuốc nhỏ mũi trong tương lai. Chúng sẽ đánh lừa mũi khiến nó nghĩ rằng nó vừa phát hiện một loại virus và nó sẽ tạo ra phản ứng để bảo vệ cơ thể.